نگاهی کوتاه به زندگی و شخصیت علمی اندیشمند محقق آیت اله استاد حسین انصاریان

 پاسدارى از مرزهاى اعتقادى و اخلاقى مكتب تشيع و تبليغ و ترويج معارف اهل بيت عليهم السلام مرهون مجاهدت عالمانى است كه با درك درست از توان و قابليت هاى خداداى و تعريف جايگاه خود، بر اساس تكليف در هر عصر و زمانى برگى از تاريخ تشيع را به خود اختصاص داده اند. در تورق تاريخ حوزه هاى تشيع به نام بزرگانى برمى خوريم كه در يكى از عرصه هاى پژوهش، آموزش، و يا «تبليغ» و يا همه ى آنان، چون ستارگانى تابناك مى درخشند. انديشمند محقق حضرت علامه استاد حسين انصاريان «دام عزه الشريف» كه امروز از برجستگان و نام آوران عرصه ى «تبليغ»به شمار مى آيند در دو عرصه ى «پژوهش» و «آموزش» نيز براى قشر فرهيخته خواص جامعه عالمى شناخته شده است اما متأسفانه اين دو بعد از زندگى علمى و معنوى ايشان در بين عامه ى مردم به دليل گستردگى فعاليت هاى تبليغى ناشناخته باقى مانده است، او كه بر اساس احساس تكليف و نياز جامعه، به خاطرحركت هاى ضد ارزش و ضد دينى رسانه هاى رژيم ستم شاهى، رسالت خود، بر دفاع از دين و ارزش هاى مكتب در جايگاه وعظ و خطابه ترسيم كرده بود، و به خاطر همين رويكرد، همواره مورد تشويق مراجع عظام تبليغ و بزرگان دين قرار گرفت  هرگز در محافل پژوهشى و آموزشى  به معرفى خود نپرداخت. اگر از نقش استاد حسين انصاريان در عرصه ى «آموزش» تنها به الگوگيرى صدها طلبه جوان در زاويه ى ديد و چگونگى ورود و خروج اين استاد به مباحث دينى به ويژه در وعظ و خطابه و استفاده ى صدها تن از مبلغان و وعاظ و سخنرانان از صدها نوار و نوشتار ايشان براى مخاطبان خود در سطوح علمى گوناگون بسنده كنيم و قضاوت را به اهل اين عرصه بسپاريم به جرأت مى توان گفت: اين عالم فرزانه كه بيش تر مردم او را تنها به منبرهاى عالمانه، صداى دلنشين و روضه هاى عارفانه مى شناسند؛ در عرصه ى پژوهش و نگارش، پژوهشگر و نويسنده اى گمنام به شمار مى آيد، كه حق و جايگاه او در اين عرصه از سوى جامعه ى علمى ما ادا نشده است.

