ستّار العيوب‏

منابع مقاله:

کتاب : تفسير و شرح صحيفه سجاديه جلد ششم

نوشته: حضرت آیت الله حسین انصاریان

از اوصاف جمالى و مظهر منّانى حق تعالى؛ ستّار العيوب است. آن خدايى كه زيبايى ها را آشكار مى كند و زشتى ها را مى پوشاند؛ خدايى كه بندگان را به خاطر جسارت بر ارتكاب معاصى كيفر نمى دهد و حريم بندگان را پرده درى نمى كند.

مؤمن كه جامه پرهيزكارى و صداقت بر تن دارد به واسطه اين كه مظهر صفات الهى و فراگير اسماى الهى است بايد از حق بياموزد و پوشش عيوب نمايد.

پنهانى هايى را كه از بندگان مى داند يا مى بيند آشكار ننمايد.

هتك اسرار مردم از ديدگاه حضرت حق سخت مبغوض است و به همين جهت كسانى را كه اسرار را منتشر مى كنند در محضر قيامت و ديدگاه حاضران؛ علنى مجازات مى كند؛ زيرا قيامت زمان ظهور واقعيت ها و برطرف شدن حجاب ظاهرى دنياست؛ به گونه اى كه تمام رنگ ها و نقاب هاى دروغين برطرف مى شود. از اين روى قيامت را؛

يَوْمَ تُبْلَى السَّرائِرُ» «1»

روزى كه رازها فاش مى شود.

ناميده اند.

درخواست پرده پوشى و ترس از رسوايى در آخرت آنگاه حتمى مى شود كه همين راه و روش زندگى حيوانى را در دنيا بگذرانيم و سپس منتظر محاكمه حق باشيم تا پس از محاسبه گناهان و عصيانگرى و برداشتن خيرات و حسنات نامه عمل؛ در پايان كار با دستى خالى روانه دوزخ شويم.

حضرت على عليه السلام پرده دارى بين حرمت خداوند و حياى انسان را لازم مى داند و مى فرمايد:

إِتَّقِ اللَّهَ بَعْضَ التُّقَى وَ إِنْ قَلَّ، وَ اجْعَلْ بَيْنَكَ وَ بَيْنَ اللَّهِ سِتْراً وَ إِنْ رَقَّ. «2»

خدا را بپرهيز اگر چه كم باشد و بين خود و خداوند پرده حرمت قرار داده اگر چه نازك باشد.

بنابراين حفظ حريم الهى به اين است كه بايد پلى براى ارتباط و پوششى براى التفات خداوند باقى گذاشت تا در هنگام گرفتارى و رسوايى بتوان به دامن حق بازگشت و پناهى مطمئن انتخاب كرد.

مردى به رسول خدا صلى الله عليه و آله گفت:

أُحِبُّ أَنْ يَسْتُرَ اللَّهُ عَلى عُيُوبى قالَ: اسْتُرْ عُيُوبَ إِخْوانِكَ يَسْتُرُ اللَّهُ عُيُوبَكَ. «3»

دوست دارم خداوند عيب هايم را بپوشاند، حضرت فرمود: عيب هاى برادرانت را بپوشان تا خداوند عيب هاى تو را بپوشاند.

بر اساس اين فرمايش پيامبر عزيز اسلام صلى الله عليه و آله، پرده پوشى از صفات نيك مؤمن است.

مَنْ سَتَرَ أَخاهُ فى فاحِشَهٍ رَآها عَلَيهِ سَتَرَهُ اللَّهُ فى الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ. «4»

هر كه از برادر خود كار زشتى مشاهده كند و آن را بپوشاند خداوند در دنيا و آخرت عيب پوش او باشد.

بخشندگى از بزرگترين خصلت هاى خداوند است كه موجب نزديكى خدا و بنده اوست. بخشندگى يكى از درختان بهشت است كه شاخه هاى آن در دنيا آويزان است. بنابراين هر كه بخشنده باشد به يكى از شاخه هاى آن آويزان شده و آن شاخه او را به طرف بهشت مى كشاند.

امام على عليه السلام مى فرمايد:

السَّخاءُ سَتْرُ الْعُيُوبِ. «5»

بخشش گرى، پوشش عيب هاست.

غِطاءُ العُيُوبِ السَّخاءُ وَ الْعَفافُ. «6»

روپوش عيب ها، بخشش و مناعت طبع است.

