پرسشها و پاسخها، ص: 155

خود را به كار انداخت و آن چنان تمدّن درخشانی را پی ريزی كرد».

البتّه توجه به اين نكته ضروری است كه شيطان بر انسان تسلّطی ندارد بلكه انسان ها هستند كه به ميل و اراده و اختيار خود، راه نفوذ را به روی او می گشايند. كار شيطان فقط دعوت كردن است او برای همه دعوت نامه می فرستد همان طور كه خدا، پيامبران و امامان معصوم عليهم السلام هم برای ما دعوت نامه فرستاده اند خود ما هستيم كه با اختيار و آزادی يا دعوت شيطان را لبيك می گوئيم يا دعوت حق و اوليای الهی را.

از اين جهت فردای قيامت وقتی كار حساب بندگان صالح و غير صالح پايان پذيرفت شيطان به پيروان خود چنين می گويد:

«إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَ وَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَ ما كانَ لِي عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلا تَلُومُونِي وَ لُومُوا أَنْفُسَكُمْ ما أَنَا بِمُصْرِخِكُمْ وَ ما أَنْتُمْ بِمُصْرِخِيَّ إِنِّي كَفَرْتُ بِما أَشْرَكْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ» «1».

يقيناً خدا نسبت به برپايی قيامت، حساب بندگان، پاداش و عذاب به شما وعده حق داد، و من به شما وعده دادم كه آنچه خدا وعده داده، دروغ است، ولی می بينيد كه وعده خدا تحقّق يافت و من در وعده ام نسبت به شما وفا نكردم، مرا بر شما هيچ غلبه و تسلّطی نبود، فقط شما را دعوت كردم به دعوتی دروغ و بی پايه و شما هم بدون انديشه و دقت دعوتم را پذيرفتيد، پس سرزنشم نكنيد، بلكه خود را سرزنش كنيد، نه من فريادرس شمايم، و نه شما فريادرس من، بی ترديد من نسبت به

______________________________
(1) ابراهيم (14): 22.