ماه رمضان، بهترين ايّام‏

منابع:

کتاب: تفسير و شرح صحيفه سجاديه  ج‌11   

نویسنده: استاد حسین انصاریان

رمضان ماه ميزبانى خداوند و مهمانى بندگان او براى پرورش روح معنوى و الهى بندگان و بالا بردن كمال و معنويّت انسان‌هاى بيدار و هوشيار است.

ماه مبارك رمضان ماهى است كه خداوند سفره، مغفرت و رحمت خود را گسترانده و آماده پذيرايى از بندگان صالح خود است و اگر كسى به حقيقت و فضيلت واقعى اين ماه برسد و معرفت واقعى رمضان نصيبش شود در پايان ماه چون فردى كه تازه از مادر متولد شده، پاك و پاكيزه مى‌گردد.

آرى، ماه رمضان، ماه خودسازى، ماه شكوفايى روح معنويّت و كمال و انسانيّت است.

پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله در اين باره مى‌فرمايد:

انَّما سُمِّىَ رَمَضانُ لِانَّهُ يَرْمِضُ الذُّنُوبَ. «1»

همانا رمضان، رمضان ناميده شد چون گناهان ما را مى‌سوزاند.

بندگان در اين ماه با اعمال صالح و برقرارى ارتباط معنوى با خداوند، زنگارهاى گناه و معصيت را از قلب خود پاك نموده و به سوى رشد و ترقّى و تقرّب حق تعالى حركت مى‌كنند. از اين رو مى‌توان اين ماه را آغاز سال معنوى ناميد.

امام على عليه السلام در اين باره مى‌فرمايد:

انَّ اوَّلَ كُلِّ سَنَةٍ اوَّلُ يَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ. «2»

آغاز هر سال، نخستين روز از ماه رمضان است.

رمضان به عنوان دروازه عبادت‌ها ذكر شده، چرا كه در شب قدر اين ماه، سرنوشت يك سال انسان‌ها مشخص مى‌شود.

پيامبر صلى الله عليه و آله در اين باره مى‌فرمايد:

لِكُلِّ شَى‌ءٍ بابٌ وَ بابُ الْعِبادَةِ الصُّومُ. «3»

براى هر چيزى درى است و دروازه عبادت روزه است.

و نيز مى‌فرمايد:

انَّ فِى الْجَنَّةِ باباً يُقالُ لَها: الرَّيّانُ. لايَدْخُلُ بِها الَّا الصائِمُونَ فَاذا دَخَلَ آخِرُهُمْ اغْلِقَ ذلِكَ الْبابُ.

به درستى در بهشت درى به نام ريّان «سيراب شده» است كه داخل نمى‌شود از آن در، مگر روزه داران و چون آخرين فرد از روزه‌داران داخل گردد آن در بسته مى‌شود.

از فوائد مهم روزه اين است: كه روح انسان را تلطيف، و اراده انسان را قوى، و غرايز انسان را تعديل مى‌كند.

فوائد روزه و ارزش معنوى آن به قدرى والاست كه اگر كسى به عمق آن پى ببرد آرزو مى‌كند كه ماه رمضان به جاى يك ماه، يك سال باشد.

پيامبر اكرم اسلام صلى الله عليه و آله در اين باره مى‌فرمايد:

لَوْ يَعْلَمُ الْعَبْدُ ما فى‌ رَمَضانَ لَوَدَّ انْ يَكُونَ رَمضانُ السَّنَةَ. «4»

اگر بنده مى‌دانست چه نعمت و آثارى در ماه رمضان هست، آرزو مى‌كرد كه رمضان، يك سال باشد.

و نيز درباره اهميّت ماه مبارك رمضان و فضايل آن و برترى امّت اسلام بر ديگر امّت‌هاى پيشين، مى‌فرمايد:

اعْطِيَتْ امَّتى‌ فى‌ شَهْرِ رَمَضانَ خَمْساً لَمْ يُعْطَهُنَّ امَّةُ نَبىٍّ قَبلى‌: امّا واحِدَةٌ:

فَإذا كانَ اوَّلُ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ نَظَرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الَيْهِمْ، وَ مَنْ نَظَرَ اللَّهُ الَيْهِ لَمْ يُعَذِّبْهُ ابَداً. وَ امَّا الثَّانِيَةُ: فَانَّ خُلُوفَ افْواهِهِمْ حينَ يُمْسُونَ عِنْد اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ اطْيَبُ مِنْ رِيحِ المِسْكِ. وَ امّا الثّالثةُ: فَانَّ المَلائِكَةَ يَسْتَغْفِرُونَ لَهُمْ فى لَيْلِهِمْ وَ نَهارِهِمْ وَ امَّا الرَّابِعَةُ: فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَأمُرُ جَنَّتَهُ انِ اسْتَغْفِرى‌ وَ تَزَيَّنى‌ لِعِبادى‌ فَيُوشِكُ انْ يَذْهَبَ بِهِمْ نَصَبُ الدُّنْيا وَ أَذاها وَ يُصيرُوا الى‌ جَنَّتى‌ وَ كِرامَتى‌ وَ امَّا الْخامِسَةُ: فَاذا كانَ آخِرُ لَيْلَةٍ غَفَرَلَهُمْ جَميعاً. «5»

به امّت من در ماه رمضان، پنج چيز داده شده كه به امّت هيچ پيامبرى پيش ازمن عطا نشده است.

