دو مسلمان و دو انسان ، هنگامى كه با يكديگر رابطه دوستى و رفاقت برقرار كردند ، واجب است شخصيت يكديگر را با پرهيز از امورى چون : مكر و حيله ، سخن چينى ، غيبت ، تهمت و سوء ظن ، دو رويى ، تلافى بدى ، بد همنشينى ، كينه و مشاجره حفظ نمايند .
1 ـ مكر و حيله
از منهيات رسول خدا (صلى الله عليه وآل اين است كه فرمود :« مَنْ غَشَّ مُسْلِماً فِى شِرَاء أوْ بَيْع فَلَيْسَ مِنَّا وَيُحْشَرُ يَوْمَ القِيَامَةِ مَعَ اليَهُود لأنَّهُمْ أغَشُّ الخَلْقِ لِلْمُسْلِمِينَ »هر كس در خريد و فروش نسبت به مسلمانى حيله ورزد از ما نيست و روز قيامت با يهود محشور مى شود زيرا يهود نسبت به مسلمانان حيله گرترين مردمند .و نيز فرمود :« مَن بَاتَ وَفِى قَلْبِهِ غِشٌّ لاِخِيهِ المُسْلِمِ بَاتَ فِى سَخَطِ اللهِ وَأصْبَحَ كَذَلِكَ حَتّى يَتُوبَ ».هر كس شب را به سر برد در حالى كه دلش آلوده به مكر و خدعه بر ضد برادر مسلمانش باشد ، در خشم خدا به سر برده و هم چنين است اگر در همين حال صبح كند تا اينكه موفق به توبه شود .
2 ـ سخن چينى
امام صادق (عليه السلا به منصور دوانيقى فرمود :« لاَ تَقْبَلْ فِى ذِى رَحِمِكَ وَأهْلِ الرّعَايَةِ مِنْ أهْلِ بَيْتِكَ قَوْلَ مَنْ حَرَّمَ اللهَ عَلَيْهِ الجَنَّةَ وَجَعَلَ مَأوَاهُ النّارُ ، فَإنَّ النَّمَّامَ شَاهِدُ زُور وَشَرِيكُ إبليسَ فِى الإغراءِ بَيْنَ النّاسِ . . . ».نسبت به خويشان خود و آنان كه در سرپرستى تو هستند ، گفتار كسانى كه خدا بهشت را بر آنان حرام كرده است و جايگاهشان را آتش مقرر نموده است ، نپذير زيرا سخن چين در دو به هم زنى ميان مردم شاهد دروغ و شريك شيطان است .رسول خدا (صلى الله عليه وآل در حديثى بسيار مهم فرمود :« إنَّ شَرَّ النّاسِ يَوْمَ القِيَامَةِ المُثَلَّثُ ، قِيْلَ وَمَا المُثَلَّثُ يَا رَسُولَ اللهِ ؟ قَالَ : الرَّجُلُ يَسعى بِأخِيهِ إلى امَامِهِ فَيَقتُلُهُ ، فَيُهْلِكُ نَفْسَهُ وَأخَاهُ وَإمَامَهُ ».بى ترديد بدترين مردم در روز قيامت سه تايى است ، پرسيدند يا رسول الله ! سه تايى چيست ؟ فرمود : كسى كه از برادر دينى اش نزد حاكم سخن چينى و جاسوسى كند و حاكم او را به قتل برساند ، او سه نفر را به هلاكت رسانيده ، خودش و برادر دينى اش و حاكم را .
