تاریخ چشم به راه فاطمه‌ای دیگر است. انتظار به سر می اید و شمیم دلنوازی، خانهٔ خورشید را فرامی گیرد. خنکای حضور دوبارهٔ فاطمه (س) در فضای مدینه جاری می‌شود و کوثر فاطمی، جوشیدن می‌گیرد. به کوچه باغ‌های حرم تو پناه می‌آورم و در سایه سار ملکوتی آن، نفسی تازه می‌کنم. کنار نهر استجابت می‌نشینم و قطره‌ای می‌شوم در آبی زلال اشک‌های زائرانت. ضریح نورانی‌ات را در آغوش می‌گیرم و از بین شبکه‌های آن، مزار مطهر تو را تماشا می‌کنم. باورم نمی‌شود! ایا به این سادگی به زیارت تو آمده‌ام! تو که زیارتت هم سان زیارت یاس گم شدهٔ مدینه است!
حضرت فاطمه معصومه (س)، روز اول ذی قعهده سال 173 هجری در شهر مدینه چشم به جهان گشود. این بانوی بزرگوار از همان آغاز در محیطی پرورش یافت که پدر و مادر و فرزندان، همه به فضائل اخلای آراسته بودند. عبادت و زهد، پارسایی و تقوا، راستگویی و بردباری، استقامت در برابر ناملایمات، بخشندگی، پاکدامنی و نیز یاد خدا، از صفات برجستهٔ این خاندان پاک سیرت و نیکوسرشت بود. پدران این خاندان، برگزیدگان و پیشوایان هدایت، گوهرهای تابناک امامت و سکانداران کشتی انسانیت بودند.
سرچشمهٔ دانش
حضرت معصومه (س) در خاندانی که سرچشمهٔ علم و تقوا و فضائل اخلاقی بود، پرورش یافت. پس از آن که پدر بزرگوارش شهید شد، فرزند آن امام، حضرت رضا (ع) عهده دار تعلیم و تربیت خواهران و برادران خود شد و تأمین مخارج آنان را نیز به عهده گرفت. در اثر توجهات زیاد آن حضرت، هریک از فرزندان امام کاظم (ع) به مقامی والا دست یافتند و زبانزد همگان شدند.
ابن صباغ ملکی در این باره می‌گوید: «هر یک از فرزندان ابی الحسن موسی، معروف به کاظم، فضیلتی مشهور دارد.» بدون تردید در میان فرزندان امام کاظم (ع)، بعد از امام رضا (ع)، حضرت معصومه (س) از نظر علمی و اخلاقی والامقام‌ترین آنان است. از اسامی، لقب‌ها، تعریف‌ها و توصیفاتی که ائمه اطهار (ع) از ایشان گفته‌اند، این حقیقت آشکار و روشن می‌شود که ایشان نیز چون حضرت زینب (س) عالمهٔ غیر معلمه بوده است.
مظهر فضائل
حضرت فاطمه معصومه (س) مظهر فضائل و مقامات است. روایات معصومان، فضیلت‌ها و مقامات بلندی را به آن حضرت نسبت می‌دهد. امام صادق (ع) در این باره می‌فرمایند: «آگاه باشید که برای خدا، حرمی است و آن مکه است و برای پیامبر خدا حرمی است و آن مدینه است و برای امیر مؤمنان حرمی است و آن کوفه است. بدانید که حرم من و فرزندانم بعد از من، قم است. آگاه باشید که قم کوفهٔ کوچک ماست. بدانید بهشت، هشت دروازه دارد که سه تای آن‌ها به سوی قم است. بانویی از فرزندان من به نام فاطمه دختر موسی در آن جا رحلت می‌کند که با شفاعت او، همهٔ شیعیان ما وارد بهشت می‌شوند.»
