سلام، سخن نيك، نامه، هديه، احسان، همه و همه از مصاديق تحيت است، و هر كس يكى از اين امور را در حق انسان انجام داد، بر انسان واجب است بمانند آن، يا بهتر از آن را در حق او انجام دهد.
در دستورات دينى آمده است، سواره بر پياده، كوچك به بزرگ، جمعيت اندك به جمعيت بسيار، وارد بر واردشده، سلام كنند، و براى اين كه به روش پيامبر اقتدا شود، كمال ادب و تواضع به اين است كه افراد بزرگسال به اطفال سلام دهند.
بزرگان از علما و اهل دل مي‌گويند: از سلام كردن به دختران و زنان جوان كه نسبت به انسان بيگانه هستند و هيچ محرميتى با آدمى ندارند به خاطر خوف از فتنه بايد پرهيز كرد، با توجه به نهى از سلام به دختران و زنان جوان نامحرم بايد گفت، سلام در اين مورد شايد ثوابى نداشته باشد، و بلكه زمينه‌ساز معصيت و افتادن در چاله و چاه گناه است.
سلام كننده بايد علاوه بر اعلام امنيت به طرف مقابل درنيتش، سلام كردن را براى جلب خوشنودى حق انجام دهد، و در اين زمينه نسبت به همه مساوات در اين عمل پسنديده را رعايت كند، و بزرگى و كوچكى و غنا و فقر و قدرت و بي‌قدرتى طرف خود را لحاظ ننمايد و صاف و بي‌طمع و بر اساس صدق و صفا سلام كند، و نگذارد تفاوت اشخاص در امور اعتبارى سبب تفاوت در سلام يا جواب آن گردد.
حكايت شده گردشگرى بر دانشمندى وارد شد و بر او سلام كرد، دانشمند سرد و آهسته جواب سلام او را داد، سپس ثروتمندى بر او وارد شد و سلام كرد، دانشمند پاسخ او را با صدائى بلند و آشكار داد، گردشگر فرياد برداشت: خداوند تو را مورد رحمت قرار دهد، درباره سلام چه نظرى دارى؟ آيا سلام بر دو نوع است يا سه نوع؟، دانشمند گفت سلام يك نوع است نه چند نوع.
گردشگر گفت: من در اينجا سلام را دو نوع ديدم!
دانشمند از گفتار او به حيرت افتاد و در درونش احساس شرم و خجالت كرد.
گردشگر گفت: اى دانشمند مسئله‌اى را از تو مي‌پرسم و آن مسئله اين است: درباره كسى كه سوگند يادكرده به خانه‌اى كه بر پايه سنت اسلامى بنا نشده وارد شود، مانند منى كه وارد خانه تو شدم آيا سوگندش را شكسته و باطل نموده است يا نه؟! دانشمند از پاسخ او درمانده شد و سكوت كرد، شاگردانش گفتند: اى گردشگر از مجلس ما كه مجلس درس است بيرون رو زيرا وقت ما را به بحث و مباحثه درباره جواب سلام استاد گرفتى و از ادامه درس بازداشتى، استاد گفت: اى جوانان دانشجو، مثل او و شما مثل گمراهى است كه راه درست را گم كرده و از گمراهى مثل خودش درخواست راهنمائى مي‌كند، آيا گمراه هدايتگر گمراه است يا نه؟!
اين استاد شماست كه راه آخرت و جاده مستقيم را گم كرده، و شما براى راهيابى نزد او آمده‌ايد، من كه خود با بيانات اين گردشگر معلوم شد گمراهم چگونه شما را هدايت كنم، سپس كلاس درس را رها كرده و بيرون رفت! «1»
به قول صائب، شاعر نكته‌گوى كم‌نظير
ز بى دردان علاج درد خود جستن به آن ماند
كه خار از پا بيرون آرد كسى با نيش عقربها
تحيت و سلام در ملتها
اقوام و ملتهاى جهان چه آنان كه متمدن هستند، و چه آنان كه در فضائى خالى از دانش و تمدن زندگى ميكنند.
هريك بر اساس فرهنگى كه دارند تحيت مخصوص به خود دارند، كه در هنگام برخورد با يكديگر از تحيت ويژه به خود استفاده ميكنند.
اشاره به دست يا به سر، كلاه برداشتن از سر، خم شدن، يا استعمال لغتى خاص.
الميزان ميگويد: اگر در اين تحيتهاى مختلفى كه ميان اقوام و ملل وجود دارد، تامّل كنيد به دست ميآوريد كه تحيتها حكايت از يك نوع خضوع و خاكسارى، و خوارى و ذلّتى است كه آدم پست در برابر شخص عالى، يا وضيع در مقابل شريف، فرمانبر در پيشگاه فرمانروا و عبد در برابر مولاى خود ابراز ميدارد، خلاصه كاشف از رسم و استحباد و بردهگيرى است كه هميشه در اعصار بيبندوبارى و عصرهاى بدتر از آن در ميان ملل رواج داشته، هر چند كه تغيير رنگ ميداده است.
بر اين اساس ملاحظه مي‌كنيم اين تحيتها، از مطيع و فرمانبر ابتدا ميشود و به مطاع و فرمانروا پايان مييابد، از دانى و وضيع شروع ميشود، و به عالى و شريف ختم مي‌گردد، اين يكى از ميوه‌هاى بت‌پرستى است كه از پستان برده‌پرورى شير خورده است.
به طورى كه ميدانيد بزرگترين همّ و دغدغه اسلام اين است كه و ثنيت و بت‌پرستى و هر راه و رسمى را كه منتهى به و ثنيت ميشود يا از آن متولد مي‌گردد نابود سازد.
لذا در تحيت هم يك طريقه صاف و مستقيم و روشى كه درست ضد روش بت‌پرستى و رسم استحباد است انتخاب نموده، اين روش عبارت است از القاء سلام.
القاء سلام در حقيقت، ايمن ساختن كسى است كه بر او سلام شده، ايمنى از تعدى بر او، و ايمنى از لگدكوب شدن حريت فطرى انسانى كه از جانب حق به او بخشيده شده است.
اولين چيزى كه يك اجتماع تعاونى بين افراد خود لازم دارد اين است كه هر فرد، در جان و مال و آبروى خود و هر چه برگشت به اين سه مطلب داشته باشد از دست ديگران در امان باشد.
اين است معناى سلام كه خداوند آن را سنت قرار داده، و بايد دو نفرى كه به هم مي‌رسند به يكديگر القاء كنند. «2»
----------------------------------------------------------------------
(1)- روح البيان ج 2 ص 308.
(2)- الميزان ج 5 ص 51.
برگرفته از کتاب تفسير حکیم ، ج9، نوشته استاد حسین انصاریان
منبع : پایگاه عرفان