آینه در آینه / فاطمه (علیها السلام) از نگاه معصومان

حضرت فاطمه (علیها السلام) از نگاه پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله)

سلمان فارسى مى گوید: رسول خدا (صلى الله علیه و آله) به من فرمود: اى سلمان، هر کس دخترم فاطمه را دوست بدارد، در بهشت در کنار من خواهد بود و هر کس او را دشمن بدارد، در آتش جهنم خواهد بود. اى سلمان، دوستى فاطمه در صد جایگاه به حال انسان سودمند است که راحت ترین این جایگاه ها عبارت است از مرگ، قبر و میزان و سنجش (اعمال) و محشر و (پل) صراط و حساب کشى. پس، هر کس که دخترم فاطمه از او راضى باشد، من از او خشنود مى گردم و هر کس که من از او خشنود باشم، خدا از او خرسند خواهد بود و هر کس فاطمه از او خشمگین باشد، من بر او خشم مى کنم و هر کس من بر او خشم کنم، خداوند بر او غضب مى کند. اى سلمان، واى بر کسى که به فاطمه و به فرزندان و شیعیانش ظلم کند.

آن حضرت در جاى دیگر مى فرماید: دخترم، فاطمه سرور زنان جهان از آغاز تا پایان است. هرگاه در محرابش در پیشگاه پروردگار بزرگ و شکوهمندش مى ایستد، نورش براى فرشتگان آسمان جلوه مى نماید. به فرشتگانش مى گوید: اى فرشتگان من، به فاطمه بنگرید که در پیشگاه من ایستاده و از ترس من عضلاتش مى لرزد و با دلش به عبادت من روى آورده است. شما را گواه مى گیرم که پیروانش را از آتش ایمن ساختم.

در روایت دیگرى از آن حضرت آمده است: فاذا اشْتَقْتُ الى الجنة شَمَمْتُ رائحة فاطمه؛ آن گاه که مشتاق بوى بهشت مى گردم، بوى فاطمه را استشمام مى کنم.

از نگاه امام على (علیه السلام)

امیرالمؤمنین به سبب احترامى که براى حضرت فاطمه (علیها السلام) قائل بود، پس از بازگشت از جنگ صفین در وصیتى درباره اموال شخصى خود فرزندان حضرت زهرا (علیها السلام) را سرپرست فرمود و چنین نوشت: سرپرستى این اموال به عهده فرزندم حسن بن على است. اگر براى او حادثه اى رخ داد و حسین زنده بود، سرپرستى آن را پس از برادرش به عهده گیرد و کار او را تداوم بخشد. پسران فاطمه (حسن و حسین) از این اموال به همان مقدار سهم دارند که دیگر پسران على خواهند داشت. من سرپرستى اموالم را به پسران فاطمه واگذار مى کنم تا خشنودى خدا و نزدیک شدن به رسول خدا (صلى الله علیه و آله) و بزرگداشت حرمت او و احترام پیوند خویشاوندى پیامبر را فراهم آورم.

کَفْعَمى، دانشمند بزرگ شیعه در کتاب «مصباح»، دعایى از امیرالمؤمنین (علیه السلام) آورده شده که حضرت آن را در قنوت نمازش مى خواند. او نقل کرده که آن حضرت درباره دعاى مذکور فرموده است: هر کس این دعا را بخواند همانند ثواب کسى است که در کنار پیغمبر اکرم (صلى الله علیه و آله) در بدر و احد و حُنین هزار هزار تیر به سوى دشمن پرتاب کرده است. امیرالمؤمنین (علیه السلام) در بخشى از این دعاى با عظمت، مظلومیت حضرت زهرا (علیها السلام) را در قالب مناجات و دعا بازگو مى کند.

از نگاه امام حسن مجتبى (علیه السلام)

سخنان و گفتارهایى که با یاد حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) بر زبان فرزندان آن حضرت جارى شده است، نشان از عظمت شخصیت او دارد و آن بزرگواران یکى از افتخارات خود را فرزندى حضرت زهرا (علیها السلام) مى دانند. زیاد، فرماندار غاصب معاویه، اهانت ها و گستاخى هاى بى شرمانه اى نسبت به ساحت مقدس امام حسن مجتبى (علیه السلام) روا داشته بود، ولى آن حضرت در پاسخ او فقط خود را فرزند زهراى اطهر (علیها السلام) معرفى مى کند و او را فرزند مادر بدکاره اش.

آن حضرت همچنین در مواقع مختلف با احتجاجات قوى دشمنان مادرش زهرا را رسوا مى کرد.