مقام علمی حضرت معصومه (س)
حضرت معصومه (س)، از جملهٔ بانوان گران قدر و والامقام جهان تشیع است و مقام علمی بالایی دارد. نقل شده که روی جمعی از شیعیان به قصد دیدار حضرت موسی بن جعفر (ع) و پرسیدن پرسش‌هایی ازایشان در مدینهٔ منوره مشرف شدند. چون امام کاظم (ع) در مسافرت بود، پرسش‌های خود را به حضرت معصومه (س) که در آن هنگام کودکی خردسال بود، دادند. فردای آن روز برای بار دیگر به منزل امام رفتند ولی هنوز ایشان از سفر برنگشته بود. پس به ناچار پرسش‌های خود را بازخواستند تا در مسافرت بعدی به خدمت امام برسند.، غافل از این که حضرت معصومه (س) جواب پرسش‌ها را نوشته بود. وقتی پاسخ‌ها را دیدند، بسیار خوشحال شدند و پس از سپاسگزاری فراوان، شهر مدینه را ترک کردند. از قضای روزگار در بین راه با امام موسی بن جعفر (ع) مواجه شده ماجرای خویش را بازگفتند. وقتی امام، پاسخ پرسش‌ها را مطالعه کردند، سه بار فرمودند: «پدرش به فدایش.»
فضیلت زیارت
دعا و زیارت پر و بال گشودن از گوشهٔ تنهایی و تا اوج، با خدا بودن است. دعا و زیارت جامی است زلال از معنویت ناب در کام عطشناک زندگی و زیارت حرم حضرت معصومه (س) بارقهٔ امیدی رد فضای غبارآلود زمان، فریاد روح مهجور در هنگامهٔ غفلت و بی خبری و نسیمی فرحناک و برخاسته از باغ‌های بهشت است. زیارت مرقد حضرت فاطمه معصومه (س) انسان را از غرق شدن در گرداب نومیدی باز می‌دارد و به تلاش بیشتر دعوت می‌کند. زیارت مزار باصفای کریمهٔ اهل بیت (س) سبب می‌شود که زائر حرم خود را نیازمند پروردگار ببیند، در برابر او خضوع کند، از مرکب غرور و تکبر که سرچشمهٔ تمام بدبختی‌ها و سیه روزی‌هاست فرود اید و حضرت معصومه (س) را واسطهٔ درگاه پروردگار عالمیان قرار دهد. بر همین اساس است که برای زیارت آن حضرت، پاداش بسیار بزرگی وعده داده شده و آن، ورود به بهشت است. در این باره امام جواد (ع) فرمود: «هرکس عمه‌ام را در قم زیارت کند، بهشت از آن اوست.»
برگزیدن شهر قم
پس از آن که حضرت معصومه (س) به شهر ساوه رسید، بیمار شد. چون توان رفتن به خراسان را در خود ندید، تصمیم گرفت به قم برود. یکی از نویسندگان دربارهٔ این که چرا حضرت معصومه (س) شهر قم را برگزید، می‌نویسد: «بی تردید می‌توان گفت که آن بانوی بزرگ روحی ملهم و آینده نگر داشت و با توجه به ایندهٔ قم و محوریتی که بعدها برای این سرزمین می‌دید، بدین دیار روی آورد.
زیارت حضرت معصومه (س) از منظر روایات
دربارهٔ فضیلت زیارت حضرت معصومه (س) روایات فراوانی از پیشوایان معصوم (ع) رسیده است. از جمله هنگامی که یکی از محدثان برجستهٔ قم به نام سعد بن سعد به محضر مقدس امام رضا (ع) شرفیاب می‌شود، امام هشتم خطاب به ایشان می‌فرماید: «ای سعد! از ما در نزد شما قبری است.» سعد می‌گوید: «فدایت شوم! ایا قبر فاطمه دختر موسی بن جعفر (س) را می‌فرمایید؟ می‌فرماید: «آری، هرکس او را زیارت کند، در حالی که به حق او آگاه باشد، بهشت از آن اوست.»
پیشوای جهان تشیع، امام جعفر صادق (ع) نیز در این باره می‌فرماید: «هرکس او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می‌شود.» در حدیث دیگری آمده است: «زیارت او، هم سنگ بهشت است.»
زیارت مأثور درباره حضرت معصومه (س)
یکی از ویژگی‌های حضرت معصومه (س) زیارت نامه‌ای است که از معصومان (ع) به ما رسیده و پس از حضرت فاطمه زهرا (س)، او تنها بانوی بزرگواری است که زیارت مأثور دارد. بانوان برجسته‌ای مانند آمنه بن وهب، فاطمه بنت اسد، خدیجه بنت خویلد، فاطمه‌ام البنین، زینب کبری، حکیمه خاتون و نرجس خاتون که هیچ شک و تردیدی دربارهٔ مقام بلند و جایگاه رفیع آن‌ها نیست، هیچ کدام زیارت مأثور از معصومان (ع) ندارند و این، نشان دهندهٔ مقام والای این بانوی گران قدر است.
