انسان از ديدگاه اميرالمؤمنين عليه السلام‏

اما ديدگاه ديگر، در ارتباط با انسان است: انسان از نظر اميرالمؤمنين عليه السلام كيست و چيست و از چه تركيبى برخوردار است؟ اين زيباترين ديدگاه در تاريخ عالم درباره انسان است. اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمايد:
«اصْلُ الانسانِ لُبُّه وَ عَقْلُه دِينُهُ و مُرُوَّتُه حَيْثُ يَجْعَلُ لِنَفْسِهِ» «1» ريشه، پايه و حقيقت همه انسان ها، مغز آنها است. عقل، زانوبند، مانع و ترمز، دين، مروّت و جوانمردى او است، چنانچه اين دين و جوانمردى را به كار گيرد؛ چون اگر دين را به كار نگيرد، مانند مركب بى ترمزى است كه از همه مرزبندى ها و حدود خدا مى گذرد. حدود در اينجا حلال، حرام، حقّ مردم، خدا، پدر و مادر و خانواده است كه اگر دين را به كار نگيرد، همه اين حدود را زير پا مى گذارد؛ چون پايبندى ندارد. «عقل» در اين جمله؛ يعنى پايبندى و ترمز. وقتى عقل نباشد، هم به حقوق ديگران و هم به حق پروردگار عالم تجاوز و ظلم مى كند.