استاد انصاريان كه در 18 آبان ماه سال 1323 ه. ش در شهر مذهبى و عالم پرور خوانسار  و در خانواده اى مذهبى و عالم پرور «انصاريان» ديده به جهان گشود،  از همان سنين كودكى با ديدن چهره ى نورانى مرجع عالى قدر آيت الله العظمى سيدمحمدتقى خوانسارى تصميم خود را براى پوشيدن رداى مقدس تبليغ دين و معارف اهل بيت عليهم السلام را گرفت.  مهاجرت خانواده ى استاد از خوانسار به تهران و سكونت وى در خيابان خراسان و در يكى از محله هاى مذهبى اين شهر، فصل جديدى را در زندگى او رقم زد، آشنايى استاد انصاريان در اين منطقه با عالم ربانى و متخلق به اخلاق الهى آيه الله حاج شيخ على اكبر برهان «رحمه الله» و تحصيل در مدارس ابتدايى و راهنمائى و دبيرستان تحت پوشش انديشه هاى اين عالم، نقش محورى را در شكل گيرى شخصيت علمى و معنوى وى ايفا كرد، شخصيتى كه هنوز استاد هم از او به يگانه دوران ياد مى كند.  جذابيت معنوى آيت الله العظمى محمدتقى خوانسارى «رحمه الله»، آيه الله حاج سيدمحمدعلى ابن الرضا خوانسارى در كودكى، سيره و سلوك آيه الله حاج شيخ على اكبر برهان و آيه الله سيدمحمدتقى غضنفرى و آيه الله سيدحسين علوى خوانسارى در ايام نوجوانى در كنار جذبه هاى معنوى و اخلاقى حكيم آيت الله الهى قمشه اى كه در دوارن دبيرستان در درس اخلاق وى شركت مى كرد موجب شد تا استاد انصاريان پس از مشورت با حكيم آيه الله الهى قمشه اى «رحمه الله» دروس طلبگى را آغاز كند و با ورود به حوزه ى علميه به آرزوى ديرينه خود جامه ى عمل بپوشاند. خبر طلبه شدن استاد براى برخى از روحانيون منطقه ى خوانسار به قدرى خوشايند بود كه علماء آن منطقه ايشان را فوق العاده مورد تقدير و تشويق قرار دادند  استاد انصاريان در حوزه ى علميه تهران پس از گذراندن دروس ادبيات و اتمام معانى و بيان و بديع نزد حجه الاسلام و المسلمين جوادى درس خصوصى معالم الاصول را نزد عالم ربانى حضرت آيه الله ميرزاعلى فلسفى «رحمه الله» به پايان برد  ، پس از اتمام اين مقدمات حضرت استاد آماده هجرت به شهر جهاد و علم و اجتهاد بارگاه نورانى حضرت فاطمه معصومه سلام الله عليها شدند. استاد انصاريان در حوزه علميه قم از دروس معنوى و عرفانى آيت الله حاج شيخ عباس طهرانى رحمه الله و حاج آقا حسين فاطمى بهره مند و به دست مبارك آيت الله حاج شيخ عباس طهرانى ملبس شد. در حوزه ى علميه قم، رسائل، مكاسب و كفايه نزد آيات عظام فاضل لنكرانى (ره)، اعتمادى، صالحى نجف آبادى و صانعى فرا مى گيرد و پس از اتمام سطوح عاليه در درس خارج آيات عظام، سيد محمد محقق داماد، حاج شيخ حسينعلى منتظرى، شيخ ابوالفضل نجفى خوانسارى، حاج ميرزا هاشم آملى حاضر شد و مباحث حكمت را از محضر آيه الله انصارى شيرازى و مرحوم اشكورى آموخت. ثمره ى سال ها درس و بحث استاد انصاريان در حوزه ى قم در اجازه نامه هاى علمى و روايى از محضر بزرگانى چون آيه الله العظمى ميلانى، آيه الله العظمى آخوند ملا على معصومى همدانى، آيه الله العظمى سيداحمد خوانسارى، آيه الله العظمى امام خمينى (ره)، آيه الله العظمى گلپايگانى، آيه الله العظمى مرعشى نجفى، آيه الله ميرزا خليل كمره اى، آيه الله العظمى فاضل لنكرانى خود را نشان مى دهد. اما ميوه ى سال ها تلاش او در درس و بحث و زيارت بارگاه فاطمه معصومه سلام عليها و اساتيد اخلاق و عرفان، زاويه ديد و معرفتى از قرآن و عترت بود كه در خطابه ها و نوشتارهاى وى به ظهور رسيد و عاشقان مكتب اهل بيت عليهم السلام را سيراب كرد. چندين هزار مجلس سخنرانى و تبيين معارف الهى بر پايه اصيل ترين منابع علمى شيعه كه دستاورد آن بيش از نه هزار نوار سخنرانى بى تكرار است و بيش از يكصد جلد تأليف پژوهشى در حوزه هاى مختلف علوم دينى است. بر كسى پوشيده نيست، ترجمه تخصصى است، كه هر كس را صلاحيت ورود به عرصه ى آن نيست، چرا كه گذشته از ممحض بودن فرد در آن و تلاش براى تسلط بر دو زبان مبدء و مقصد، نيازمند احاطه كامل به موضوع و درك درست از واژگان و مفاهيمى است كه مترجم بتواند با استخدام آنان امانت دار زبان مبدء و انتقال معانى و مفاهيم هم به مخاطب باشد. ترجمه ى «قرآن مجيد»، «نهج البلاغه»، «صحيفه ى سجاديه» و «مفاتيح الجنان» از سوى استاد به گونه اى در جامعه ى علمى، ادبى خود را به منصه ظهور رسانده است كه گويى استاد تمام عمر خود ممحض در حوزه ى ترجمه بوده است. تسلط استاد بر ادبيات عرب و ادبيات فارسى و درك درست از معانى و مفاهيم قرآن و كلام اهل بيت عليهم السلام موجب شده است تا استاد بهاءالدين خرمشاهى در كتاب «بررسى ترجمه هاى امروزين فارسى قرآن كريم» پس از نقد