تفكر و منزلت انسان‏

در روايتى از امير المؤمنين، عليه‏السلام، مى‏خوانيم:

«قيمت هر انسانى در گرو آن چيزى است كه او را آراسته و نيكو بار بياورد».

بى‏ترديد، در ميان اعضا و جوارح آدمى، چيزى به اندازه عقل و انديشه صحيح به انسان نيكى و آراستگى نمى‏بخشد. نه مال دنيا و نه مقامات مادى و نه توانايى‏هاى جسم و بدن، نمى‏تواند ارزشى را كه عقل به انسان مى‏دهد به او بدهد. از اين روست كه تباه كردن عقل يا ضرر رساندن به آن قابل مقايسه با تباهى ساير اعضا و جوارح نيست.

يكى از موضوعاتى كه در رساله‏هاى عمليه مراجع هم نوشته شده، ديه اعضاى بدن است. يعنى اگر كسى به هر عضوى از اعضا ضربه‏اى وارد كند بايد قيمت معينى براى آن بپردازد. براى مثال، اگر كسى دست كسى ديگر را از كار بيندازد يا ضربه‏اى به گوش او بزند كه سبب كَر شدنش شود، يا پاى كسى را قطع كند يا اين‏كه او را به عمد يا به اشتباه بكُشد، بايد هزار مثقال طلا به عنوان ديه و قيمت اين بدن از دست رفته به‏ صاحبان آن خون بپردازد. حال، سوال اين است كه اگر انسانى را گمراه كند، چه ديه‏اى در برابر اين گمراهى بايد بپردازد؟

گمراه كردن ضربه زدن به عقل و فكر انسان‏هاست. كتاب خدا تصريح مى‏كند كه جزاى گمراه كردن افراد آتش جهنم است، در حالى كه ديه كشتن افراد آتش نيست. يعنى اگر كسى ديه مقتول را بپردازد و از صاحبان خون رضايت بگيرد، شايستگى بخشش دارد؛ يعنى هم صاحبان خون مى‏توانند او را ببخشند و هم خداوند.