امام صادق علیه السلام در سفارش‌هاى خود به عبدالله بن جندب پس از هشدار به شیعیان نسبت به دام‌هاى شیطان، ویژگى‌هاى برجسته دوستان حقیقى خود را می ى‌شمارد كه عبارت است از:
توجه آخرت
«لقد جلت الاخرة فى اعینهم حتى ما یریدون بها بدلا... و انما كانت الدنیا عندهم بمنزلة الشجاع الارقم والعدو الاعجم»؛ آخرت در نگاه آنها بسیار بزرگ است، به اندازه‌اى كه چیزى را با آن‌عوض نمى‌كنند... و دنیا نزد آنها همانند مار گزنده و دشمن بى‌زبان است.
بر هر مسلمانى كه ما را مى‌شناسد، سزاوار است كه كردارش را در هر شبانه روز بر خود عرضه دارد و به محاسبه آنها بپردازد، تا اگر كار نیكى در آنها دید، برآنها بیفزاید و اگر كردار بدى در اعمال خود مشاهده كرد، از آن ها توبه كند، تا دچار ذلت و خوارى روز قیامت نگردد.
پیروان حقیقى و دوستان واقعى خاندان نبوت علیهم السلام به چیزى جز آخرت نمى‌اندیشند و تمام كردارها و رفتارهاى خود را با نگاه به آخرت مى‌سنجند. دنیا در نظر مؤمن وسیله‌اى است براى رسیدن به هدفى بزرگ كه همان زندگى جاودان آخرت است. دوستان حقیقى اهل بیت علیهم السلام از مواهب دنیوى بهره مى‌برند، اما هرگز زندگى جاودان را با زندگى گذراى دنیا عوض نمى‌كنند.
انس با خدا
«انسوا بالله واستوحشوا مما به استاءنس المترفون»؛ آنها با خدا انس گرفته‌اند و از آنچه كه مال اندوزان به آن انس گرفته‌اند، در هراسند.
مومنان از نعمت‌هاى الهى بهره مى‌برند اما به آنها وابسته نمى‌شوند. وابستگى به مال دنیا موجب بندگى انسان در برابرمادیات خواهد شد. زراندوزان هماره به ثروت خود وابسته‌اند وشیعیان واقعى با یاد خدا آرامش مى‌یابند.
شیعیان ما با دشمنان همسایگى نمى‌كنند و اگر از گرسنگى بمیرند، چیزى از آنها نمى‌خواهند.
حضرت صادق علیه السلام پس از برشمردن این دو ویژگى مهم، فرمود: «اولئك اولیائى حقا بهم تكشف كل فتنه و ترفع كل بلیه»؛ آنها دوستان حقیقى من هستند. به وسیله آنها فتنه شكست مى‌خورد و گرفتارى‌ها برطرف مى‌شود.
حسابرسى خود
«حق على كل مسلم یعرفنا ان یعرف علمه فى كل یوم و لیلة على نفسه فیكون محاسب نفسه فان راى حسنه استزاد منها و ان راى سیئه استغفر منها، لئلا یخزى یوم القیمه»؛بر هر مسلمانى كه ما را مى‌شناسد، سزاوار است كه كردارش را در هر شبانه روز بر خود عرضه دارد و به محاسبه آنها بپردازد، تا اگر كار نیكى در آنها دید، برآنها بیفزاید و اگر كردار بدى در اعمال خود مشاهده كرد، از آنها توبه كند، تا دچار ذلت و خوارى روز قیامت نگردد.
اگر شیعیان ما استقامت كنند، فرشتگان دست در دست آنها مى‌گذارند، ابرهاى سفید(رحمت) برآنها سایه مى‌افكند، چون روز درخشنده و تابناك مى‌شوند، از زمین و آسمان روزى مى‌خورند و آنچه از خدا بخواهند، خداوند به آنها عطا مى‌كند.
سخاوت
«یابن جندب! ان شیعتنا یعرفون بخصال شتى: بالسخاء والبذل للاخوان»؛ اى پسر جندب! همانا شیعیان ما به چند خصلت شناخته مى‌شوند: به سخاوت و بخشش به برادران.
