خداوند در قرآن، نزديك به يكصد و سه مرتبه در موارد گوناگون صبر را به عنوان مسأله‌اى واجب و لازم در زندگى انسان مطرح كرده است.
در لغت عرب، كلمه صبر به معناى «خود نگاه‌داشتن» يا «كفّ نفس» است. خود نگاه‌داشتن در حريم دين پروردگار، براى اين است كه انسان دچار خسارت، زيان و ضرر در دنيا و آخرت نشود. باقى ماندن در حريم الهى بايد آزادانه و به اختيار خود انسان باشد. در اين صورت است كه انسان از زيان‌ها و خسارت‌ها در امان مى‌ماند؛ زيرا هجوم خسارت‌ها و زيان‌ها در فضاى بيرون از حريم حق صورت مى‌گيرد.
انسان در حريم حق، در سايه قدرت، لطف، نظر، محبت و رحمت خدا است، پس دچار زيان و ضرر نمى‌شود، چون هيچ خطرى توان ورود به حريم حق را ندارد. اين حريم، الى الابد مصون و محفوظ از هر خطر و خسارتى است.
از آنجا كه صبر به معناى حفظ خود در حريم حق است، روايات و معارف الهى، بعد از آيات قرآن كريم، از روزه ماه مبارك رمضان به صبر تعبير كرده‌اند. چرا؟ علت آن واضح است، چون حالات روزه، در حقيقت خوددارى از بسيارى از حلال‌هاى خدا به امر پروردگار است.
خوددارى از حلال‌ها از ارزش بسيار بالايى برخوردار است؛ زيرا طبيعت بدن اقتضا دارد كه بخورد، بياشامد و راه شهوات حلال بر او باز باشد و در مواقع مختلفى در آب فرو رود و از آن استفاده نمايد، ولى پروردگار عالم از بندگان مؤمن خويش خواسته است كه در ماه مبارك رمضان از اين حلال‌ها خوددارى كنند. اين خوددارى، صبر است.
همچنين از بندگان خود خواسته است كه در كنار خوددارى از اين حلال‌ها، هميشه، هر لحظه و همه جا از حرام‌ها نيز خوددارى كنند. چون در ماه مبارك رمضان، از جانب پروردگار، توان انسان براى خوددارى از حرام‌ها زياد مى‌شود و اين صبر، بسيار مهمّ است. به همين خاطر از روزه تعبير به «صبر» شده است، لذا در سوره مباركه بقره پروردگار مى‌فرمايد:
«وَ اسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَ الصَّلَوهِ» روايات، كلمات اهل تحقيق و سلوك و مفسرين بزرگ، صبر را در اين آيه به معناى روزه گرفته‌اند؛ زيرا روزه يكى از بهترين و زيباترين كلاس‌هاى پروردگار مهربان عالم است كه انسان به اختيار خودش، زير نظر پروردگار، صبر را تمرين مى‌كند كه شايد تا پايان ماه مبارك رمضان، در برابر بسيارى از حلال‌ها و حرام‌ها، به آن تقوايى كه مورد نظر پروردگار عالم است، كه كليد گشايش همه مشكلات است، برسد.
منبع : پایگاه عرفان