يكى آن كه: چون نخستين شب ماه رمضان شود، خداوند با نظر رحمت به آنان مى‌نگرد و خداوند به هر كسى چنين نگاه كند، هرگز عذابش نمى‌كند.

دوم آن كه: بوى ناخوش دهان آنان، آن گاه كه به شب وارد مى‌شوند، نزد خداوند متعال از بوى مشك، خوش بوتر است.

سوم آن كه: فرشتگان در هر شب و روزشان، براى آنان طلب آمرزش‌ مى‌كنند.

چهارم آن كه: خداوند متعال به بهشت خود فرمان مى‌دهد كه استغفار كن و خود را براى بندگانم بياراى، نزديك است كه رنج و آزار دنيا از آنان زدوده شود و به بهشت من و كرامت من روى آورند.

پنجم آن كه: چون آخرين شب فرا رسد، همه آنان آمرزيده مى‌شوند.

روزه و درمان بيمارى‌هاى جسمى‌

روزه ماه رمضان علاوه بر درمان بيمارى‌هاى روحى در درمان بيمارى‌هاى جسمى نيز اثر فراوان دارد.

اهميّت روزه به قدرى است كه حتى دانشمندان غيراسلامى را به شگفتى واداشته است.

الكسى سوفورين دانشمند روسى در كتاب خود مى‌نويسد:

«درمان از طريق روزه فايده ويژه‌اى براى درمان كم خونى، ضعف روده و التهاب بسيط و مزمن، دمل‌هاى خارجى و داخلى، سل، اسكليروز، روماتيسم، نقرس، استسقا، نوراستنى، عرق النساء، بيمارى‌هاى چشم، مرض قند، بيمارى‌هاى جلدى، بيمارى‌هاى كليه، كبد و بيمارى‌هاى ديگر دارد.

معالجه از طريق امساك اختصاص به بيمارى‌هاى فوق ندارد، بلكه بيمارى‌هايى كه مربوط به اصول جسم انسان است و با سلول‌هاى جسم آميخته شده همانند:

سرطان، سفليس، سل و طاعون را نيز شفا مى‌بخشد.» «6»

 [ «43» اللَّهُمَّ إِنَّا أَهْلُ هَذَا الشَّهْرِ الَّذِي شَرَّفْتَنَا بِهِ وَ وَفَّقْتَنَا بِمَنِّكَ لَهُ حِينَ جَهِلَ الْأَشْقِيَاءُ وَقْتَهُ وَ حُرِمُوا لِشَقَائِهِمْ فَضْلَهُ «44» أَنْتَ وَلِيُّ مَا آثَرْتَنَا بِهِ مِنْ مَعْرِفَتِهِ وَ هَدَيْتَنَا لَهُ مِنْ سُنَّتِهِ وَ قَدْ تَوَلَّيْنَا بِتَوْفِيقِكَ صِيَامَهُ وَ قِيَامَهُ عَلَى تَقْصِيرٍ وَ أَدَّيْنَا فِيهِ قَلِيلًا مِنْ كَثِيرٍ]

خدايا! ما اهل اين ماهيم، كه ما را به سبب آن شرافت و بزرگى بخشيدى، و با لطف و احسانت بر انجام اعمالش ما را موفّق فرمودى. هنگامى كه تيره بختان وقتش را نشناختند، و از بخت بدشان، از فضيلتش محروم شدند. تويى صاحب اختيار و سرپرست، كه ما را به شناسايى آن برگزيدى، و به راه و روش آن هدايتمان كردى، و ما به توفيق تو، با همه كوتاهى و تقصير، عهده دار روز و شب زنده‌دارى او شديم، و در آن اندكى از بسيار را به جا آورديم.