خواندن پنجاه ركعت نماز و رعایت وقت نماز
« و بان یصلوا الخمسین لیلا و نهارا... و یحافظون على الزوال»؛شیعیان ما در شبانه روز پنجاه ركعت نماز مى‌خوانند و توجه به وقت نماز ظهر(خواندن نماز اول وقت) دارند.
دورى از پرخاش و داد و فریاد
«لایهرون هریرالكلب»؛ شیعیان ما همانند سگ زوزه- فریاد -نمى‌كشند.
دورى از طمع
«ولا یطمعون طمع الغراب»؛ شیعیان ما همانند كلاغ طماع و حریص نیستند.
دورى از دشمنان
«ولا یجاورون لنا عدوا ولا یساءلون لنا مبغضا ولو ماتوا جوعا»؛شیعیان ما با دشمنان همسایگى نمى‌كنند و اگر از گرسنگى بمیرند، چیزى از آنها نمى‌خواهند.
دقت در خوراك
«شیعتنا لا یاكلون الجرى... ولا یشربون مسكرا»؛ شیعیان ما مارماهى نمى‌خورند... و شراب نمى‌نوشند.
در برخورد با گناهكاران باید با سخنان نیكو و گفتن خوبى‌هاى‌آنان، امید مرده در آنها را زنده كرد و از خشونت، گفتار ناروا و بازگو نمودن لغزش‌هاى آنها پرهیز كرد؛ زیرا چنین برخوردهایى مجرمان را از پیمودن راه درست ناامید و نسبت به دین و آموزه‌هاى آن گریزان مى‌سازد.
برگزیده‌اى از سایر سفارش‌ها
آثار استقامت
«یابن جندب لو ان شیعتنا استقاموا لصافحتهم الملائكه ولا ظلهم الغمام ولا شرقوا نهارا ولا كلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم و لما سالوا الله الا اعطاهم.»
اگر شیعیان ما استقامت كنند، فرشتگان دست در دست آنها مى‌گذارند، ابرهاى سفید(رحمت) برآنها سایه مى‌افكند، چون روز درخشنده و تابناك مى‌شوند، از زمین و آسمان روزى مى‌خورند و آنچه از خدا بخواهند، خداوند به آنها عطا مى‌كند.
شیوه برخورد با گناهكاران
1- گفتن خوبى‌ها و پرهیز از سخن ناروا.
«یابن جندب لاتقل فى‌المذنبین من اهل دعوتكم الا خیرا»؛ اى پسرجندب! به گناهكاران از همكیشان خود جز خوبى و نیكویى چیزى مگو.
در برخورد با گناهكاران باید با سخنان نیكو و گفتن خوبى‌هاى‌آنان، امید مرده در آنها را زنده كرد و از خشونت، گفتار ناروا و بازگو نمودن لغزش‌هاى آنها پرهیز كرد؛ زیرا چنین برخوردهایى مجرمان را از پیمودن راه درست ناامید و نسبت به دین و آموزه‌هاى آن گریزان مى‌سازد.
2- در خواست توفیق براى گناهكاران
«واستكینوا الى الله فى توفیقهم»؛ توفیق آنها را خاضعانه از خداوند بخواهید.
3- در خواست توبه براى گناهكاران
توبه از حالات سازنده انسان است كه انجام دهنده آن محبوب خداوند است:
«ان الله یحب التوابین»؛ خداوند كسانى كه بسیار توبه مى‌كنند را دوست دارد.(1)
توبه روشى است كه امام صادق علیه السلام براى پاكسازى گناهكار توصیه كرده است. شیعیان واقعى باید از خدا بخواهند كه گناهكاران از كردار ناشایست خود پشیمان شوند و به سوى خدا بازگردند، زیرا خداوند بسیار توبه پذیر و بخشنده است؛ «ان الله هوالتواب الرحیم.»(2)
اى پسر جندب! با كسى كه از تو بریده، وصل كن؛ به كسى كه چیزى به تو نداده، چیز بده؛ با كسى كه به تو بدى كرده، خوبى كن؛ به كسى كه به تو دشنام داده، سلام كن؛ با كسى كه با تو دشمنى كرده، انصاف داشته باش و از كسى كه به تو ظلم كرده، در گذر، همچنان كه دوست دارى از تو در گذرند. از گذشت خداوندنسبت به خودت عبرت بگیر. آیا نمى‌بینى خورشید خداوند بر خوبان و بدان مى‌تابد و بارانش بر صالحان و مجرمان نازل مى‌شود؟
راه بهشتى شدن
حضرت امام جعفر صادق علیه السلام سه راه را فراروى جویندگان بهشت قرار داده است:
1- پیروى از ائمه علیهم السلام .
