«زیارت اربعین» سیدالشهداء علیه السلام دومین این شعارهاست. طبق این روایت شریف، حضور در کربلای معلی و زیارت آن حضرت در چهلمین روز شهادتش، شعار پیروان مکتب قرآن و اهل بیت علیهم السلام است که بحمد الله چند سالی است این شعار، عجیب عالم گیر شده است.
کهن ترین و معتبرترین منبعی که روایت مشهور نشانه های پنجگانه مؤمن را از امام حسن عسکری علیه السلام نقل کرده است کتاب «المزار» اثر دانشمند یگانه، مرحوم شیخ مفید (م 410 ق) است. [1] پس از او شاگردش مرحوم شیخ طوسی (م 460 ق) نیز این روایت را در کتاب مشهور خود، به نام تهذیب الاحکام، نقل کرد [2].
آنچه اعتبار این روایت را خدشه دار می کند، مرسل بودن آن است؛ زیرا در نقل هر دو عالم، روایت با تعبیر «رُوِیَ عَن أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْعَسْكَرِیِّ علیه السلام » شروع شده و سلسله سندی به چشم نمی خورد. چنین سندی در علم حدیث، آسیبی جدی به اعتبار آن نقل زده و سبب می شود کارشناس حدیث توجه شایسته ای به آن نداشته باشند.
اما آنچه این ضعف را جبران کرده؛ اعتقاد ما را به صدور این روایت از امام عسکری علیه السلام تقویت می کند سه امر است: 1. نقل این روایت از سوی دو دانشمند طراز اول امامیه یعنی شیخ مفید و شیخ طوسی رحمهما الله 2. توجه به این روایت و نقل آن از سوی حدیث پژوهان نامدار بعدی و انعکاس آن در منابع متعدد 3. نقل سندی برای این روایت توسط مرحوم ابن مشهدی (م 610 ق) در کتاب المزار الکبیر [3].
«زیارت اربعین» سیدالشهداء علیه السلام دومین این شعارهاست. طبق این روایت شریف، حضور در کربلای معلی و زیارت آن حضرت در چهلمین روز شهادتش، شعار پیروان مکتب قرآن و اهل بیت علیهم السلام است که بحمد الله چند سالی است این شعار، عجیب عالم گیر شده است
در نقل شیخ مفید (ره) آمده است: عَلَامَاتُ الْمُؤْمِنِ خَمْسٌ صَلَاةُ الْإِحْدَى وَ الْخَمْسِینَ وَ زِیَارَةُ الْأَرْبَعِینَ وَ التَّخَتُّمُ فِی الْیَمِینِ وَ تَعْفِیرُ الْجَبِینِ وَ الْجَهْرُ بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.
«علامات» جمع «علامت» است. این واژه به معنای نشانی است که با آن صاحب نشان از دیگران جدا و شناخته می شود. [4] که جنس این علامت بسته به نوع کاربرد آن، متفاوت و متناسب با واژگانی خواهد بود که همراه آن به کار می رود، برای مثال وقتی گفته می شود «علامت راه»، منظور علائم و نشانه هایی است که یک راه را از دیگر راهها متمایز می کنند.
وقتی علامت برای چیزی از جنس فرهنگ و مکتب به کار رود مراد از آن، شعاری [5] است که پیروان آن مکتب را از پیروان مکاتب دیگر متمایز می گرداند؛ بنابراین مراد از «علامت مؤمن» در این روایت، رفتارهای ویژه ای است که مؤمنان یعنی پیروان مکتب قرآن و اهل بیت علیهم السلام را از دیگران متمایز ساخته و سبب شناسایی آنها می شود.
با این بیان معلوم می شود ترک این موارد اگر از روی عمد و عناد و بر اساس مبنای فکری و عقیدتی نباشد سبب خروج فرد از دایره ایمان نمی شود؛ نهایت این است که او افزون بر از دست دادن ثواب انجام آن عمل، نتوانسته است شعار اهل ایمان را سر دهد؛ نه آنکه حکم به بی ایمانی او شود.
بجا آوردن هفده رکعت نماز واجب یومیه و اهتمام به سی و چهار رکعت نماز مستحبی روزانه به شکلی که در احکام بیان شده است اولین شعار و نشان پیروان این مکتب است که فرمود: «صَلَاةُ الْإِحْدَى وَ الْخَمْسِینَ»؛ پنجاه و یک رکعت نماز روزانه.
«زیارت اربعین» سیدالشهداء علیه السلام دومین این شعارهاست. طبق این روایت شریف، حضور در کربلای معلی و زیارت آن حضرت در چهلمین روز شهادتش، شعار پیروان مکتب قرآن و اهل بیت علیهم السلام است که بحمد الله چند سالی است این شعار، عجیب عالم گیر شده است. همایشی حیرت آور از شور و دلدادگی که حیات این مکتب را فریاد می زند. گامهایی که نشان می دهد مؤمنان به قرآن و عترت علیهم السلام هستند؛ وجود دارند؛ محکم ایستاده اند و پر توان حرکت می کنند؛ خستگی را خسته کرده اند و در دنیای غربت از مرزها گذشته اند و صفا و صمیمت را در عمل معنا کرده اند. و همه اینها به عشق این مکتب است و بس.