 [ «45» اللَّهُمَّ فَلَكَ الْحَمْدُ إِقْرَاراً بِالْإِسَاءَةِ وَ اعْتِرَافاً بِالْإِضَاعَةِ وَ لَكَ مِنْ قُلُوبِنَا عَقْدُ النَّدَمِ وَ مِنْ أَلْسِنَتِنَا صِدْقُ الاعْتِذَارِ فَأْجُرْنَا عَلَى مَا أَصَابَنَا فِيهِ مِنَ التَّفْرِيطِ أَجْراً نَسْتَدْرِكُ بِهِ الْفَضْلَ الْمَرْغُوبَ فِيهِ وَ نَعْتَاضُ بِهِ مِنْ أَنْوَاعِ الذُّخْرِ الْمَحْرُوصِ عَلَيْهِ «46» وَ أَوْجِبْ لَنَا عُذْرَكَ عَلَى مَا قَصَّرْنَا فِيهِ مِنْ حَقِّكَ وَ ابْلُغْ بِأَعْمَارِنَا مَا بَيْنَ أَيْدِينَا مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ الْمُقْبِلِ فَإِذَا بَلَّغْتَنَاهُ فَأَعِنِّا عَلَى تَنَاوُلِ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ مِنَ الْعِبَادَةِ وَ أَدِّنَا إِلَى الْقِيَامِ بِمَا يَسْتَحِقُّهُ مِنَ الطَّاعَةِ وَ أَجْرِ لَنَا مِنْ صَالِحِ الْعَمَلِ مَا يَكُونُ دَرَكاً لِحَقِّكَ فِي الشَّهْرَيْنِ مِنْ شُهُورِ الدَّهْرِ]

خدايا! تو را سپاس؛ در حالى كه به بدى‌هامان اقرار، و به ضايع كردن ماه مبارك و هم چنين به تباه كردن اعمالمان اعتراف داريم، و براى تو در دل‌هامان پشيمانى پا برجا و ثابت، و در زبانمان عذر صادقانه قرار دارد. بر اين اساس در برابر تقصير و تفريطى كه در اين ماه گريبان‌گير ما شد، پاداشى عنايت كن كه از پرتو آن پاداش فضيلت دلخواهمان را در اين ماه به دست آورديم، و اندوخته‌هاى گوناگون را كه مورد علاقه است عوض بستانيم، و عذر ما را در كوتاهى از اداى حقّت بپذير، و عمرهاى ما را، كه پيش روى ماست، به ماه رمضان آينده برسان، و چون ما را به آن رساندى، بر انجام عبادتى كه شايسته توست ياريمان فرما، و به انجام طاعتى كه سزاوار آن ماه است برسان، و عمل‌

شايسته‌اى كه موجب تدارك حق توست، در آن دو ماه از ماه‌هاى روزگار به دست ما جارى فرما.

 [ «47» اللَّهُمَّ وَ مَا أَلْمَمْنَا بِهِ فِي شَهْرِنَا هَذَا مِنْ لَمَمٍ أَوْ إِثْمٍ أَوْ وَاقَعْنَا فِيهِ مِنْ ذَنْبٍ وَ اكْتَسَبْنَا فِيهِ مِنْ خَطِيئَةٍ عَلَى تَعَمُّدٍ مِنَّا أَوْ عَلَى نِسْيَانٍ ظَلَمْنَا فِيهِ أَنْفُسَنَا أَوِ انْتَهَكْنَا بِهِ حُرْمَةً مِنْ غَيْرِنَا فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اسْتُرْنَا بِسِتْرِكَ وَ اعْفُ عَنَّا بِعَفْوِكَ وَ لَا تَنْصِبْنَا فِيهِ لِأَعْيُنِ الشَّامِتِينَ وَ لَا تَبْسُطْ عَلَيْنَا فِيهِ أَلْسُنَ الطَّاعِنِينَ وَ اسْتَعْمِلْنَا بِمَا يَكُونُ حِطَّةً وَ كَفَّارَةً لِمَا أَنْكَرْتَ مِنَّا فِيهِ بِرَأْفَتِكَ الَّتِي لَا تَنْفَدُ وَ فَضْلِكَ الَّذِي لَا يَنْقُصُ‌]

خدايا! در هر گونه لغزشى كه در اين ماه رمضانمان وارد شديم از گناه كوچك يا بزرگ، يا معصيتى كه در آن مرتكب شديم، يا خطايى كه در آن كسب كرديم، از روى عمد، يا فراموشى، كه در آن به خود ستم روا داشتيم، يا به آن پرده حرمت ديگرى را دريديم، پس بر محمد و آلش درود فرست، و ما را به پرده پوشيت بپوشان، و به گذشتت از ما بگذر، و ما را به خاطر گناهى كه كرديم، در برابر ديده شماتت كنندگان قرار مده، و زبان طعنه زنندگان را به روى ما باز مكن، و ما از باب رأفت و لطفت كه پايان نمى‌پذيرد، و بر پايه احسانت كه كاستى ندارد، به اعمالى بدار كه باعث ريزش گناهان، و كفارّه امورى شود كه در اين ماه، از ما ناپسند شمردى.

