پرسشها و پاسخها، ص: 156

شرك ورزی شما كه در دنيا درباره من داشتيد كه اطاعت از من را هم چون اطاعت خدا قرار داديد بيزار و منكرم؛ يقيناً برای ستمكاران عذابی دردناك است.

از اين آيه به خوبی استفاده می شود كه وسوسه های شيطان هرگز اختيار و آزادی اراده را از انسان نمی گيرد بلكه او يك دعوت كننده بيش نيست و اين انسان ها هستند كه با اراده خود دعوت او را می پذيرند.

منتهی ممكن است زمينه های قبلی و مداومت بر گناه و كار خلاف، وضع انسان را به جايی برساند كه يك نوع حالت سلب اختيار در برابر وسوسه ها در وجود او پيدا شود. همان گونه كه در بعضی از معتادان نسبت به موادّ مخدّر چنين حالتی وجود دارد ولی چون سبب اين حالت نيز اختيار خود انسان بوده نتيجه آن هم هرچه باشد اختياری محسوب می شود.