صبر در اندیشه و سیره امام سجاد (علیه السلام)

زندگی امام سجاد علیه السلام مشحون از الگوهای صحیح رفتاری است که امروزه از آن به سبک زندگی اسلامی تعبیر می شود. لزوم پرداخت به این سبک زندگی صحیح در وضع کنونی یکی از مهم ترین موضوعاتی است که جامعه آن را نیازمند می بیند.

معنای صبر

آنچه در مورد واژه صبر در اندیشه امام سجاد علیه السلام تعبیر می شود، منظور همان واژه قرآنی (حِلم) است. حلم در لغت به معنای تسلط براعصاب و کنترل احساسات و خویشتن داری است و مراد از این نوشتار،پرداختن به جنبه خویشتن داری در سیره امام سجاد علیه السلام به عنوان نمونه است.
از امیرمومنان علی (علیه السلام)روایت شده که فرمود: «خیر الحلم التحلم; بهترین حلم، فرونشاندن خشم است.» در قرآن واژه حلم با تعبیر «حلیم » پانزده بار آمده که یازده بار آن، به عنوان یکی از صفات خداوند ذکر شده است و چهاربار آن به عنوان یکی از خصال پیامبرانی همچون ابراهیم خلیل(علیه السلام) و اسماعیل(علیه السلام) و شعیب (علیه السلام) یاد شده است.
چنانکه می دانیم اولیای الهی که متخلق به اخلاق الهی و تربیت یافته خداوند کریم هستند،همگی دارای این ویژگی اما در مراتب مختلف هستند. لذا تاریخ به وجود این خصلت در میان این افراد، گواهی می دهد. از آنجا که این حالت از عقل و خرد ناشی می شود، گاهی حلم به معنی عقل وخرد نیز به کار رفته است.
بر همین اساس امیرمومنان علی(علیه السلام)می فرماید: «العقل خلیل المرء، والحلم وزیره; عقل دوست صمیمی انسان است و حلم وزیر عقل می باشد.» و نیز می فرماید: «الحلم نور جوهره العقل;حلم نوری است که حقیقت آن عقل و خرد است. »

امام سجاد علیه السلام و صبر

امام سجاد (علیه السلام) در حلم و بردباری و عفو و گذشت چنان بود که در برابر هر خطا و اشتباهی به عفو و اغماض می پرداخت و در برابر هر بدی و رفتار سوئی به احسان و نیکی رفتار می کرد.
زندگی امام سجاد علیه السلام مشحون از الگوهای صحیح رفتاری است که امروزه از آن به سبک زندگی اسلامی تعبیر می شود. لزوم پرداخت به این سبک زندگی صحیح در وضع کنونی یکی از مهم ترین موضوعاتی است که جامعه آن را نیازمند می بیند.
کلینی در کافی به سند خود از علی بن الحسین (علیه السلام) در حدیتی آورده است که گفت: (جرعه ای بهتر از این نیست که انسان بی آنکه در مقام تلافی برآید با حلم و بردباری، غیظ و غضب را فرو نشاند.)

شیخ مفید در ارشاد می نویسد: مردی از خاندان هاشم نسبت به علی بن الحسین (علیه السلام) جسارت کرده و ناسزا می گفت، و در پیش روی آن حضرت به ناشایست دهان می گشود؛ اما امام سجاد (علیه السلام) هرگز لب به سخن باز نکرد و وی را به حال خود گذاشت. پس از چندی علی بن الحسین (علیه السلام) از جا برخاست و به آنها که در حضورش بودند گفت: کلمات این مرد را شنیدید. دوست دارم همراه من به ملاقاتش برویم و پاسخ مرا ببینید. آنها که مایل بودند آن مرد بد گو را به سزایش برسانند، همراه امام به راه افتادند. امام نیز در حالی که می گفت: (و الکاظمین الغیظ و العافین عن الناس و الله یحب المحسنین.) به راه افتاد. همراهان آن حضرت با شنیدن این کلمات پیش خود احساس کردند که امام هرگز به تلافی و جبران نخواهد پرداخت. آن شخص نیز به محض مشاهده ی امام، جای تردید برایش باقی نماند که وی برای تنبیه و جبران دشنام وی به ملاقاتش آمده است؛ اما به زودی دانست که اشتباه کرده و تصورش بیهوده بوده است. علی بن الحسین، پیش آمد و رو کرد به وی و گفت:

- برادر من، تو با من خیلی حرف زدی. من نمی دانم چه می گفتی. اگر این نسبتها که به من داده ای در من وجود دارد از درگاه خدا پوزش می خواهم و استغفار می کنم. اما اگر نسبت های تو دروغ بوده باز هم از درگاه خداوند مسئلت می دارم گناه تو را ببخشد. آن شخص که یک چنین عفو و گذشت و بزرگواری از امام سجاد مشاهده کرد جلو آمد و پیشانی مبارک آن حضرت را بوسید و با چشمانی لبریز از اشک گفت: یابن رسول الله آنچه به تو گفته ام صحیح نبوده است. خود من به این دشنام ها و تهمتها از تو هزاران بار سزاوارترم.
منابع:
1. کتاب سیره معصومان ( علیهم السلام )

فراوری: محمد باعزم