این ماه از ارزش و شرافت بسیار بالایی برخوردار است و یکی از اسباب شرافت آن این است که یکی از ماه های حرام است و یکی از زمانهای ویژه دعا ، و در روزگار جاهلیت نیز به همین ویژگیها معروف و شناخته بوده است و مردم آن روزگار انتظار می کشیده اند این ماه فرا رسد تا برای برآمدن نیازهای خویش دعا کنند ، در این باره حکایت شگفتی نیز هست که سیدبن طاووس بخشی از آن را درکتاب اقبال آورده است .
برپایه برخی از روایات ، این ماه ، ماه حضرت امیرالمومنین (ع) است ، همانگونه که ماه شعبان ماه حضرت رسول (ص) و ماه رمضان ، ماه خداست ، و نخستین شب آن از شبهای چهارگانه ای است که درباره احیا و شب زنده داری آنها سفارش فراوان شده است . و روز نیمه ، آنگونه که در روایات آمده زمان انجام اعمال استفتاح است ، و روز بیست و هفتم آن روز بعثت حضرت رسول است ، روزی است که رحمت رحیمیه خدواند در آن به گونه ای آشکار شده و ظهور پذیرفته که از آغاز آفرینش تاکنون ، در هیچ روز دیگری چنین ظهوری نداشته است ، روزی که از نظر شرافت باطنی از هر روز دیگری شریفتر و ارجمندتر است ، و خلاصه فضایل این ماه بیش از آن است که بتوان آنها را دریافت .
از مهمترین اعمال و مراقبات این ماه از آغاز تا پایان ، پیش چشم داشتن حدیث فرشته «داعی » است : از پیامبر (ص) گزارش شده : « خدای را در آسمان هفتم فرشته ای است به نام « داعی » هرگاه ماه رجب فرا رسد در همه شبهای آن از آغاز تا با مداد ، این فرشته چنین ندا می دهد : ذاکران ! مطیعان ! مستغفران ! توبه جویان ! مژده ، مژد ، بشارت ،بشارت خداوند می فرماید : من همنشین آنم که با من همنشین شود ، من مطیع آنم که مطیع من باشد ، من بخشنده آنم که از من بخشش خواهد ، ماه ماه من است و بنده بنده من است و رحمت رحمت من است هر که مرا در این ماه بخواند پاسخش می دهم و هر که از من چیزی بخواهد ، خواسته اش برآورده می سازم ، هر که از من راه بخواهد ، هدایتش می کنم ، این ماه را رشته پیوند میان خود و بندگانم ساخته ام ، هر که بدان دست یازد به من رسد .»
لیله الرغائب
اگر نخستین شب رجب ، شب جمعه نیز باشد ، سزاوار است که اعمال « لیله الرغائب » نیز در آن شب به جا آورده شود ، از پیامبر (ص) روایت شده که فرمود : « از نخستین شب جمعه رجب غافل نمانید ، این شب را فرشتگان « لیله الرغائب » نامیده اند ، در این شب آنگاه که یک سوم از شب بگذرد ، فرشتگان همه در کعبه و اطراف آن گرد می آیند ، خداوند بدانان می فرماید : فرشتگان من هر چه می خواهید از من بخواهید ، می گویند : خدایا خواسته ما این است که بر روزه داران رجب ببخشایی ، خداوند می فرماید : بخشودم، سپس پیامبر فرمود: هر کس نخستین نیمه رجب را روزه دارد ، و در فاصله آغاز شب تا گذشتن یک سوم از آن ، دوازده رکعت نماز ، دورکعت دو رکعت به جای آرد و در هرکعت یک بار حمد ، سه بار انا انزلناه و دوازده بارقل هو الله را بخواند و در پایان هفتاد بار با گفتن « اللهم صل علی محمد النبی الامی و علی آله » برمن و آل من درود فرستد ، سپس به سجده رود و بگوید : « سبوح قدوس رب الملائکه و الروح» سپس سر از سجده بردارد و بگوید : « رب اغفر و ارحم و تجاوز عما تعلم انک انت العلی الاعظم » و دوباره سجده ای چون سجده نخست به جای آرد ، پس حاجت خویش از خدا بخواهد، به خواست خدا حاجتش برآورده می شود ، سپس فرمود: « سوگند به آنکه جانم در دست اوست هیچکس این نماز را جای نمی آورد مگر اینکه گناهانش بخشوده می شود ، هر چند گناهانش به انبوهی کفهای دریاها، ریگهای بیابانها ، هموزن کوهها و به شماره برگهای درختان باشد ، در قیامت نیز شفاعت او درباره هفتصد نفر از خویشان و بستگان دوزخی اش پذیرفته می شود و در شب اول قبر پاداش این نماز در زیباترین چهره و اندام تمثل و تجسم می باید ، خوشروی و خوشگوی ، و خوشبوی و خوشخوی ، و خرم و خندان و مژده بر لب نزد او می رود و او را به رهایی از هر غم و اندوهی بشارت می بخشد ، می پرسد تو کیستی چنین دل انگیز و عطر آمیز ؟ پاسخ می شنود: عزیز من ! دوست من ! من پاداش آن نمازم که در فلان شب ، فلان ماه ، فلان سال ، در فلان جای به جای آوردی ، اینک نزد تو آمده ام تا حقت را بپردازم ، ترست را فرو ریزم و در این وحشت و تنهایی همنشین و همدمت باشم ، پس از نفخ صور نیز در عرصه سوزان قیامت در سایه ات گیرم ، آری با توام و هرگز خیر وخوبی من از تو دور نخواهد ماند.
پایگاه استاد حسین انصاریان
منبع: ترجمه «المراقبات فی اعمال السنه» عارف کامل مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی