محمد بن ابی عمیر از شاگردان برجسته و بزرگ امام صادق و امام کاظم علیهماالسلام بوده است. تعداد روایات بسیاری که به دست ما رسیده است، از طریق وی به دست ما رسیده است.
کنیه محمد بن ابی عمیر«ابو احمد» و نام پدرش «زیاد بن عیسی» است، لیکن بیش تر از وی به همراه کنیه پدرش «محمد بن ابی عمیر» و گاه به طور خلاصه «ابن ابی عمیر» یاد می شود.
از سلسله نسب او چنین بر می آید که جدش «عیسی » اولین کسی از اجداد او بوده که به اسلام گرویده است. بنابر ظاهر گفته شیخ طوسی، پدر محمد بن ابی عمیر از موالی مُهَلَّب بن ابی صُفْره، از طایفه ازد بوده است.
اگر مولا بودن ابن ابى عمیر را«ولاء عتق» بدانیم، از آن جا كه مولا بودن او را به مهلّب بن ابى صفره ازدى نسبت مى دهند، احتمالاً این امر در زمان جدّ ابن ابى عمیر(دو نسل قبل از او) صورت گرفته و از آن پس، پدر او و خودش از موالى مهلّب ازدى شناخته شده اند.
اجداد او احتمالاً یمنى بوده اند، زیرا «جاحظ» ادیب و دانشمند معاصر، در كتاب فخر قحطان على عدنان (كه علل برترى قوم قحطان بر قوم عدنان را بر شمرده است) از محمد بن ابى عمیر به عظمت و برترى یاد كرده و ظاهراً او را یكى از دلایل فخر قحطان بر عدنان دانسته است. نگارنده به این كتاب دست نیافته، اما از ظاهر آنچه كه شیخ طوسى نقل مى كند چنین بر مى آید كه محمد بن ابى عمیر اصالتاً قحطانى بوده و قحطان قومى بودند كه در یمن مى زیسته اند.
به هر روى، محمد بن ابى عمیر خود در بغداد به دنیا آمده و تا آخر عمر در آن جا سكونت داشته است. او به شغل بَزّازى و فروشندگى پارچه «سابرى» اشتغال داشته و متموّل بوده است. ابن بطه می گوید: ابن عمیر 94 کتاب داشته از جمله: النوادر الکبیر، الرد علی اهل القدر والجبر، کتاب الامامه، کتاب المتعه و کتاب الاستطافة.
روایت شده که ایشان برای امتناع از قبول منصب قضاوت زندانی و بنا به نقلی بخاطر گرفتن اطلاعاتی راجع به شیعیان او را زندانی کرده و مورد شکنجه قرار دادند و 100 تازیانه زدند و طاقتش تمام شد و نزدیک بود که نام شیعیان را ببرد که ناگاه صدای محمد بن یونس بن عبدالرحمن را شنید که گفت محمدبن ابی عمیر اذکر موقفک بین یدی الله و با یادآوری آخرت و اجر اخروی، شکنجه‌ی دنیوی را برجان خرید و اسرار شیعیان را فاش نکرد.
برخی از مورخان مدت زندان او را چهار سال نوشته اند ولی مرحوم شیخ مفید با ذکر روایتی که سلسله سند آن به علی بن ابراهیم صاحب تفسیر و پدرش می رسد مدت زندان وی را 17 سال دانسته می نویسد که طول مدت زندانی باعث شد که اموال وی از بین برود.
محمد بن ابی عمیر از شاگردان برجسته و بزرگ امام صادق و امام کاظم علیه السلام بوده است. تعداد روایات بسیاری که به دست ما رسیده است،از طریق وی به دست ما رسیده است.
دو خصلت اساسی از ابن ابی عمیر:
1 - حافظه‌ی بسیار قوی که چهل کتاب را حفظ کرد و اسم آن چهل کتاب را نوادر نامید و بدین خاطر هم به مراسیل او، همچون مسانیدش اعتبار قائل هستند.
2 - روحیه‌ی عبادی کم نظیر: بطوری که در طولانی نمودن سجده معروف بود و در کثرت عبادت، افراد را با او می سنجیدند.
با عنایات الهی و زحمات طاقت فرسا محمد بن ابی عمیر توانست سرمایه بسیار گرانبهایی از علوم و معارف اهل بیت عصمت و طهارت را به ما منتقل نماید تا آن جا که آن پرهیزکارترین و پارساترین شخصیت زمان خویش در سلسله سند تعداد 645 حدیث واقع شده است.
نتیجه آنکه شاگردان بزرگ ائمه اطهار که تحت تربیت خاص ایشان بودند و هریک از فقهای بزرگ شیعه به حساب می آمدند در امور فردی و اخلاق شیعی حقیقی از ائمه بهره های فراوان برده بودند و هر یک گنجینه های بزرگ علم و دانش در تاریخ اسلام بوده اند.
منابع:
1. دانشنامه اهل بیت
2. دانشنامه عاشورا
فرآوری: محمد باعزم
منبع : پایگاه حوزه