و بررسى اين ترجمه در جمع بندى نهايى آن، قضاوت انديشمندان و منتقدان و قرآن پژوهان و نيز برداشت خود را اين گونه به پايان برد. «آن را ترجمه اى موفق و مفهوم و داراى كم ترين ميزان لغزش و سهو علمى، ارزيابى مى كنند، چنان كه ارزيابى ماهم همين است و اين ترجمه را از بهترين ترجمه هاى عصر جديد مى دانيم»  همچنين استاد بهاءالدين خرمشاهى اضافى مى نمايد: «شايد خوانندگان گرامى از اين ارزيابى انتقادى كه بيشتر محسنات و موفقيتهاى ترجمه و مترجم را بيان مى كند قدرى تعجب كنند كه با مقاله هاى ديگر همين كتاب هم فرق دارد. پاسخش اين است كه نگارنده اين سطور برگه دانى دارد كه دهها مورد از لغزشگاه هاى ترجمه را در آنجا ن طبق ظم و ترتيب قرآنى سوره ها و آيه ها آورده است و در ارزيابى انتقادى هر ترجمه اى به آن مراجعه مى كند. حال اين از حسن و ميزان بالاى درجه  دقت ترجمه ایشان است که در اغلب موارد گرفتار لغزشها در ترجمه نشده اند و نقد نيز فقط گفتن و بر شمردن و جست و جو كردن كژيها و كاستيها نيست و اخلاق و انصاف، پوشيده داشتن محسنات را روا نمى دارد» تسلط استاد بر معارف الهى و موضوعات دينى و برداشت هاى عالمانه و عارفانه ايشان از آيات و روايات و ادعيه ى مأثوره از اهل بيت عليهم السلام موجب شده است كه كتب ايشان مورد استقبال تشنگان معارف وحيانى و اهل بيت عليهم السلام در خارج از كشور قرار گيرد. ترجمه ى دهها جلد از كتاب هاى استاد انصاريان به زبان هاى عربى، اردو، انگليسى، تركى استامبولى، نام اين استاد ترجمه را نيز در فهرست اساتيدى قرار داده است كه كتاب هايش به زبان هاى زنده ى دنيا هم ترجمه شده است. انس و الفت معنوى استاد انصاريان از دوران طفوليت با «قرآن»، «نهج البلاغه»، «صحيفه ى سجاديه» و «مفاتيح الجنان» كه با گذشت زمان به تلاش براى ارتباط با معانى و مفاهيم اين كتب الهى و نورانى انجاميد به منبع اصلى مباحث و سخنرانيها و نوشتارهاى ايشان تبديل شد، تكرار واژه ها و مفاهيم نورانى و تحقيق و تتبع در كشف معانى برداشت هاى نوين از اين كتب در طى سال هاى متمادى او را به سمت تفسير و شرحى از آيات و روايات و نيز ادعيه ى مأثور از اهل بيت عليهم السلام رساند كه از لطافت ها و ظرافت هاى خاص به خود برخوردار است تا جايى كه مرجع فقيد آيت الله العظمى فاضل لنكرانى در تاريخ 4/ 9/ 1385 پيرامون تفسيرحكيم استاد انصاريان مرقوم فرموده اند. انصاف آن است كه توجه به وسعت اطلاع وى (استاد انصاريان) از معارف و احاطه بسيار خوبى كه به مضامين آيات و روايات دارند نكات جالب و بديعى را در اين تفسير از خود به جاى گذاشته اند».
در كنار شرح و تفسير نهج البلاغه، و «مفاتيح الجنان» شرح و تفسير صحيفه ى سجاديه در 7 جلد كه با ويرايش جديد در 15 مجلد به چاپ مى رسد از جايگاه ويژه اى برخوردار است كه مورد استقبال پژوهشگران و جستجوگران معارف اهل بيت عليهم السلام قرار گرفته است.
پژوهش و نگارش كتب مختلف در زمينه هاى «تاريخ و سيره»، «عرفان و حكمت»، «اخلاق و معارف اسلامى»، «اصول و عقايد»، «تربيتى و اجتماعى»، و شعر و ادبيات و .... استاد انصاريان را در فهرست پژوهشگران و نويسندگان پرتلاش در حوزه ى معارف اسلامى قرار داده است.
در ميان ده ها عنوان كتاب برخى از نوشتارهاى استاد، از محبوبيت و لطافتى خاص برخوردار است كه ريشه در نگاه عالمانه و عارفانه اين استاد به برخى از موضوعات مطرح در جامعه دارد.
كتاب گرانسنگ «عرفان اسلامى» كه تفسير و شرحى علمى بر مصباح الشريعه امام صادق عليه السلام است. در 15 مجلد كه با مطالعه ى آن مى توان به تفاوت «عرفان ناب اسلامى» با عرفان هاى كاذب پى برد و در محضر قرآن و عترت از شاهراه هدايت جدا نشده از جمله كتبى است كه خلاء فرهنگى را در جامعه كنونى پر كرده است.
استاد انصاريان كه در صورت تبديل نوارهاى سخنرانى هاى غير تكرارى او در چهل سال اخير به متن نگارشى تعداد مجلدات آن به 200 جلد خواهد رسيد، از طبعى لطيف و نثرى سليس برخوردار است كه در سراسر خطابه ها و نوشتارهاى وى مشهود و ملموس است.
در فهرست كتاب هاى استاد، «ديوان اشعار» و متون به نظم كشيده اى چون «مناجات عارفان»، «چشمه سار عشق» به چشم مى خورد، استاد همواره در بيان معارف اهل بيت عليهم السلام بر اساس استدلال و بر محور عقلانيت سخن مى گويد و بر اين نكته تأكيد داشته و دارد كه نسخه ى نجات بخش بشريت تنها «قرآن» و « عترت» است و تنها با گشودن درب معارف اين دو به روى انسان گمشده ى امروز مى توان طعم شيرين «عبوديت» واقعى را به جهانيان چشاند.

نوشته:فاضل ارجمند سلمان حبیبی

پایگاه عرفان

بازگشت