 [ «48» اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْبُرْ مُصِيبَتَنَا بِشَهْرِنَا وَ بَارِكْ لَنَا فِي يَوْمِ عِيدِنَا وَ فِطْرِنَا وَ اجْعَلْهُ مِنْ خَيْرِ يَوْمٍ مَرَّ عَلَيْنَا أَجْلَبِهِ لِعَفْوٍ وَ أَمْحَاهُ لِذَنْبٍ وَ اغْفِرْ لَنَا مَا خَفِيَ مِنْ ذُنُوبِنَا وَ مَا عَلَنَ «49» اللَّهُمَّ اسْلَخْنَا بِانْسِلَاخِ هَذَا الشَّهْرِ مِنْ خَطَايَانَا وَ أَخْرِجْنَا بِخُرُوجِهِ مِنْ سَيِّئَاتِنَا وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَسْعَدِ أَهْلِهِ بِهِ وَ أَجْزَلِهِمْ قِسْماً فِيهِ وَ أَوْفَرِهِمْ حَظّاً مِنْهُ‌]

خدايا! بر محمد و آلش درود فرست، و مصيبت از دست رفتن رمضانمان را جبران كن و روز عيد و فطرمان را بر ما مبارك فرما، و آن را از بهترين روزهايى كه بر ما گذشته قرار ده، جلب كننده‌ترين روز نسبت به عفو، و محو كننده‌ترين زمان براى گناه، و معاصى پنهان و آشكارمان را بيامرز.

خدايا! با گذشتن اين ماه از خطاهاى ما بگذر، و با خارج شدنش، ما را از گناهانمان خارج كن، و ما را از خوشبخت‌ترين اهل اين ماه به آن و پرنصيب‌ترين آنان در آن، و بهره‌مندترين ايشان از آن قرار ده.

 [ «50» اللَّهُمَّ وَ مَنْ رَعَى هَذَا الشَّهْرَ حَقَّ رِعَايَتِهِ وَ حَفِظَ حُرْمَتَهُ حَقَّ حِفْظِهَا وَ قَامَ بِحُدُودِهِ حَقَّ قِيَامِهَا وَ اتَّقَى ذُنُوبَهُ حَقَّ تُقَاتِهَا أَوْ تَقَرَّبَ إِلَيْكَ بِقُرْبَةٍ أَوْجَبَتْ رِضَاكَ لَهُ وَ عَطَفَتْ رَحْمَتَكَ عَلَيْهِ فَهَبْ لَنَا مِثْلَهُ مِنْ وُجْدِكَ وَ أَعْطِنَا أَضْعَافَهُ مِنْ فَضْلِكَ فَإِنَّ فَضْلَكَ لَا يَغِيضُ وَ إِنَّ خَزَائِنَكَ لَا تَنْقُصُ بَلْ تَفِيضُ وَ إِنَّ مَعَادِنَ إِحْسَانِكَ لَا تَفْنَى وَ إِنَّ عَطَاءَكَ لَلْعَطَاءُ الْمُهَنَّا «51» اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اكْتُبْ لَنَا مِثْلَ أُجُورِ مَنْ صَامَهُ أَوْ تَعَبَّدَ لَكَ فِيهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ]

خدايا! كسى كه اين ماه را آن طور كه مى‌بايست رعايت كرد، و احترامش را به نحوى كه شايسته بود حفظ نمود، و حدودش را به صورتى كه سزاوار بود به پاى داشت، و از گناهانش به طور كامل پرهيز كرد يا به وسيله عمل خالصى به تو تقرّب جست، عملى كه موجب خشنوديت، و معطوف كردن رحمتت بر اوست، پس مانند آنچه به او بخشيدى، بر ما هم از توانگريت ببخش، و چندين برابر آن را از احسانت به ما عطا كن. مسلماً احسانت كاستى نمى‌پذيرد، و خزاينت نقصان پيدا نمى‌كند؛ بلكه افزون مى‌شود، و همانا معادن احسانت از بين نمى‌رود، و قطعاً عطاى تو عطايى است گوارا.

خدايا! بر محمد و آلش درود فرست و براى ما پاداشى، همانند پاداش كسى كه اين ماه را روزه گرفت، يا در آن تا روز قيامت به بندگيت برخاست، ثبت فرما.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- مستدرك الوسائل: 7/ 484، باب 25، حديث 8710؛ كنز العمال: 8/ 466؛ الدرّ المنثور: 1/ 183.

(2)- بحار الأنوار: 94/ 350؛ وسائل الشيعه: 3/ 326، باب 14، حديث 3776.

(3)- احياء علوم الدين: 3/ 423.

(4)- بحار الأنوار: 93/ 346، باب 46، حديث 12؛ مستدرك الوسائل: 7/ 424، باب 11، حديث 8588.

(5)- بحار الأنوار: 93/ 364، باب 46، حديث 36؛ الخصال: 1/ 317، حديث 101.

(6)- روزه، روش نوين بر درمان بيمارى‌ها: 65.