فلسفه وجودی امام زمان(عج) در عصر غیبت چیست؟

وجود امامان معصوم (ع) دارای برکات بسیار زیادی است. تعدادی از این فواید مربوط به حضور و ظهور آنها در میان مردم است اما چنین نیست که اگر یکی از آنها از نظرها غایب شود دیگر وجود مبارکش برای مردم و کل عالم هستی فایده ای نداشته باشد. در ذیل با الهام از احادیث و کلام بزرگان دین بعضی از برکات وجود امام زمان (در حال غیبت) شمرده می شود:
1. قیام به براهین واضحه:
امامان چه ظاهر باشند چه غایب، خود حجت های خداوند بر روی زمین و براهین آشکار الهی اند و همچنین برای خدا با برهان روشن قیام می کنند
امام علی (ع) می فرماید: ای کمیل زمین هیچ گاه از حجت الهی خالی نیست که برای خدا با برهان روشن قیام کند چه آشکار و یا بیمناک و پنهان. [1] به این مضمون از دیگر معصومین نیز روایاتی رسیده است که تاکید دارد زمین هیچگاه از حجت خدا خالی نیست.
2. واسطه فیض الهی بودن:
امام سجاد (ع) می فرماید: ما (امامان) امان اهل زمین هستیم، به واسطه ماست که آسمان بر زمین فرود نمی آید به واسطه ما باران رحمت حق نازل و برکات زمین خارج می شود ما اگر روی زمین نبودیم زمین اهلش را فرو می برد... تا به حال هیچ وقت زمین از حجت خالی نبوده ولی آن حجت گاهی ظاهر و گاهی غایب است.[2]
در زیارت مبارکه ی جامعه ی کبیره نیز به بعضی از این آثار اشاره شده است:
خداوند به خاطر و به واسطه شما باران می فرستد و به خاطر شما است که آسمان بر زمین نمی افتد و به خاطر شما غم ها و ضررها برداشته می شود [3]
بوسیله ایشان نعمتهای خاص و عام خداوند بر مردم و شیعیان نازل می شود [4] .
3. استفاده مردم از وجود ایشان:
از امام سجاد (ع) سؤال شد مردم چگونه از امام غایب استفاده می کنند؟ فرمود: همان گونه که از خورشید پشت ابر استفاده می کنند. [5]
همان طور که خورشید پشت ابر نور افشانی می کند نور ولایت آن حضرت نیز پرتو افشانی کرده و مردم (آگاه یا ناخودآگاه) از برکات این روشنایی استفاده می کنند. [6]
مرحوم محقق طوسی می فرماید: وجود امام (ع) لطف است و تصرفش لطف دیگری است و این که ایشان حضور ندارد بخاطر اعمال ماست. [7]
یعنی برای همگان این وجود لطف است و وجودش دارای برکات و آثار است، اگر چه حضور امام در اجتماع لطف دیگری است و برکات بسیاری را در پی دارد که ما از آن محرومیم و عامل این محرومیت هم اعمال ناشایشت ماست.
علاوه؛ اعتقاد به این که امام اگر چه غایب است ولی از گفتار و رفتار مردم آگاه است و اصولاً غیبت او به این صورت، که در میان مردم زندگی می کند ولی کسی او را نمی شناسد می تواند نقش مؤثری در گرایش انسان ها به سوی فضیلت و معنویت و دوری از معصیت داشته باشد.
4. افاضات علمی و عنایات ربانی ایشان که به مؤمنان اختصاص دارد. [8]
حضرت به مؤمنان و شیعیان خود توجه کامل دارند و به واسطه ایشان بلاها از شیعیان برداشته می شود و به کمالات معنوی می رسند. آن حضرت می فرمایند: ما ذکر شما را فراموش نمی کنیم و به وسیله ما است که خداوند بلا را از اهل و شیعیانم برطرف می کند.