چگونه بخشش و بزرگوارى معايب را مى پوشاند؟

همان گونه كه خداوند تعالى با بخشش و گذشت از خطاها و عيب هاى بندگان زمينه هاى زندگى طبيعى و نيكوتر را فراهم مى سازد و آنان را به مرز توبه و اصلاح نفس مى رساند، نسبت به مؤمن هم اين گونه است كه بزرگ منشى و بخشش او پوششى بر معايب است.

بنابراين اميرمؤمنان عليه السلام نشانه اى از فضيلت خردمند را چنين بيان مى فرمايد:

إِحْتَمِلْ ما يَمُرُّ عَلَيْكَ؛ فَإِنَّ الْاحْتِمالَ سَتْرُ الْعُيُوبِ وَ إِنَّ الْعاقِلَ نِصْفُهُ احْتِمالٌ وَ نَصِفُهُ تَغافُلٌ. «7»

آنچه را بر تو مى گذرد تحمّل كن؛ زيرا تحمّل پوشش عيب هاست و همانا عاقل نصف او بردبارى و نصف او چشم پوشى است.

به تعبير ديگر از حوادث روزگار شكوه و ناله نكن؛ زيرا در بردبارى و آسان گيرى ناخوشى ها و چشم پوشى از نادانى ها و كمبودهاى اخلاقى مردم، نشانه اى از خردمندى است. از اثرات آن بخشندگى ها تحوّل انسان هاست.

جماعتى را به نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله آوردند. آن حضرت به اميرمؤمنان عليه السلام دستور داد گردنشان را بزند و سپس امر فرمود: يك نفر از آنان را جدا كند و او را نكشد.

آن مرد پرسيد: چرا مرا از دوستانم جدا كردى در حالى كه جنايت من و دوستانم يكسان است.

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: خداى عزوجلّ وحى فرمود: تو بخشنده قوم خود هستى؛ تو را نكشم.

مرد گفت: پس من نيز گواهى مى دهم كه خدايى نيست مگر اللّه و تو رسول خدايى. «8» هر گاه خداوند سبحان مصلحت بنده اى را بخواهد، كم گويى و كم خورى و كم خوابى را در دل او قرار مى دهد چون هر كه در سخن و خوراك و خواب زياده روى كند خطاهاى او بسيار مى شود بى شرم و بى حيا شده سپس پارساييش كم مى گردد، بعد دلش مى ميرد و به آتش دوزخ مى رود.

بر اين اساس امام على عليه السلام به همه دوستداران اهل بيت عليهم السلام سفارش مى فرمايد:

اگر علاقمند جان خود و پوشيده ماندن عيب هايت هستى، كمتر سخن بگو و بيشتر خاموش باش، تا انديشه ات فزونى گيرد و دلت نورانى شود. «9» پس نادان، اسير زبان خويش است و با سخنى نابجا و نپخته نفس خود و جان ديگران را به زحمت مى اندازد و به آلودگى ها و لغزش هاى اخلاقى دامن مى زند.

از اين رو حضرت على عليه السلام در اين باره فرموده:

قِلَّةُ الكَلامِ يَسْتُرُ الْعُيُوبَ وَ يُقَلِّلُ الذُّنُوبَ. «10»

كم گويى، عيب ها را مى پوشاند و گناهان را مى كاهد.

خلاصه اين كه: تلافى آنچه به خاطر خاموشى از دست برود، آسانتر از جبران چيزى است كه به موجب فك زدن از بين رفته باشد و نگهدارى آنچه در ظرف است با بستن درِ آن امكان پذير است.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- طارق (86): 9.

(2)- نهج البلاغه: حكمت 242.

(3)- كنز العمال: 16/ 129، حديث 44154.

(4)- كنز العمال: 3/ 250، حديث 6392؛ كشف الخفاء: 2/ 252، حديث 2497.

(5)- غرر الحكم: 379، حديث 8566.

(6)- غرر الحكم: 379، حديث 8569.

(7)- غرر الحكم: 284، حديث 6361.

(8)- بحار الأنوار: 68/ 354، باب 87، حديث 16؛ الإختصاص: 253.

(9)- غرر الحكم: 211، حديث 4093.

(10)- غرر الحكم: 211، حديث 4093.