آن حضرت خطاب به مغیره بن شعبه فرمود: تو بودى که فاطمه، دختر رسول خدا را مجروح کردى. تو در تحقیر رسول خدا و مخالفت با فرمان او مرتکب این جنایت شدى، در حالى که رسول خدا (صلى الله علیه و آله) به ایشان فرمود: انتِ سیدة نساء اهل الجنة؛ اى فاطمه تو سرور زنان اهل بهشتى.

از نگاه امام حسین (علیه السلام)

امام حسین (علیه السلام) از کودکى به مادرش فاطمه زهرا (علیها السلام) علاقه فراوان داشت و در کنار او آرام مى گرفت.

حضرت زهرا در لحظات آخر عمر شریف خود که در بستر بیمارى قرار گرفته بود، ضمن سفارش امام على (علیه السلام) براى رسیدگى به همه فرزندانش، امام حسین را مخصوص و جداگانه نام مى برد. امام حسین (علیه السلام) نیز پیش از خاک سپارى مادرش، خود را روى او مى اندازد و با چشمانى اشک آلود این گونه با او نجوا مى کند: واى بر ما! ناراحتى ما به خاطر فقدان جدّمان محمّد مصطفى و مادرمان فاطمه زهرا (علیها السلام) هیچ گاه خاموش و برطرف نخواهد شد.

یکى از پرشورترین یادآورى هاى امام حسین (علیه السلام) از مادر عزیزش در لحظه بسیار حساس و سرنوشت ساز ایام حرکت به سوى کربلاست که در آن با زیباترین و شایسته ترین کلمات، طهارت و عصمت و عظمت مادر خود، حضرت زهرا (علیها السلام) را بیان مى دارد. آن حضرت همچنین در روز عاشورا که هر کس با رجزخوانى، افتخارات خود را بیان مى کرد، افتخار خود را حضرت فاطمه (علیها السلام) معرفى کرد و فرمود: و فاطِمُ امّى من سلالةِ احمد؛ فاطمه (علیها السلام) مادر من است که از سلاله پیامبر است.

از نگاه امام سجاد (علیه السلام)

امام سجاد (علیه السلام) همگام با پدر خود امام حسین (علیه السلام) و عمویش امام حسن (علیه السلام)، در روایات خود، مظلومیت مادرش فاطمه زهرا را براى یارانش بازگو مى فرمود و آنان را از ناگوارى هاى آن حضرت آگاه مى کرد.

امام سجاد از جمله راویان خطبه فدکیه حضرت فاطمه زهرا است. امام سجاد در خطبه آتشینى که مجلس یزید را بر هم زد فاطمه زهرا را فخر خود معرفى کرد و فرمود: منّا سیدة نساء العالمین فاطمةُ البتول؛ سرور بانوان جهان، فاطمه بتول از ماست.

از نگاه امام باقر (علیه السلام)

امام باقر (علیه السلام) درباره مقام معنوى حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) فرمودند: درختى که ریشه آن رسول خدا و شاخه آن امیرالمؤمنین و نو شاخه هاى آن فاطمه، دختر محمد (صلى الله علیه و آله) و میوه هاى آن حسن و حسین (علیهم السلام) است، درخت نبوت است که روییده رحمت و کلید حکمت و معدن معرفت و جایگاه رسالت و مکان آمد و شد فرشتگان و موضع سرّ و سپرده الهى و امانتى است که بر آسمان ها و زمین عرضه شده و حرم بزرگ خدا و بیت قدیم او هستند.

امام باقر (علیه السلام) هنگامى که در بستر بیمارى مى افتاد، آب خنک طلب مى کرد و هنگامى که آب به دستش مى رسید، جرعه اى چند از آب مى نوشید، سپس با صداى بلند به حدى که در بیرون خانه نیز شنیده مى شد از ته دل مادرش زهرا را صدا مى کرد و مى فرمود: «یا فاطمه بنت محمد؛ یا فاطمه! اى دختر محمد (صلى الله علیه و آله)»، علامه مجلسى مى گوید: لعل النداء کان استشفاعا بها؛ شاید آن حضرت با این ندا مى خواست از حضرت زهرا (علیها السلام) شفا بگیرد.

از نگاه امام صادق (علیه السلام)

«سکونى» از یاران امام صادق (علیه السلام) مى گوید: با حالت غم و اندوه به نزد آن حضرت رفتم. امام با مشاهده حالت من فرمودند: علت حزن و اندوهت چیست و چرا چنین گرفته و غمناک هستى؟ گفتم: دخترى نصیبم شده است، امام فرمود: برایش چه نامى انتخاب کرده اى؟ عرض کردم: فاطمه. آن گاه امام آه عمیقى از ته دل کشید و سه بار این نام را به یاد مادرش تکرار نمود و سپس به من فرمود: پس حال که چنین نامى بر دخترت نهاده اى مبادا هرگز او را مورد شتم و ضرب قرار دهى. نام او نامى عزیز و محترم است. تو نیز همواره احترام نامش را داشته باش.

