تا کنون برای همه ما اتفاق افتاده است که علت و فلسفه برخی از دستورات خداوند برایمان سوال شده است. در طول تاریخ اندیشمندانی بوده اند که سعی کرده اند تا با استفاده از روایات، به این پرسش،پاسخ دهند.
« علل الشرائع»، به زبان عربى، تألیف شیخ صدوق، ابو جعفر، محمد بن على بن حسین بن بابویه قمى( 305- 381 ق)، از چهره‌هاى برجسته فقها و روات شیعه در قرن چهارم هجرى است.
كتاب، مشتمل بر روایاتى از حضرت رسول خدا( صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین( علیهم السلام) در باره علت برخى از احكام شرعى و عقیدتى است. شیخ صدوق، در این كتاب، به علت برخى از نام‌گذارى‌ها و علت برخى از كارهاى پیامبران و یا پیامبر اسلام و ائمه معصومین نیز اشاره دارد.
روشی که مولف از آن در این کتاب بهره برده است را می توان اینگونه شرح کرد:
شیخ صدوق در باب‌بندی کتاب به صورت موضوع محور پیش رفته و در برخی موارد در توضیح روایات پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار(علیهم السلام)، نظرات خویش را با تعابیر «قال مصنف هذا الکتاب»، «قال مؤلف هذا الکتاب» و... بیان کرده است.
مؤلف سخنان خویش را به آیات قرآن کریم، روایات معصومین(علیهم السلام)، وقایع تاریخی، سخنان علما و استدلالات عقلی مستند می‌کند. شیخ صدوق در برخی موارد در بیان احادیث، به توضیح معنای الفاظ حدیث، بیان مصداق حدیث، عدم پذیرش محتوای حدیث، جمع میان اخبار مختلف نیز پرداخته است.
ساختار کتاب
این کتاب در دو جلد تنظیم شده است که جلد اول آن 626 باب و جلد دوم 385 باب در موضوعات مختلف اعم از علت های اسامی پیامبران، آخرت،دنیا، عذاب قبر و .... و همچنین علت های موجود در احکام شرعی مانند علت وضو و غسل،تیمم و... به ارائه موضوع پرداخته است.
اعتبار این کتاب
در خصوص اعتبار کتاب نیز گفته شده است این كتاب مانند دیگر كتاب‌هاى شیخ صدوق پیوسته مورد توجه علما و فقهاى شیعه قرار داشته و از معتبرترین اصول روایى شیعه مى‌باشد كه در مجموعه‌هاى روایتى بزرگ شیعه مانند« بحار الأنوار» و « وسائل الشیعة» از آن نقل شده و به آن استناد نموده‌اند. علل الشرایع از جمله كتاب‌هاى روایى معتبرى است كه علماى شیعه در اجازات خود، روایت آن را به یكدیگر اجازه مى‌داده‌اند.
این کتاب از دیرباز مورد توجه و عنایت دانشمندان و علمای اسلامی و غیر اسلامی بوده است و به این خاطر این كتاب، به‌وسیله شیخ ابراهیم كفعمى با نام« اختصار علل الشرائع» و به‌وسیله شیخ شرف الدین، یحیى بحرانى با نام« تلخیص علل الشرائع» خلاصه شده است و توسط آقا نجفى، شیخ محمد تقى اصفهانى، به فارسى ترجمه گردیده است.
همچنین دو ترجمه مهم از این کتاب به زبان فارسی برای مخاطبانی که علاقمند هستند و آشنایی با ادبیات عرب ندارند،چاپ شده است. یکی ترجمه محمد جواد ذهنى تهرانى که انتشارات مومنین قم و دیگری ترجمه هدایت الله مسترحمى است که کتابخانه آیت الله مصطفوی آن را چاپ کرده است.
منابع:
1. دانشنامه اهل بیت
2. دانشنامه جامع الاحادیث نور
3. دانشنامه حوزه
فرآوری: محمد باعزم
منبع : تبیان