حتما تا حالا شنیده اید که می‌گویند تا مرد سخن نگفته باشد٬ عیب و هنرش نهفته باشد ، یکی از زیباترین نعمتی که خدا به بندگان خودش داده همین عضو مهم است که تا مردم به هم رسیدند با هم ارتباط برقرار می‌کنند و با هم ایجاد تفاهم و انتقال ارتباط می‌کنند.
حضرت علی (علیه السلام) می فرماید: «المرءُ مخبوء تحت لسانه؛ شخصیت هر کس در پی زبان اوست» (مستدرک الوسائل، ج9، ص 22) و در قرآن هم می خوانیم : « الرَّحْمنُ عَلَّمَ الْقُرْآنَ خلق الانسان عَلَّمَهُ الْبَیانَ ؛خداى رحمان ، قرآن را باد داد ، انسان را آفرید ، به او بیان آموخت.» (الرحمن، 1-4) این زبان با تمام ارزش و فایده ای که برایش ذکر کردند ، زیان های هم دارد، باید آن را شناخت تا با کنترل زبان، از مبتلا شدن به آن آفات پیشگیری و دوری ورزید.
آنچه که در آیات و روایات می خوانیم هیچ عضوی در بدن انسان مثل زبان ، گناه از او صادر نمی شود . چه خوب است اگر انسان بتواند جز در برخی از موارد که واقعا حرف زدن لازم است، زبان خودش را کنترل کند ، تا بتواند جلوی بسیاری از مفاسد را گرفته ، و راه اصلی ورود شیطان را ببندد.
یکی از بزرگترین گناهان زبانی، غیبت و بدگوئی پشت سر دیگران است که متأسفانه اکثر مسلمانان مبتلا به آن هستند و در اثر بی تقوایی و عدم ترس از خدا و بی اطلاعی از عوارض و تبعات معنوی آن نقل مجالس و محافل شده است. خداوند در آیه ۱۲ سوره حجرات از مؤمنان می خواهد که غیبت همدیگر را نکنند و این عمل را معادل خوردن گوشت مردار برادر خود برمی شمارد.
مرحوم آقای برهان می فرمودند: آدم صبح که از خواب بیدار می شود می خواهد از منزل بیرون بیاید و سر کار برود همه‌ی اعضای بدن به زبان التماس می کنند، می‌گویند به تعبیر مرحوم آیت الله مهدوی کنی ره می‌گویند: تو را به خدا ما را به زحمت نیندازی، اگر تو یک مقدار خود را کنترل کنی بسیاری از مشکلات ما حل می شود.
بسیاری از دعواها، نزاع‌ها، حتّی کشتارها، جنگ ها، بدبختی ها ناشی از همین زبان است که کنترل نشده، آدم حرفی را می زند دعواهای کوچک و بزرگ، زن و شوهر هم با هم دعوا می کنند باز به خاطر زبان است، اگر حرف های خود را کنترل کنند و آن طور که باید صحبت کنند این قدر دعوا نمی شود، در دادگاه ها بروید ببینید دادگاه های خانواده غالب دعواها به خاطر زبان است، می گوید او چنین به من گفت، او به من توهین کرد، او به من فحش داد، او بد زبانی کرد، غالباً این است
گناهانی که قرآن برای زبان برشمرده است
۱- اذیت و آزار: یکی از گناهان زبان، بکارگیری عبارت و سخنانی است که موجب اذیت و آزار مومن می شود. بدگفتاری به عنوان گناه در آیه ۲ سوره ممتحنه از سوی خداوند بیان و نکوهش شده است. خداوند در این آیه می فرماید که زبان، وسیله ای جهت اذیت و توهین کافران به مؤمنان است و این گناهی نابخشودنی نسبت به کافران است.
مومنان نیز باید همواره خود را از هرگونه اهانت و توهین به دیگر مومنان حفظ کنند تا همانند کافران رفتار نکنند.
۲-استهزاء و تمسخر: از دیگر گناهان زبان می توان به سخنان تمسخر آمیزی اشاره کرد که به شکل بذله گویی و جوک و مانند آن صورت می گیرد و خداوند درآیات ۲۹ تا ۳۱ سوره مطففین آن را زشت شمرده و به عنوان گناه نکوهش و سرزنش کرده است.
شکلک درآوردن و با غمز و ادا و اطوار، کسی را مسخره کردن نیز از مصادیق استهزای زبانی است که باید از آن پرهیز کرد. (حجرات/ ۱۱)
۳- افترا و بهتان: یکی از گناهان دیگر زبان، بیان سخنان جاهلانه و افترا و بهتان به دیگران است که بسیار درجوامع بشری حتی میان مسلمانان شایع و رایج است. خداوند در آیات ۱۵ و ۱۶سوره نور این عمل را زشت و گناه برمی شمارد و از آن برحذر می دارد.