بانوى دو عالم، حضرت زهرا (علیها السلام) پس از شهادت پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) تمام غم ها و دردها را در حمایت از ساحت مقدس ولایت به جان خرید و همچون شمعى در اندک زمان سوخت و آب شد. آن مادرى که امام صادق (علیه السلام) در توصیف حال غم انگیز او بعد از فراغ پدر گرامى اش چنین مى فرماید: لزمت الفراش و نَحَلَ جسمها و زاب لَحْمُها و صارت کَالْخیال؛ بعد از پیامبر (صلى الله علیه و آله) حضرت زهرا (علیها السلام) مدام در بستر افتاده بودند و جسم ایشان ضعیف و ناتوان گشته و گوشت بدنشان آب شده بود و (از شدت غم و غصه) همچون شبهى شده بود.

از نگاه امام کاظم (علیه السلام)

امام کاظم (علیه السلام) از پدرش روایت کرد که رسول خدا (صلى الله علیه و آله) در حال احتضار انصار را خواست و به آنان فرمود: اى گروه انصار! وقت جدایى فرا رسید. بدانید که خانه فاطمه خانه من است. هر که حرمت او را هتک نماید، به تحقیق حرمت پرده خداوند را هتک کرده است.

عیسى از یاران امام کاظم (علیه السلام) مى گوید: آن حضرت در این هنگام بقیه سخنش را قطع کرد و بسیار گریست و سپس سه بار فرمود: هَتَکَ و اللّه حجابُ اللّه؛ به خدا قسم که حرمت پرده خدا را هتک کردند. به خدا قسم که حرمت پرده خدا را هتک کردند.امام کاظم در روایت دیگرى فرمودند: انّ فاطمة صدیقة شهیدةٌ؛ فاطمه صدیقه شهیده است.

از نگاه امام رضا (علیه السلام)

دو نفر از یاران امام رضا (علیه السلام) مى گویند: نزد آن حضرت رفتیم. او در سجده بود و سجده اش را طولانى کرد. سپس سرش را بلند کرد، عرض کردیم: سجده را طولانى کردید؟ فرمود: هر که این دعا را در سجده شکر بخواند همچون مجاهدان روز بدر در کنار رسول خدا (صلى الله علیه و آله) پاداش دارد. گفتیم آن را بنویسیم. فرمود: بنویسید و هرگاه سجده شکر به جاى آوردید این گونه بگویید و حضرت دعا را ذکر کرد و از جمله در این دعا آمده «... آن دو رسولت را به مسخره گرفتند و فرزند پیامبرت را کشتند...» و این گونه مظلومیت مادرش را بیان نمود.

یکى از فضلاى حوزه که مشکل بزرگى برایش پیش آمده بود، براى زیارت و توسل به حضرت رضا عازم حرم مى شود. از قضا به علامه طباطبائى بر مى خورد که ایشان هم عازم حرم است، بلافاصله به طرفش رفته و با چشمى پر اشک و دلى پرسوز از ایشان مى خواهد تا دعایى به او بیاموزد که حاجتش روا شود. علامه نگاهى مهربان به چهره و حالت او مى کند، آنگاه مى گوید: فرزندم، وقتى وارد حرم مى شوى، یکى از مؤثرترین و بهترین دعاها این است که حضرت را به مادرش زهرا (علیها السلام) قسم دهى که حاجت تو را از خدا بخواهد. چون حضرت به مادرش زهرا (علیها السلام) علاقه فراوان و ارادت خاص دارد و سوگند دادن به مادر محبوبش بسیار مؤثر خواهد افتاد. او مى گوید: با شنیدن این سخن سخت متأثر شدم و لرزه اى تمام وجودم را در بر گرفت. این توسل و قسم دادن همان و به مقصود رسیدن همان.

از نگاه امام جواد (علیه السلام)

یکى از یاران امام رضا (علیه السلام) مى گوید: نزد على بن موسى الرضا (علیه السلام) بودم که حضرت جواد را آوردند. او کم تر از چهار سال سن داشت. دستش را به زمین زد و سرش را به سوى آسمان بلند کرد و مدتى دراز فکر کرد. حضرت رضا (علیه السلام) به او گفت: فدایت شوم، چرا این قدر تفکرت طول کشید؟ فرمود: درباره آنچه با مادرم فاطمه کردند مى اندیشیدم. سپس حضرت جواد از عقوبت عاملات آن جنایت سخن گفت.

