روزه سبب جلب رحمت‏ الهی

نوشته : حضرت استاد حسین انصاریان

گرچه تمام عبادات و هر عملى كه با نيت خالص و به قصد قربت به درگاه الهى انجام پذيرد مايه جلب رحمت الهى است و انسان را در دامان پر مهر و عطوفت و رحمت و نعمت ربوبى قرار مى دهد و حيات بشر را به نور معرفت روشن مى سازد، اما بعضى از عبادات در كلام گهربار ائمه اطهار عليهم السلام به صورتى ويژه مايه جلب رحمت الهى شمرده شده اند.

ذكر تمام عبادات در اين مختصر نمى گنجد و درك حقيقت آنها و دست يافتن به تمام زواياى عبادات امكان پذير نيست، اما به مقتضاى اين نوشتار به عبادت پر ارزش روزه كه مورد عنايت خاص اهل بيت عليهم السلام به عنوان عبادتى براى رسيدن به رحمت الهى و نشستن بر سر سفره پر نعمت حضرت حق اشاره مى شود.

امتياز روزه در اين بحث از ميان تمام عبادات به اعتبار دو حقيقت است:

1- روزه عبادتى است كه نه تنها براى امت حضرت رسول اكرم صلى الله عليه و آله بلكه براى امم سابقه نيز سبب جلب رحمت بوده و عبادتى خاص براى پرستش حضرت حق شمرده شده است.

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ «1».

اى اهل ايمان! روزه بر شما مقرّر و لازم شده، همانگونه كه بر پيشينيان شما مقرّر و لازم شد، تا پرهيزكار شويد.

شواهد تاريخى فراوانى بر اين مطلب وجود دارد كه در منابع مذاهب ديگر- حتى بعد از تحريف- آمده است.

از تورات و انجيل فعلى چنين برمى آيد كه روزه در ميان يهود و نصارى بوده و اقوام و ملل ديگر هنگامى كه با غم و اندوه مواجه مى شدند روزه مى گرفتند و قوم يهود به هنگام توبه و طلب خشنودى خداوند روزه مى گرفتند «2».

از بخشى از تورات چنين برمى آيد كه موسى عليه السلام چهل روز روزه داشته است «3».

حضرت مسيح «4» و حواريون مسيح «5» نيز چنانكه از انجيل استفاده مى شود روزه مى گرفتند.

2- از ماه رمضان در كلام گهربار ائمه اطهار عليهم السلام به عنوان ماه رحمت، ماهى كه درهاى رحمت در آن باز مى شود و ... ياد شده است.

حضرت امام سجاد عليه السلام در هر روز از ماه مبارك رمضان اين دعا را مى خواندند:

«اللّهُمَّ إِنَّ هذا شَهْرُ رَمَضَانَ وَهذا شَهرُ الصيامِ وَهذا شَهرُ الإنابَةِ وَهذا شَهْرُ التّوبَةِ وَهذا شَهْرُ المَغْفِرَةِ والرَّحْمَةِ» «6».

خدايا! اين ماه، ماه رمضان است و اين ماه، ماه روزه است و اين ماه، ماه بازگشت است و اين ماه، ماه توبه است و اين ماه، ماه مغفرت و رحمت است.

حضرت امام باقر صلى الله عليه و آله مى فرمايند:

رسول خدا صلى الله عليه و آله هنگامى كه به هلال ماه رمضان نظر مى انداختند صورت خود را به طرف قبله مى كردند و دعائى مى خواندند ... و بعد رو به سوى مردم مى كردند و مى فرمودند:

«يا مَعْشَرَ المُسلِمين! إذا طَلَعَ هِلالُ شَهْرِ رَمضانَ غُلّت مَرَدَةُ الشَياطِين وَفُتِحَتْ أبوابُ الجِنان، وأبوابُ الرَّحْمَةِ ...» «7».

اى گروه مسلمانها! هنگامى كه هلال ماه رمضان طلوع كند پيروان شيطان ها به غل و زنجير كشيده مى شوند، و درهاى آسمان و بهشت ها و رحمت باز مى شود.

حضرت امام رضا عليه السلام مى فرمايند:

«... شَهْرُ رَمَضانَ شَهْرُ البَرَكَةِ وَشَهْرُ الرّحْمَةِ» «8».

ماه رمضان، ماه بركت و ماه رحمت است.

خطبه معروف حضرت رسول اكرم صلى الله عليه و آله در آخرين جمعه ماه شعبان نيز به اين مطلب اشاره دارد كه حضرت فرمودند:

«أيُّهَا النّاس! قَدْ أقْبَلَ إلَيْكُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالبَرَكَةِ وَالرَّحْمَةِ وَالمَغْفِرَةِ» «9».

اى مردم! ماه خدا با بركت و رحمت و آمرزش به سوى شما روى كرده است.

در اين بخش بعد از ذكر مقدمه اى به گوشه اى از حقيقت اين عبادت پر بركت اشاره مى شود.

انواع نعمات الهى در دنيا

ما در طول حيات و زندگى بر پايه رحمت حق از دو نعمت برخورداريم:

1. نعمت ها و امدادهاى ويژه

يكى تفضلات خدا و امدادهاى غيبى اوست كه ابتداءً به ما مى رسد و در ما زمينه به وجود آمدن رشد و كمال و طهارت و پاكى را فراهم مى آورد، به صورتى كه ما با شوق و رغبت به سوى مؤدب شدن به آداب الهى و حقايق تربيتى و طهارت و پاكى به حركت مى آييم.