3 ـ غيبت
رسول خدا (صلى الله عليه وآل فرمود :« واللهِ الَّذِى لاَ إلهَ إلاّ هُو مَا أُعطِىَ مُؤمِنٌ قَطُّ خَيْرَ الدُّنيَا وَالآخِرَةِ إلاّ بِحُسْنِ ظَنِّهِ بِالله عَزّوَجَلَّ وَالكَفِّ عَن اغتِيَابِ الْمُؤْمِنِينَ ، واللهِ الَّذِى لاَ إلهَ إلاّ هُوَ لاَ يُعَذِّبُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ مُؤْمِناً بِعَذَاب بَعْدَ التَّوْبَةِ وَالاْسْتِغْفَارِ لَهُ إلاّ بِسُوءِ ظَنِّهِ بِاللهِ عَزّوَجَلَّ وَاغْتِيَابِهِ لِلْمُؤمِنِينَ ».سوگند به خدايى كه معبودى جز او نيست هرگز خير دنيا و آخرت به مؤمنى عنايت نشده جز به خاطر خوش گمانى اش به خدا و بازداشتن خويش از غيبت اهل ايمان ، سوگند به خدايى كه معبودى جز او نيست خدا مؤمنى را پس از توبه و استغفار به عذابى دچار نمى كند مگر به خاطر بدگمانى او به خداى عزوجل و غيبت كردن از اهل ايمان .و نيز آن حضرت در قطعه اى بسيار پر ارزش مى فرمايد :« إيّاكُمْ وَالظَّنَّ فَإنَّ الظَّنَّ أكْذَبُ الكَذِبِ وَكُونُوا إخْوَاناً فِى اللهِ كَمَا أمَرَكُمُ اللهُ وَلاَ تَتَنَافَرُوا وَلاَ تَجَسَّسُوا وَلاَ تَتَفَاحَشُوا وَلاَ يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً وَلاَ تَتَبَاغَوْا وَلاَ تَتَبَاغَضُوا وَلاَ تَتَدابَرُوا وَلاَ تَتَحَاسَدُوا فَإنَّ الحَسَدَ يَأكُلُ الايمَانَ كَمَا تَأكُلُ النّارُ الحَطَبَ اليَابِسَ ».از گمان بد در حق ديگران بپرهيزيد زيرا دروغ ترين دروغ ها گمان بد است ، در راه خدا چنانكه فرمان داده برادران يكديگر باشيد و نسبت به هم نفرت نداشته باشيد و پنهانى هاى يكديگر را تجسس نكنيد و با هم بد زبانى ننماييد و از هم غيبت نكنيد و به هم ستم نورزيد و با يكديگر دشمنى نكنيد و از هم جدا نشويد و دورى ننماييد و به يكديگر حسد نداشته باشيد زيرا حسد ايمان را مى خورد چنانكه آتش هيزم خشك را .
4 ـ تهمت و بهتان
تهمت از سنگين ترين گناهانى است كه انسان مرتكب مى شود ، پاك دامن و بى عيبى را به ناپاكى و عيب متهم كردن چه گناه سنگين و چه كارى پليد و چه عملى شيطانى است ، آيات قرآن و روايات در اين زمينه مطالبى را گوشزد كرده اند كه براى باور كننده بسيار هراس انگيز است !از رسول خدا (صلى الله عليه وآل روايت شده است :« مَنْ بَهَتَ مُؤْمِناً أوْ مُؤمِنَةً أوْ قَالَ فِيْهِ مَا لَيْسَ فِيهِ أقَامَهُ اللهُ تَعَالى يَوْمَ القِيَامَةِ عَلى تَلٍّ مِنْ نَار حَتّى يَخْرُجَ مِمّا قَالَهُ فِيهِ ».كسى كه به مؤمنى و مؤمنه اى بهتان بزند ، يا چيزى در حق او بگويد كه در او نباشد ، خداوند روز قيامت او را بر تپه اى از آتش نگاه مى دارد تا عهده اش را از آنچه گفته آزاد كند .امام صادق (عليه السلا مى فرمايد :« من بَاهَتَ مُؤمِناً أوْ مُؤمِنَةً بِمَا لَيْسَ فِيهِمَا حَبَسَهُ اللهُ عَزّوَجَلَّ يَوْمَ القِيَامَةِ فِى طِينَةِ خَبَال حَتّى يَخْرُجَ مِمّا قَالَ ، قُلْتُ : وَمَا طِينَةُ خَبَال ؟ قَالَ : صَدِيدٌ يَخْرُجُ مِنْ فُرُوجِ المُومِسَاتِ يعنى الزَّوانِىَ ».كسى كه مرد يا زن مؤمنى را به آنچه در آنان نيست متهم كند ، خداوند روز قيامت او را در گل خبال حبس مى كند تا آنچه را گفته اثبات نمايد ، راوى مى گويد : از حضرت پرسيدم : گل خبال چيست ؟ فرمود : چرك و خونى است كه از فرج زنان زناكار بيرون مى آيد .
بر گرفته از کتاب معاشرت استاد حسین انصاریان