سوم به دست کردن انگشتر است و چهارم بر خاک سجده کردن و پنجم بلندگفتن بسم الله الرحمن الرحیم در نماز. این سه نیز شعار و نشانی است که پیروان این مکتب را از دیگران جدا کرده و سبب شناخت آنها می شود.
در اینجا یادآوری چند نکته خالی از لطف نیست:
1. آنچه در این حدیث شریف از شعائر مکتب قرآن و اهل بیت علیهم السلام شمرده شده است؛ «زیارت کردن» است؛ نه «خواندن زیارت»؛ پس برای عمل به این روایت لازم است مؤمن به زیارت آن حضرت نایل شود هر چند نتواند این زیارت را آنجا بخواند و اشتباه است اگر کسی گمان کند خواندن زیارت اربعین از ایران یا راههای دور عمل به این روایت است. هر چند خواندن این زیارت ثواب خاص خود را دارد و زیارت کنندگان از راه دور هم به قدر خود مأجور خواهند بود.
2. این پنج نشانه، تنها بخشی از نشانه های مؤمن یا پنج شعار از شعائر مکتب قرآن و اهل بیت علیهم السلام هستند و با مراجعه به آیات و روایات می توان نشانه های دیگر را دید و تلاش کرد با عمل به آنها افزون بر رشد ایمان و فضایل اخلاقی در خود، شعار ایمان را در گستر وسیع تری فریاد کرد.
آیات ابتدایی سوره مؤمنون بخشی از آن آیات است. این آیات رفتارهایی را برای انسان با وصف مؤمن بیان می کند. همین امر نشان می دهد مؤمن با این ویژگی ها نیز از غیر خود متمایز می شود؛ بنابراین رفتارهای یاد شده نیز علامات مؤمن و شعائر مکتب او خواهند بود.
آنچه در این حدیث شریف از شعائر مکتب قرآن و اهل بیت علیهم السلام شمرده شده است؛ «زیارت کردن» است؛ نه «خواندن زیارت»؛ پس برای عمل به این روایت لازم است مؤمن به زیارت آن حضرت نایل شود هر چند نتواند این زیارت را آنجا بخواند و اشتباه است اگر کسی گمان کند خواندن زیارت اربعین از ایران یا راههای دور عمل به این روایت است
این نشانه ها در روایات اسلامی از گستره، تنوع و توضیح بیشتری برخوردارند. کتابهایی مانند «صفات الشیعة» اثر مرحوم صدوق (م 381 ق) با تکیه بر روایات و با همین هدف نگاشته شده است.
در اکثر منابع روایی نیز بخشی به عنوان «خصائص المؤمن» [6] ؛ «خصال المؤمن » [7] و مانند آن وجود دارد که رویکردی اینگونه دارند. با این توضیح که در این روایات ویژگی هایی جنب شعاری دارند که قابل نمایش عمومی بوده بسان تابلویی نشان دهند مکتب قرآن و اهل بیت علیهم السلام باشند و با آنها بتوان این مکتب و پیروانش را از دیگران جدا کرده و شناخت.
در پایان یکی از روایتهایی را که به روشنی بیانگر سه علامت دیگر از علائم مؤمن است نقل می شود تا مبادا کسی گمان کند علائم مؤمن تنها همان پنج علامتی است که در آن روایت که انجام آن کار چندان سختی هم نیست.
امام صادق علیه السلام فرمود:امْتَحِنُوا شِیعَتَنَا عِنْدَ ثَلَاثٍ عِنْدَ مَوَاقِیتِ الصَّلَاةِ كَیْفَ مُحَافَظَتُهُمْ عَلَیْهَا وَ عِنْدَ أَسْرَارِهِمْ كَیْفَ حِفْظُهُمْ لَهَا عِنْدَ عَدُوِّنَا وَ إِلَى أَمْوَالِهِمْ كَیْفَ مُوَاسَاتُهُمْ لِإِخْوَانِهِمْ فِیهَا. [8]
شیعیان ما را در سه چیز آزمایش كنید: در اوقات نماز كه تا چه اندازه مراقبت آنها را دارند و در اسرار مذهبى كه چگونه آنها را از دشمنان ما حفظ می كنند و در ثروتشان كه با برادران دینى خود تا چه مقدار كمك و همراهى می كنند.
به روشنی پیداست که این سه نکته هم علامتی است برای شناخت اهل ایمان.
شایسته بلکه لازم است مؤمنین بیش از گذشته با این نشانه ها آشنا شده و تلاش کنند با عمل به دستورات نهفته در این آیات و روایات، به ایمان کامل تری که درجات بالاتری در بهشت را در پی خواهد داشت نایل شوند.
----------------------------------------------------------------------
1. كتاب المزار- مناسك المزار(للمفید)، النص، ص: 53
2. تهذیب الأحكام (تحقیق خرسان)، ج 6، ص: 52
3. المزار الكبیر (لابن المشهدی)، ص: 352
4. مقاییس اللغة ، واژه «علم»
5. شعار آن ندایی است که در جنگ، افراد سرمی دهند تا یکدیگر بشناسند. العین، واژه «شعر»
6. المحاسن، ج 1، ص: 158
7. الكافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص: 47
8. الخصال، ج 1، ص: 103
منبع : تبیان