از بقیع چه می دانیم؟!

یکی از پر خاطره ترین مکان های مدینه، قبرستان بقیع است; جایی که آن را پیش از آمدن پیامبر (صلی الله علیه وآله) بقیع الغرقد می نامیدند. زمینی که در خود تنها افراد را مدفون نساخته بلکه تاریخی بزرگ از اسلام در آن نهفته است.

غرقد نوعی درخت است که در گذشته، داخل این قبرستان و یا در کنار آن وجود داشته و به تدریج باگسترش قبرستان، آن درخت ها که به نظر برخی توت بوده از میان رفته است. «بقیع» قبرستانی بسیار بزرگ و تقریباً مسطحی است که مساحت آن، بیشتر از مساحت مسجد النبی(صلی الله علیه و اله) است و تاریخ ساخت آن به دوران قبل از اسلام و زمان جاهلیت بر می گردد. در گذشته، این قبرستان پوشیده از درختانی به نام «غرقد» بوده، به این خاطر آن را «بقیع غرقد» نیز می نامند، چرا که درختان آن خارهای زیادی داشت، این سرزمین تا پیش از اسلام و بعثت نبی مکرم اسلام، محل دفن اموات شهر یثرب به ویژه مردگان دو طایفه اوس و خزرج بود.
از زمان پیامبر(صلی الله علیه واله) تا همین امروز، بسیاری از مسلمانان را که در مدینه از دنیا می رفتند، در بقیع به خاک می سپردند و هم اکنون نیز قبرستان عمومی مدینه به شمار می رود، همه روزه در مسجدالنبی پس از نمازهای جماعت، مؤذن با جمله «الصلاة علی المیت»، مردم را به خواندن نماز میت دعوت می کند. پس از نماز، جنازه ها را به سوی قبرستان بقیع می برند، ولی برخلاف شیعیان در تشییع جنازه هیچ کسی سخن نمی گوید و سکوت برقرار است. پراکندگی قبرستان، از همان زمان مطرح بوده و به همین دلیل است که اکنون برخی از قبور صحابه، در فاصله ای بسیار دورتر از بخش اولیه آن در زمان ما قرار گرفته است. برای نمونه می توان به فاصله قبر سعد بن معاذ با قبور ائمه اطهار (علیهم السلام) اشاره کرد. از دیگرچهره های معروف صحابه که در دوره حیات پیامبر (صلی الله علیه وآله) درگذشت و در بقیع آرمید، همین سعد بن معاذ است که در نبرد خندق مجروح شد و چندی بعد به شهادت رسید.
یکی از پر خاطره ترین مکان های مدینه، قبرستان بقیع است; جایی که آن را پیش از آمدن پیامبر (صلی الله علیه وآله) بقیع الغرقد می نامیدند. زمینی که در خود تنها افراد را مدفون نساخته بلکه تاریخی بزرگ از اسلام در آن نهفته است.

تخریب بناها
ریچارد بورتون (Sir Richard Burton) جهانگرد غربی در سال 1276 هجری قمری، گنبد ائمه بقیع را چنین معرفی می کند: «این قبه که در دست راست واردین به بقیع قرار گرفته، بزرگتر و زیباتر از همه قبه ها است»این جبیر، جهانگرد معروف در سال 614 هجری قمری می گوید: «آن، قبه ای است مرتفع و سر به فلک کشیده که در نزدیکی درب بقیع واقع شده است».
تاریخ ساخت این بنای عظیم را به حدود سال 470 هجری قمری نسبت می دهند، یعنی این بارگاه بزرگ، حدود 800 سال پابرجا بوده است. بنابر نقل ها، حرم ائمه اطهار در بقیع، دو درب داشته که زائران از یکی وارد و از دیگری خارج می شده اند، این حرم دارای خادم و متولی و گنبد آن سفید رنگ و از نظر شکل، هشت ضلعی بوده است، بر خلاف حرم سایر ائمه اطهار، صحن در اطراف نداشته است و در داخل آن، محرابی به نام «محراب فاطمه» وجود داشته است. پس از تسلّط سعودیان بر حجاز، با توجه به پیوند فکری و مذهبی آنان با محمدبن عبدالوهاب، در هر شهر و منطقه ای که وارد می شدند، آثار و ابنیه ساخته شده بر روی قبور بزرگان صدر اسلام را خراب و ویران می کردند.
وهابیان، بار نخست در سال 1221ه .ق بخشی از بناهای قبرستان بقیع را ویران نموده و سپس با تکمیل سلطه خود بر حجاز در شوال سال 1344ه .ق کلیه این بناها و گنبدها و آثار را ویران و اموال و اشیای گرانقیمت موجود در این اماکن را به تاراج بردند و نه تنها در مدینه، بلکه در هرجا گنبد و بارگاه و زیارتگاهی بود، به ویرانی آن اقدام کردند.

منبع:
شیعه نیوز
آثار اسلامی مکه و مدینه

فرآوری: محمد باعزم