علم پيشين حضرت حق و اختيار انسان‏

حال، سوال اين است كه علم حضرت حق در مسير حركت كائنات چه جايگاه و تأثيرى دارد؟ پاسخ اين است كه علم پروردگار فراگير بوده و بر همه هستى در همه زمان هااحاطه دارد، اما اين علم سبب سعادت و شقاوت انسان ها نيست. براى مثال، وقتى معامار چيره دست و كاركشته اى از كنار ديوارى عبور مى كند و درباره مقاومت و پايدارى آن ديوار نظر مى دهد و مى گويد ديوار تا چند روز آينده خراب مى شود و آن ديوار خراب شد، علت خرابى ديوار علم معمار نيست، بلكه بنيان سست و مشكلاتى از اين دست است.

بدين ترتيب، خداوند از ازل مى دانسته شمر امام حسين، عليه السلام، را به شهادت مى رساند، اما علم پروردگار سبب ساز قتل امام حسين، عليه السلام، نبوده است. عمل خود شمر علت شهادت امام است، در حالى كه خدا وقوع اين اتفاق را از قبل مى دانسته است.