۴-بدعت: از دیگر گناهان زبان، بدعت آفرینی است. خداوند در آیاتی از جمله ۷۸ سوره آل عمران و ۴۶ سوره نساء و همچنین آیه ۱۱۶ سوره نحل زبان را ابزاری برای تحریف کتاب خدا و دگرگون کردن آیات الهی می شمارد و این عمل را تقبیح و سرزنش می کند.
۵-تحریف: چنان که گفته شد از دیگر گناهان زبان تحریف گری نسبت به حقایق به ویژه آموزه های وحیانی است که بسیاری از عالمان گرفتار این گناه می شوند. از این رو خداوند درآیه ۶۳ سوره مائده کسانی را که منتسب به ربانی بودن و عالم دینی هستند و اقدام به تحریف می کنند، سرزنش می کند و آنان را از ارتکاب تحریف در آموزه های وحیانی برای مقاصد پست دنیوی از مقام و مال و منال و نهی می کند. (مجمع البیان، ج ۳ و ۴، ص ۳۳۵)
۶-دروغ: از مهم ترین و شایع ترین گناهان زبانی، دروغ است. خداوند درآیه ۱۹۷ سوره بقره، دروغ گویی درحج را گناهی بزرگ می شمارد که موجب فسق و انحراف شخص می شود. دروغ بستن به خدا و پیامبر (صلی الله و علیه وآله) و امامان معصوم (علیهم السلام) در زمان روزه داری از مبطلات روزه است. خداوند در آیاتی از جمله ۶۲ سوره نحل و ۱۱ سوره فتح را دروغ بستن به خداوند به وسیله زبان یعنی حرام کردن حلال و حلال کردن حرام الهی را از گناهان زبان برمی شمارد و نسبت به این گونه اعمال هشدار می دهد.
7- قذف: از دیگر گناهان زبانی می توان به قذف و اتهام روابط نامشروع جنسی میان زن و مرد اشاره کرد. خداوند در آیاتی از جمله ۱۱ و ۱۵ و ۱۶ و ۲۳ سوره نور به این گناه اشاره کرده و حتی به عنوان جرم، حد برای آن قرار داده است. این عمل زبانی گناهی بزرگ است که موجبات دوری شخص از رحمت الهی و لعن از سوی خداوند و عذاب بزرگ در آخرت افزون بر حد می شود.
مرحوم آقای برهان می فرمودند: آدم صبح که از خواب بیدار می شود می خواهد از منزل بیرون بیاید و سر کار برود همه‌ی اعضای بدن به زبان التماس می کنند، می‌گویند به تعبیر مرحوم آیت الله مهدوی کنی ره می‌گویند: تو را به خدا ما را به زحمت نیندازی، اگر تو یک مقدار خود را کنترل کنی بسیاری از مشکلات ما حل می شود.
8- بدگویی: هرگونه بدگویی و بر زبان راندن سخنان رکیک و زشت گناهی است که خداوند در آیه ۱۲۸ سوره نساء مؤمنان را از آن برحذر داشته است.
9- غیبت: بالاخره یکی از بزرگترین گناهان زبانی، غیبت و بدگوئی پشت سر دیگران است که متأسفانه اکثر مسلمانان مبتلا به آن هستند و در اثر بی تقوایی و عدم ترس از خدا و بی اطلاعی از عوارض و تبعات معنوی آن نقل مجالس و محافل شده است. خداوند در آیه ۱۲ سوره حجرات از مؤمنان می خواهد که غیبت همدیگر را نکنند و این عمل را معادل خوردن گوشت مردار برادر خود برمی شمارد.
کلام آخر
به امید آنکه ان شاء الله با رعایت نکات اخلاقی و همچنین مراقبت بیشتر از زبان و تبعیت از هشدار خداوند در قرآن کریم که می فرمایند:" ما به زودی آنچه را می گوید، می نویسیم و عذاب را بر او مستمر می سازیم». (مریم: 79) حضور و تأثیر این عضو کوچک اما پر دردسر را بیشتر جدی بگیریم، تا ماه مبارک رمضان را سالم تر و بی خطر تر طی کنیم و از روزه داران واقعی محسوب شویم.
منابع:
هفتاد گناه برای یک عضو؛ سایت رهروان ولایت
گناه زبان، گناهی آسان و بزرگ؛ نوشته خلیل منصوری
رمضان؛ ماه نگه داشتن زبان؛ باشگاه خبرنگاران جوان
نعمت و قدرت زبان و گناهان آن؛ پایگاه تخصصی منبرها
فرآوری: زهرا اجلال
منبع : پایگاه تبیان