وسائل هدايت - جلسه بیست و یکم (4) - (متن کامل + عناوین)

حرمت ازدواج بعد از طلاق سوم

تا دو طلاق براى زن و شوهر به اين شكل اجازه داده شده است، اما اگر طلاق سوم را دادند، پشيمان شدند، قرآن مجيد مى‏فرمايد: حق ازدواج ندارند. ازدواج بعد از طلاق سوم حرام است. زن بايد برود به يكى ديگر شوهر كند، و با آن شوهر هم نزديكى كند، تمام كه شد، اگر او دلش خواست طلاقش بدهد، مى‏تواند به شوهر اولش برگردد، و الا نمى‏تواند.

احسان به همسر بعد از طلاق

« أَوْ تَسْرِيحٌ بِإِحْسَـنٍ وَلاَ يَحِلُّ لَكُمْ أَن تَأْخُذُواْ مِمَّآ ءَاتَيْتُمُوهُنَّ شَيْـءًا إِلاَّآ أَن يَخَافَآ أَلاَّ يُقِيمَا حُدُودَ اللَّهِ »

اگر همسر را طلاق دادى، تا زمان سه ماه و ده روز تمام نشده است، زن را بايد در يك خانه تميز، خوب، با همه وسائل، تمام مخارجش را هم بدهى، عين روزگارى كه زنت بوده، تا مدت سه ماه و ده روز تمام بشود. يا اگر مى‏خواهد خانه پدر يا برادرش برود، او را آزاد بگذار، وقتى طلاقش دادى، برود و راحت باشد، تا زمان عده تمام بشود.

پول‏ها و مهرى كه به زنت دادى، به هيچ عنوان اجازه نمى‏دهم كه دينارى را از او پس بگيرى. مگر پاى قوانين الهى در كار باشد كه داد و ستد را من عيب نمى‏دانم.

« فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْهِمَا فِيمَا افْتَدَتْ بِهِ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ »

مردها! زن‏ها! در هنگام طلاق به حق همديگر تجاوز نكنيد. اگر از حدود الهى

تجاوز كنيد، ظالم هستيد.

زن را طلاق دادى، عده‏اش مى‏خواهد تمام شود، هنوز تمام نشده، باكمال مهربانى بايد با او رفتار كنى، يعنى خرجش را بدهى، لباسش را بدهى، البته الان كه در طلاق تو است، به تو حلال نيست

« فَإِن طَـلَّقَهَا فَلاَ تَحِلُّ لَهُ مِنْ بَعْدُ »⁽¹⁾

مسائل بعد از اجراى طلاق رجعى

« وَإِذَا طَـلَّقْتُمُ النِّسَآءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَلاَ تُمْسِكُوهُنَّ ضِرَارًا لِّتَعْتَدُواْ وَمَن يَفْعَلْ ذَ لِكَ فَقَدْ ظَـلَمَ نَفْسَهُ وَلاَ تَتَّخِذُوآاْ ءَايَـتِ اللَّهِ هُزُوًا »⁽²⁾

به نيكى او را رها كنيد. زن را در يك اتاق حبس نكن، تحت فشارش قرار نده، مشقت برايش نياور. تا از جانش سير بشود و بگويد: مهرم حلال، جانم آزاد.

اگر مردى اين كار را بكند، تيشه به ريشه خودش زده است. اى مردم! احكام من را به مسخره نگيريد.

گوش دادن به فرامين الهى در طلاق

در طلاق آيات قرآن من را ملاحظه كنيد:

1 ـ بقره (2) : 230؛ «پس اگر [ بعد از دو طلاق و رجوع ، بار سوم ] او را طلاق داد.»

2 ـ بقره (2) : 231؛ «و هنگامى كه زنان را طلاق داديد و به پايان عدّه خود نزديك شدند ، آنان را [ با رجوع كردن ] به طور شايسته و متعارف ، نگه داريد يا [ با ترك رجوع ] به نيكى و خوشى رها كنيد . و آنان را براى آزار رساندن و زيان زدن نگه نداريد تا بر آنان تعدّى و ستم كنيد . و هر كه چنين كند قطعاً به خود ستم كرده است . و آيات خدا را به مسخره نگيريد.»

« وَالْحِكْمَةِ يَعِظُكُم بِهِ وَاتَّقُواْ اللَّهَ »⁽¹⁾

آيه بعد:

« وَإِذَا طَـلَّقْتُمُ النِّسَآءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلاَ تَعْضُلُوهُنَّ أَن يَنكِحْنَ أَزْوَ جَهُنَّ إِذَا تَرَ ضَوْاْ بَيْنَهُم بِالْمَعْرُوفِ ذَ لِكَ يُوعَظُ بِهِ‏مَن كَانَ مِنكُمْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الاْءَخِرِ ذَ لِكُمْ أَزْكَى لَكُمْ وَأَطْهَرُ »⁽²⁾

اگر زنان را طلاق داديد، مدت عده تمام شد، اگر اين زن با شوهر اولش خواست ازدواج كند، در گوش او نخوانيد كه ازدواج نكن، جوسازى نكنيد. اگر دوتايى آنها پشيمان هستند، بگذاريد به همديگر برگردند. شما زمينه سازى كنيد كه اين دو تا به همديگر برگردند.

مردها و قوم خويش‏ها! اگر ايمان به خدا و قيامت داريد، در گوش آنها نخوانيد كه فاصله آنها از همديگر بيشتر بشود. خدا مصلحت شما را بيشتر مى‏داند، اما شما نمى‏دانيد.