2- برائت از دشمنان.
3- سخن گفتن آگاهانه و سكوت هنگام نا آگاهى.
«فكل من قصدنا و تولانا و لم یوال عدونا و قال ما یعلم و سكت عما لایعلم او اشكل علیه فهو فى‌الجنه»؛هر كس جویا و پیرو ما باشد و از دشمنان ما پیروى نكند و چیزى كه مى‌داند، بگوید و از آنچه كه نمى‌داند، یا بر او مشكل (مشتبه)است، سكوت كند، در بهشت است.
ارزش سكوت
«علیك بالصمت، تعد حلیما، جاهلا كنت او عالما، فان الصمت زین لك عندالعلماء و سترلك عند الجهال»؛عالم باشى یا جاهل، خاموشى را برگزین تا بردبار به شمار آیى؛زیرا خاموشى نزد دانایان زینت و در نزد نادانان پوشش است.
دورى جستن از عقاید منحرف
خطر بدعت‌ها، گرایش‌هاى منحرف و قرائت‌هاى ناصواب از دین، همیشه متوجه جوامع شیعى بوده است.
«یابن جندب! بلغ معاشر شیعتنا و قل لهم: لاتذهبن بكم المذاهب»؛ اى پسر جندب! به شیعیان ما بگو؛ مبادا عقاید منحرف، شما را از مذهب خودتان بیرون برد.
نشانه هاى ناتوانى
«قد عجز من لم یعد لكل بلاء صبرا و لكل نعمه شكرا و لكل عسریسرا»؛ ناتوان است كسى كه براى هر بلایى صبرى، براى هر نعمتى شكرى و براى هر سختى آسانى آماده نكند.
كردارهاى برتر
«یابن جندب! صل من قطعك، واعط من حرمك، و احسن الى من اساءالیك، و سلم على من سبك، و انصف من خاصمك، واعف عمن ظلمك، كماانك تحب ان یعفى عنك، فاعتبر بعفوالله عنك، الا ترى ان شمسه اشرقت على الابرار والفجار و ان مطره ینزل على الصالحین والخاطئین.»
اى پسر جندب! با كسى كه از تو بریده، وصل كن؛ به كسى كه چیزى به تو نداده، چیز بده؛ با كسى كه به تو بدى كرده، خوبى كن؛ به كسى كه به تو دشنام داده، سلام كن؛ با كسى كه با تو دشمنى كرده، انصاف داشته باش و از كسى كه به تو ظلم كرده، در گذر، همچنان كه دوست دارى از تو در گذرند. از گذشت خداوندنسبت به خودت عبرت بگیر. آیا نمى‌بینى خورشید خداوند بر خوبان و بدان مى‌تابد و بارانش بر صالحان و مجرمان نازل مى‌شود؟
اساس اسلام
آخرین جمله از سفارش‌هاى امام صادق علیه السلام به ابن جندب درباره اهمیت و ارزش محبت اهل‌بیت علیهم السلام است.
« لكل شیى‌ء اساس و اساس الاسلام حبنا اهل‌البیت»؛ هر چیزى را پایه‌اى است و پایه اسلام، محبت ما، اهل بیت علیهم السلام است.
پى‌نوشت ها:
1- بقره، آیه 222.
2- توبه، آیه 118.
منبع :
ماهنامه كوثر شماره 40، نویسنده : على محمدى.
ارسالی كاربر گرامی: حمیدرضا محمدرضایی
منبع : پایگاه تبیان