امام رضا (ع) و لقب معصومه
حضرت فاطمه معصومه (س) بانویی بهشتی، غرق در عبادت و نیایش، پیراسته از زشتی‌ها و شبنم معطر آفرینش است. شاید یکی از دلایل انتخاب نام «معصومه» برای این بانو، آن باشد که عصمت مادرش، حضرت زهرا (س) در او تجلی یافت. بر اساس پاره‌ای از روایات، این لقب را امام رضا (ع) برای این بانونی والامقام برگزیدند؛ چنان که فقیه بلند اندیش و سپیدسیرت شیعه، علامه مجلسی در این باره می‌گوید: «امام رضا (ع) در جایی فرمود، هرکس معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسی است که مرا زیارت کرده است.»
کریمهٔ اهل بیت
از حضرت معصومه (س) در میان دانشمندان و فقیهان گران قدر شیعه با لقب کریمهٔ اهل بیت یاد می‌شود. از میان بانوان اهل بیت، این نام زیبا تنها به آن حضرت اختصاص دارد. بر اساس رویای صادق و صحیح نسب شناس گران قدر مرحوم آیت الله مرعشی نجفی این لقب از طرف امام صادق (ع) برای حضرت معصومه (س) انتخاب شده است. در این رؤیا امام صادق (ع) به آیت الله نجفی که با دعا و راز و نیاز تلاش پیگیری برای یافتن قبر مطهر حضرت زهرا (س) آغاز کرده، خطاب فرمود: «بر تو باد به کریمهٔ اهل بیت.»
القاب حضرت معصومه (س)
سه زیارت نامه برای حضرت معصومه (س) ذکر شده که یکی از آن‌ها مشهور و دو تای دیگر، غیر مشهور است. اسامی و لقب‌هایی که برای حضرت معصومه (س) در دو زیارت نامهٔ غیر مشهور ذکر شده، این‌هاست: طاهره (پاکیزه)، حمیده (ستوده)، برّه (نیکوکار)، رشیده (حد یافته)، تقیه (پرهیزگار)، رضیه (خشنود از خدا)، مرضیه (مورد رضایت خدا)، سیدهٔ صدیقه (بانوی بسیار راستگو)، سیدهٔ رضیهٔ مرضیه (بانوی خشنود خدا و مورد رضای او)، سیده نساء العالمین (سرور زنان عالم)، هم چنین محدثه و عابده از صفات و القاب حضرت معصومه (س) است.
شفاعت حضرت معصومه (س)
بالاترین جایگاه شفاعت، از آن رسول گرامی اسلامی است که در قرآن کریم از آن به مقام محمود یاد شده است. هم چنین دو تن از بانوان خاندان رسول مکرم اسلام شفاعت گسترده‌ای دارند که بسیار وسیع و جهان شمول است و می‌تواند شامل همهٔ اهالی محشر باشد. این دو بانوی عالی قدر، صدیقهٔ اطهر، حضرت فاطمه زهرا (س) و شفیعهٔ روز جزا، حضرت فاطمه معصومه (س) هستند. در مورد شفاعت گستردهٔ حضرت زهرا (س) همین بس که شفاعت مهریهٔ آن حضرت است و به هنگام ازدواج، پیک وحی، طاقهٔ ابریشمی از سوی پروردگار آورد که بران جملهٔ «خداوند مهریهٔ فاطمه زهرا را شفاعت گنه کاران از امت محمد (ص) قرار داد» نوشته شده بود. این حدیث را اهل سنت نیز نقل کرده‌اند. پس از فاطمه زهرا (س) از جهت گستردگی شفاعت، هیچ بانویی به شفیعهٔ محشر، حضرت معصومه (س) نمی‌رسد. امام جعفر صادق (ع) فرمودند: «با شفاعت او، همهٔ شیعیان ما وارد بهشت می‌شوند.»
راز قداست قم
در احادیث زیادی به قداست قم اشاره شده است. امام صادق (ع) قم را حرم اهل بیت (ع) و خاک آن را پاک و پاکیزه دانستند. هم چنین ایشان در حدیث مشهوری دربارهٔ قداست قم به گروهی از اهالی ری فرمودند: «بانویی از فرزندان من، به نام فاطمه دختر موسی در آن جا رحلت می‌کند که با شفاعت او همهٔ شیعیان ما وارد بهشت می‌شوند.»