قرآن مجيد به اين نوع نعمت در آيات كريمه اش اشاره مى كند:

... وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ ما زَكى مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً وَ لكِنَّ اللَّهَ يُزَكِّي مَنْ يَشاءُ «10».

و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، هرگز احدى از شما از عقايد باطل و اعمال و اخلاق ناپسند پاك نمى شد، ولى خدا هر كه را بخواهد پاك مى كند؛ و خدا شنوا و داناست.

و نيز مى فرمايد:

... وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطانَ إِلَّا قَلِيلًا «11».

... و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، يقيناً همه شما جز اندكى از شيطان پيروى مى كرديد.

در رابطه با اين واقعيت در فصول گذشته اين نوشتار به طور گسترده مطالبى مورد بحث قرار گرفت.

2. نعمت هاى پاداشى

نوع ديگر از نعمت هاى الهى نعمت هايى است كه مى توان با تكيه بر آيات و روايات از آنها به عنوان نعمت هاى پاداشى ياد كرد.

هنگامى كه انسان گامى در راه خدا برمى دارد و به عبادتى برمى خيزد و گرهى از كار كسى مى گشايد و غمى از دلى برمى دارد و به مستمندى رسيدگى مى نمايد و خدمتى به بندگان حق مى كند، مستحق پاداش الهى مى شود. يكى از پاداش هاى حضرت او در اين دنيا فراهم نمودن زمينه فلاح و رستگارى است كه برخى از آيات شريفه قرآن مجيد به صراحت در رابطه با اين موضوع حقايقى را گوشزد مى نمايد.

وَ مَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْ ءٍ عَلِيمٌ «12».

و هر كس به خدا ايمان بياورد، خدا قلبش را به حقايق راهنمايى مى كند؛ و خدا به همه چيز داناست.

وَ الَّذِينَ اهْتَدَوْا زادَهُمْ هُدىً وَ آتاهُمْ تَقْواهُمْ «13».

و كسانى كه هدايت يافته اند خدا بر هدايتشان افزوده و پرهيزكارى و تقوايشان را به آنان عطا كرده است.

در زمينه تحقق نعمت هاى پاداشى براى نمونه لازم است به طور مفصل يكى از عبادات كه انسان را جداً شايسته پاداش دنيايى و آخرتى مى نمايد مورد بحث قرار گيرد و آن روزه است.

روزه يكى از نعمتهاى پاداشى

بى ترديد راه تحصيل رحمت هاى ويژه حق، كسب لياقت و ظرفيت و استحقاق و شايستگى است. هر چه لياقت انسان بيشتر شود بهتر مى تواند كسب رحمت و فيض نمايد.

ظرف هاى گوناگون را در نظر بگيريد كه از اقيانوسى مواج آب برمى دارند، هر كدام وسعت و ظرفيتشان بيشتر باشد قدرت آب گيرى بيشترى دارند، انسان هم هر اندازه شايستگى و لياقتش را با عبادت و بندگى خالصانه و عاشقانه و خدمت به بندگان حق بيشتر كند بيشتر از رحمت خدا و فيض حضرت او بهره مند مى شود.

از جمله كليدهاى كسب لياقت معنوى و ايجاد شايستگى بيشتر و ظرفيت گسترده تر، عبادت والا و با ارزشى چون روزه است كه آثار و بركات گوناگون روحى و جسمى و دنيوى و آخرتى دارد.

كمترين سود اين عبادت، صحت بدن و ايجاد توازن و تعادل جسمى و درمان برخى از بيمارى هاى بدنى است، چنانكه رسول بزرگوار اسلام صلى الله عليه و آله اعلام فرموده اند:

«صُومُوا تَصِحُّوا» «14».

روزه بگيريد تا تندرست و سالم شويد.

بسيارى از بيمارى ها يا زمينه هاى آنها با روزه و امساك از بين مى رود و برخى از پزشكان در اين راه تجربه هاى سودمندى دارند و ده ها بيمارى بى درمان را از طريق امساك از خوردن و آشاميدن درمان كرده اند.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- بقره (2): 183.

(2)- قاموس كتاب مقدس: 427.

(3)- تورات: سفر تثنيه، فصل 9، شماره 9.

(4)- انجيل متى، باب 4، شماره 1 و 2.

(5)- انجيل لوقا، باب 5، شماره 33- 35.

(6)- الكافى: 4/ 75، حديث 7.

(7)- الفقيه: 2/ 96، حديث 1833؛ بحار الأنوار: 93/ 360، باب 46، حديث 27.

(8)- بحار الأنوار: 93/ 241، باب 46.

(9)- الأمالى، شيخ صدوق: 93، المجلس العشرون، حديث 4؛ بحار الأنوار: 93/ 356، باب 46، حديث 25.

(10)- نور (24): 21.

(11)- نساء (4): 83.

(12)- تغابن (64): 11.

(13)- محمد (47): 17.

(14)- الدعوات: 76؛ بحار الأنوار: 93/ 255، باب 30، حديث 33.

مطالب فوق برگرفته شده از کتاب جلوه هاى رحمت الهى