رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ.
رَبَّنا إِنَّكَ جامِعُ النَّاسِ لِيَوْمٍ لا رَيْبَ فِيهِ إِنَّ اللَّهَ لا يُخْلِفُ الْمِيعادَ.
راسخون در علم آن خردمندان والا مرتبه به پيشگاه خداوند عرضه مى دارند پروردگارا دل هاى ما را پس از آن كه هدايتمان فرمودى از راه راست و حقايق ملكوتيه منحرف مكن و از سوى خود رحمتى به ما ببخش زيرا تو بسيار بخشنده اى.
پروردگارا قطعاً تو در روزى كه هيچ شكى در آن نيست محشور كننده ى همه مردمى، يقيناً خدا از وعده اش تخلف نمى كند.
شرح و توضيح
در رابطه با قلب و حالات مثبت و منفى آن در آيات سوره ى مباركه بقره در ضمن داستان موسى و بنى اسرائيل به طور مشروح بحث شد و تا اندازه اى همه جوانب مسئله مورد بررسى قرار گرفت و در رابطه با قيامت و بخشى از حوادث آن و مسئله ى پاداش و كيفر و حتميت برپا شدن محشر نيز در آيات سوره ى بقره به نحو مفصل سخن به ميان آمد، در اين قسمت به صورتى مختصر به لطائف هر دو آيه شريفه اشاره مى كنم.
خواسته عالى راسخون در علم
راسخون در علم از طرفى توجه به صفات ذاتى الله چون حى و قيوم و احاطه علمى او به همه موجودات هستى و قدرت مصوريت حضرت حق، و شكست ناپذيرى و حكمت او دارند و از طرف ديگر مشاهده كرده اند كه انحراف قلبى گروهى از مردم، آنان را وارد چرخه فتنه و تاويل آيات و سوء استفاده از قرآن و تحميل عقايد و افكارشان بر آيات كتاب نموده است، براى حفظ قلبشان از انحراف كه آثار بسيار خطرناكى دارد و براى بقاء علم راسخشان به تضرع و زارى در پيشگاه او بر خواسته و دست دعا به سوى حضرتش برداشته از مقام ربوبيت او درخواست مى كنند كه قلبشان را از انحراف حفظ كند و رحمتى را از جانب خود كه پاسبان و نگهدارنده علم راسخ است به آنان عنايت كند تا در سايه ى لطف و توفيقش قلب آنان در مدار هدايت بماند، و علم راسخشان براى آنان پايدار گردد.
آنان از طريق علم راسخشان ميدانند كه در وقوع قيامت شك و ترديدى نيست و هر انسانى به تناسب سعادت و شقاوت و هدايت و ضلالتش محشور مى شود و به پاداش و كيفر لازم كه وعده حضرت حق به خوبان و بدكاران است و در آن وعده هيچ تخلفى صورت نمى گيرد مى رسند.
آرى وقوع محشر حتمى است و اگر حشر انسان ها، در قيامت صورت نمى گرفت عدالت و حكمت رعايت نمى شد، وقوع قيامت بر اساس عدل و حكمت خداست، و هر انسانى لازم و واجب است به نتايج آنچه از خوبى و بدى كسب كرده وآن را با خود به قيامت مى برد برسد.
رسول خدا درباره ى قلب مى فرمايد:
«ما خلق الله من قلب آدمى الا و هو بين اصبعين من اصابع الرحمن ان شاء ازاغه و ان شاء اقامه:»
خداوند دل هيچ انسانى را نيافريده مگر اين كه ميان دو انگشت از انگشتان خداست «انگشت كنايه از قدرت است» اگر زمينه انحراف در آن قلب باشد آن را از هدايت به جريمه آن زمينه منحرف مى كند، و اگر زمينه هدايت براى آن فراهم باشد به پاداش آن زمينه را هدايت مى نمايد.
از ام سلمه روايت شده كه رسول خدا در دعاهايش بسيار مى گفت:
«اللهم مقلب القلوب والابصار ثبت قلبى على دينك:»
اى خداى گرداننده دل ها و ديده ها دل مرا بر دينت ثابت و پايدار بدار.
ام سلمه مى گويد: به پيامبر گفتم مرا دعائى بياموز كه برايم سودمند باشد فرمود بگو:
«اللهم رب النبى محمد اغفر لى ذنبى و اذهب غيظ قلبى و اجرنى من مضلات الفتن ما احييتنى:»
خدايا اى پروردگار محمد، مرا بيامرز، و خشم دلم را نابود كن، و مرا از لغزش گاه هاى فتنه ها تا زنده ام در پناهت حفظ كن.
يقيناً هنگامى كه انسان با تضرع و زارى و در كمال خشوع و فروتنى از حضرت حق درخواست كند دلش را از انحراف حفظ كند، خداوند دعايش را مستجاب مى كند و دلش را از خطر انحراف مصونيت مى دهد.
آيه نشان مى دهد كه همه انسان ها حتى آنان كه راسخ در علم اند در خطر انحراف از هدايت هستند.
مردم بايد اين خطر را جدى بگيرند، كه در صورت دچار شدن به اين خطر همه ارزش ها را از دست مى دهند و از چرخه ى هدايت و سعادت به چاه ضلالت و شقاوت مى افتند و در روز محشر كه ترديدى در وقوع آن نيست به عذاب دائم گرفتار مى شوند.
انسان لحظه به لحظه به مدد و يارى حضرت حق نيازمند است و بايد زمينه يارى و رحمت و توفيق خدا را با اجتناب از گناه و انجام عمل صالح و به كارگيرى اخلاق حسنه فراهم كند، تا سعادت و سلامت معنوى او در دنيا و آخرت تامين گردد.
برگرفته از کتاب تفسير حكيم، نوشته استاد حسین انصاریان
منبع : پایگاه عرفان