حرمت وسوسه زن براى طلاق گرفتن

وسوسه كردن زنى كه شوهر دارد، براى طلاق گرفتن از شوهرش، تا آن وسوسه‏گر بخواهد او را بگيرد، حرام است.

زنى را كه طلاق داده‏اند و در عده است، اگر كسى به خواستگارى او برود،

1 ـ بقره (2) : 231.

2 ـ بقره (2) : 232؛ «و زمانى كه زنان را طلاق داديد ، و به پايان عدّه خود رسيدند ، آنان را از ازدواج با شوهران سابق خود در صورتى كه ميان خودشان به روشى شايسته و متعارف توافق كنند باز مداريد . با اين [ حكم ، ] كسانى از شما كه به خدا و روز قيامت ايمان دارند ، پند داده مى‏شوند . اين براى شما سودمندتر وپاكيزه‏تر است.»

خواستگارى زن در عده حرام است.⁽¹⁾

عقد زن در عده و حرمت ابدى

عقد كردن زنى كه در عده شوهر است، ولو زن صيغه‏اى، عقد كردن همسر صيغه‏اى كه مدت عده‏اش ـ چهل و پنج روز ـ هنوز تمام نشده است، يا زن كه سه ماه و ده روز است، هنوز تمام نشده، اگر كسى زنى را كه در عده چهل و پنج روز يا در عده سه ماه و ده روز، يا در چهار ماه و ده روز عده وفات است عقد كند، اين زن و شوهر بعد از خواندن صيغه عقد، بر همديگر تا ابد حرام مى‏شوند، يعنى ديگر نمى‏توانند با هم ازدواج كنند.

اين هم مسأله منفور طلاق كه بسيار كار زشتى است، مگر در موقعى كه خدا اجازه بدهد كه رضايت خدا را هم ديديد، همراه با چه شرايط سنگينى است.

مناجاتى با پروردگار

دو جمله هم از حضرت صادق عليه‏السلام عنايت بفرماييد، مربوط به شب‏هاى ماه رمضان است:

« اللهم إنى عبدُك و ابنُ عبدِك » خدايا! من بنده تو و فرزند بنده تو هستم.

1 ـ الكافى: 5/426، باب المرأة التي تحرم على الرجل، حديث 1؛ «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه‏السلام أَنَّهُ قَالَ الْمُلاَعَنَةُ إِذَا لاَعَنَهَا زَوْجُهَا لَمْ تَحِلَّ لَهُ أَبَداً وَ الَّذِي يَتَزَوَّجُ الْمَرْأَةَ فِي عِدَّتِهَا وَ هُوَ يَعْلَمُ لاَ تَحِلُّ لَهُ أَبَداً وَ الَّذِي يُطَلِّقُ الطَّلاَقَ الَّذِي لاَ تَحِلُّ لَهُ حَتَّى تَنْكِحَ زَوْجاً غَيْرَهُ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ وَ تَزَوَّجَ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ لاَ تَحِلُّ لَهُ أَبَداً وَ الْمُحْرِمُ إِذَا تَزَوَّجَ وَ هُوَ يَعْلَمُ أَنَّهُ حَرَامٌ عَلَيْهِ لَمْ تَحِلَّ لَهُ أَبَداً.»

-الكافى: 5/427، باب المرأة التي تحرم على الرجل، حديث 2؛ «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه‏السلام قَالَ إِذَا تَزَوَّجَ الرَّجُلُ الْمَرْأَةَ فِي عِدَّتِهَا وَ دَخَلَ بِهَا لَمْ تَحِلَّ لَهُ أَبَداً عَالِماً كَانَ أَوْ جَاهِلاً وَ إِنْ لَمْ يَدْخُلْ بِهَا حَلَّتْ لِلْجَاهِلِ وَ لَمْ تَحِلَّ لِلآْخَر.»

« و أبنُ أمتِك » فرزند كنيز تو هستم، پدر و مادر من هم بنده تو هستند.

« ضعيفٌ فقيرٌ إلى رحمتِك » خدايا منِ ضعيف، گداى رحمت تو هستم.

« و أنت مُنزل الغنى و البركة على العباد » تو هستى كه غنا و بركت را به بندگانت نازل مى‏كنى. خدايا! نه تنها منِ امام صادق فقير به رحمت تو هستم، بلكه:

« كلّنا فقيرٌ إلى رحمتِك » همه سر سفره گدايى نشسته‏ايم.

« فلا تصرف وجهك عنّى »⁽¹⁾ خدايا! تنها تقاضاى ما در اين ماه رمضان اين است كه روى خود را از ما برنگردانى. تنها خواسته ما در اين شب اين است كه حالا كه فقير و ضعيف در خانه‏ات آمده است، روى خود را برنگردان.

والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

1 ـ إقبال الأعمال: 9، فصل فيما نذكره من الدعاء آخر ليلة من شعبان لدخول شهر رمضان؛ «اللهم إني عبدك و ابن عبدك ابن أمتك ضعيف فقير إلى رحمتك و أنت منزل الغنى و البركة على العباد قاهر قادر مقتدر أحصيت أعمالهم و قسمت أرزاقهم و جعلتهم مختلفة ألسنتهم و ألوانهم خلقا من بعد خلق [اللهم] لا يعلم العباد علمك و لا يقدر العباد قدرك و كلنا فقير إلى رحمتك فلا تصرف وجهك عني و اجعلني من صالح خلقك في العمل و الأمل و القضاء و القدر.»