یکى از یاران امام جواد (علیه السلام) نیز مى گوید: به حضرت عرض کردم، تصمیم گرفته بودم به نیابت از شما و پدرتان طواف کنم، ولى به من گفتند: به نیابت از اوصیا طواف نمى کنند، حضرت فرمود: چرا، هر چه مى توانى طواف کن، جایز است. سه سال بعد دوباره به حضرت عرض کردم: پیشتر از شما درباره طواف به نیابت از شما و پدرتان اجازه گرفتم، و طواف بسیار کردم. سپس چیزى بر دلم افتاد و به آن عمل کردم. پرسید چه بود؟ گفتم: یک روز از جانب رسول خدا (صلى الله علیه و آله) طواف کردم. حضرت سه بار فرمود: درود خدا بر پیامبر (صلى الله علیه و آله). سپس روز دوم به نیابت از امیر المؤمنین (علیه السلام) ، روز سوم امام حسن (علیه السلام)، روز چهارم امام حسین (علیه السلام)، تا روز نهم به نیابت از پدرت، على بن موسى الرضا (علیه السلام) و روز دهم به نیابت از شما.

اینان کسانى اند که به ولایتشان معتقدم. حضرت فرمود: در این صورت به دینى معتقدى که خدا جز آن را از بندگانش نمى پذیرد. عرض کردم: گاهى هم از سوى مادرتان حضرت فاطمه (علیها السلام) طواف کرده ام، گاهى هم نه، حضرت فرمود: اِسْتَکْتِر من هذا فانه افضلُ ما انتَ عامِلُه ان شاء اللّه؛ این را بیشتر انجام بده، این برترین کارى است که انجام مى دهى ان شاءاللّه.

قلب امام نهم، حضرت جواد (علیه السلام) از مهر و محبت مادرش حضرت زهرا (علیها السلام) لبریز بود. آن حضرت هر روز ظهر در مدینه به مسجد پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) مى آمد و صلوات و درود بر پیامبر (صلى الله علیه و آله) مى فرستاد و مشام جان خویش را از یاد جد بزرگوارش معطر مى ساخت، سپس به سراغ خانه مادرش فاطمه زهرا (علیها السلام) که در نزدیکى قبر پیامبر بود، مى رفت و در نهایت ادب و احترام، ابتدا کفش ها را از پا در مى آورد و آنگاه با دلى سرشار از شور و اشتیاق وارد آن خانه کوچک و نورانى مى شد و در آنجا به نماز و دعا مى پرداخت.

یاد حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) هیچ وقت در دل مبارک حضرت جواد (علیه السلام) فراموش نمى شد؛ به گونه اى که در ازدواج آن حضرت، احترام وى به مادرش و برتر دانستن او از همه زنان عالم بیشتر نمایان مى شود. امام جواد (علیه السلام) داماد خلیفه وقت، مأمون عباسى شده بود. به این سبب در وصلت با ام فضل، دختر خلیفه، انتظار مى رفت هزاران درهم و دینار مهریه دختر خلیفه شود، ولى آن حضرت به خاطر علاقه و احترام فراوانى که براى مادرش فاطمه زهرا (علیها السلام) قائل بود، حاضر نشد مهریه همسرش بیش از پانصد درهم مساوى مهریه حضرت زهرا (علیها السلام) تعیین گردد.

از نگاه امام هادى (علیه السلام)

امام هادى (علیه السلام) در روایتى فرمودند: پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) فرموده است: «انّما سُمّیت ابنتى فاطمه لانّ اللّه عزّوجل فطمها و فَطَمَ من اَحَبّها من النار؛

فاطمه بدان دلیل فاطمه نامیده شد که خداوند عزّوجل، او و دوستانش را از آتش جهنّم به دور نگه مى دارد».

از نگاه امام عسکرى و امام زمان (علیهم السلام)

پیشوایان معصوم الگویى براى دیگر مردم هستند ولى حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) با داشتن فضایل بى کران، حجت و الگویى براى امامان بوده است. امام حسن عسکرى (علیه السلام) فرمودند: «نَحن حجج اللّه على خلقه و جدّتنا فاطمة حُجّةُ علینا؛ ما حجت هاى خدا بر بندگان هستیم و جدّه ما فاطمه، حجت بر ماست». امام زمان (عجل الله تعالى فرجه الشریف) نیز در روایتى فرمودند: «انّ لى فى ابنة رسول اللّه اسوةٌ حسنة؛ دختر رسول خدا (صلى الله علیه و آله) براى من الگو و سرمشقى نیکو است».

پدیدآورنده: فاطمه محمدى