این حدیث را امام صادق (ع) هنگامی فرمودند که حضرت موسی بن جعفر (ع) هنوز دیده به جهان نگشوده بود. این حدیث والا از رمز شرافت و قداست قم پرده برمی دارد و روشن می‌شود که فضیلت و شرافت این شهر که در روایات آمده از ریحانهٔ پیامبر، کریمهٔ اهل بیت (س)، مهین بانوی اسلام، حضرت معصومه (س) است که در این سرزمین دیده از جهان فروبست.
محبت و مباهات حضرت معصومه (س) به امام هشتم
مدت 25 سال حضرت رضا (ع) تنها فرزند نجمه خاتون بود. پس از ربع قرن انتظار، سرانجام ستاره‌ای تابان، از دامان نجمه درخشید که هم سنگ امام هشتم (ع) بود. حضرت معصومه (س) و برادرش امام رضا (ع) عواطف سرشار و محبت شگفت انگیزی به هم داشتند. هنگامی که نصرانی می‌پرسد: شما که هستید؟ می‌فرماید: «من معصومه خواهر امام رضا (ع) هستم.» این تعبیر از محبت سرشار آن حضرت به برادر بزرگوارش امام رضا (ع) و نیز از مباهات ایشان به این خواهر ـ برادری سرچشمه می‌گیرد.
سرآمد بانوان
بنا بر مستندات رجالی، فرزندان دختر امام کاظم (ع) دست کم 18 تن بوده‌اند و فاطمه، در بین این همه بانوی گران قدر، سرآمد بود. حاج شیخ عباس قمی آن گاه که از دختران موسی بن جعفر (ع) سخن می‌گوید، دربارهٔ فاطمه معصومه (س) می‌نویسد: «بر حسب آن چه به ما رسیده، افضل آن‌ها سیده جلیله معظمه فاطمه بنت امام موسی (ع)، معروف به معصومه است.»
فضیلت بی نظیر
شیخ محمد تقی تستری در قاموس الرجال، حضرت معصومه (س) را بانوی اسوه معرفی کرد و فضیلت وی را در میان دختران و پسران حضرت موسی بن جعفر (ع)، بعد از امام رضا (ع) کسی که هم شأن حضرت معصومه (س) نیست.»
بی گمان این اظهار نظرها و نگرش‌ها دربارهٔ شخصیت فاطمه دختر موسی بن جعفر (ع) بر برداشت‌هایی استوار است که از متن روایات وارده از ائمه اطهار (ع) به دست آمده است.
این روایت‌ها مقام‌هایی را برای فاطمه معصومه (س) برشمرده‌اند که نظیر آن، برای دیگر برادران و خواهران وی نیامده. نام فاطمه معصومه (س) در شمار زنان برتر جهان قرار دارد.
بوی وصال
بی شک اهل بیت پیامبر (ص)، چهره‌های پرفروغی به جهانیان عرضه کرده‌اند که نامشان، مانند ستارگان درخشان، در آسمان فضائل می‌درخشد. درخشان‌ترین ستارهٔ در میان بانوان بیت امام هفتم، فاطمه، فرزند پاکیزهٔ موسی بن جعفر (ع) است، بانویی که سال‌هاست تشنگان معرفت از حریمش زلال ایمان می‌نوشند و عارفان با گذر بر زندگی فرزانه وارش و درک لحظه‌های آسمانی شدنش درهای عروج را به روی خود می‌گشایند و بوی وصال را در گسترهٔ زمین منتشر می‌کنند.
به جان پاک توای دختر امام، سلام
به هر زمان و مکان و به هر مقام، سلام
تویی که شاه خراسن بود برادر تو
بر آن مقام رفیع و بر این مقام، سلام
به هر عدد که تکلم شود به لیل و نهار
هزار بار فزون‌تر ز هر کلام، سلام
صبح تا شب و از شام تا طلیعهٔ صبح
بر آستانهٔ قدست علی الدوام، سلام
در آسمان ولایت، مه تمامی تو
ز پای تا به سرت ای مه تمام! سلام
به پیشگاه توای خواهر شه کونین
ز فرد فرد خلیق، به صبح و شام سلام
منبع : پايگاه حوزه