چرا مثل گذشته نمی توانم برای امام حسین گریه کنم؟

قلب انسان هیچگاه دریک حالت نیست و چنین حالت هایی خود بخود به مرور زمان حاصل می شود. شمااگر حالت گریه (تباکی) داشته باشید ازثواب آن بهره مند می گردید،علاوه براینکه درغم مصیبت حضرت سید الشهدا علیه السلام نفس کشیدن نیز عبادت است و محزون بودن برای آن حضرت ثواب تسبیح خداوند رادارد.

با توجه به آیات و روایات اهل بیت، برخی عوامل قساوت قلب عبارتند از:

1-گناه و نافرمانی خداوند، از اصلی ترین عوامل سنگدلی و قساوت قلب است. امیرمؤمنان(ع) می فرماید: چشم ها [از اشک] خشک نمی شود، مگر به دلیل سنگدلی و دل ها سخت نمی شود، مگر به سبب زیادی گناهان. سنگدلی، از بزرگ ترین عقوبت های الهی است که گنهکاران به آن مجازات می شوند. در روایتی آمده است:همانا، خدا عِقاب هایی در قلب و بدن دارد؛ [مانند] تنگی معیشت و سستی در عبادت. و هیچ بنده ای به عقوبتی بزرگ تر از قساوت قلب، مجازات نشده است.

2-ترک یاد خداوند است. انسان به گونه ای است که دائماً توجهش به سمتی مشغول است. اگر کسی این توجهات را مدیریت کرده، آن را به معنویت و نور هدایت کند، دلش نیز به آن سو متوجه می شود؛ ولی اگر نفس و توجهات آن به حال خود رها شوند، خیلی زود متوجه نفسانیات و خواهش های درونی می گردند و قلب، سخت و تیره می شود. در روایتی قدسی خداوند متعال به حضرت موسی(ع)خطاب می فرماید:ای موسی! به زیادی مال شاد مشو، و ذکر مرا در هر حالی وامگذار؛ زیرا زیادی مال، گناهان را فراموش سازد و ترک کردن ذکر من، دل ها را سخت می کند.همچنین در روایتی دیگر از امام باقر(ع) نقل شده که می فرماید:ومبادا غفلت ورزی که در آن، سنگدلی هست.

3-هم نشین در انسان تأثیر بسیاری دارد؛ از این رو در آیات و روایات، تأکید خاصی بر این موضوع شده و شرایط و آداب بسیاری را برای آن آورده اند. نفس انسان از هم نشین و انیس خود، بسیار تأثیر می پذیرد و به سوی همرنگی با او پیش می رود. در روایات اهل بیت: یکی از گروه هایی که هم نشینی با آنان نهی شده است، افراد هرزه گوی تبهکار هستند. در روایتی در دلیل دوری از این افراد می فرماید:این افراد، کردارشان را نیک جلوه می دهند و دوست دارند که انسان همانند آنان شود و در امور دنیایی و آخرتی کمکی به انسان نمی کنند. نزدیک شدن به این افراد، باعث جفاکاری و قساوت قلب است و ورود و خروج بر آنان، باعث ننگ می شود.همچنین برای مجالست و هم نشینی با پادشاهان و دنیاطلبان، آثار بسیار سویی گفته شده که یکی از آن ها قساوت قلب است.

4- آرزوهای طولانی دنیایی است. کسی که پیوسته می خواهد به آرزوهای دنیایی خود برسد، در بسیاری از مواقع باید آن ها را بر امور معنوی ترجیح دهد. ضمن آنکه چنین شخصی، طبیعتاً برای رسیدن به آرزوهایش دوست دارد مرگ و آخرت همیشه به تأخیر بیفتد. چنین آرزوهایی، پیوسته انسان را به خود مشغول می کند و باعث فراموشی آخرت می شود. در روایتی در این زمینه از حضرت امیرمؤمنان(ع) چنین نقل شده است:من از دو چیز بر شما نگران هستم؛ پیروی از خواهش ها و آرزوهای طولانی. خواهش ها، انسان را از راه حق باز می دارد و آرزوهای طولانی، باعث فراموشی آخرت می شود. نتیجه فراموشی آخرت، آلوده شدن به گناه و معصیت و سخت شدن قلب و دور شدن از پروردگار متعال است. در حدیثی قدسی خداوند به حضرت موسی(ع) خطاب فرمود:ای موسی! در دنیا آرزوی خود را دراز مکن که دلت سخت می شود و سخت دل، از من دور است.

5-زیادی مال، یکی دیگر از عوامل قساوت قلب است. مال دنیا -اگر چه از راه حلال هم فراهم شده باشد- دل مشغولی های خاص خود را به همراه دارد و حقوقی را برگردن انسان می نهد که فارغ شدن از آن، کار مشکلی است. خداوند عزوجل به حضرت موسی(ع) فرمود: ای موسی!... و به کسی به سبب زیادی مالش غبطه نخور؛ زیرا با زیادی مال، گناهان به سبب حقوق واجب، زیاد می شود.... گناهان و حقوقی که از ناحیه زیادی اموال به گردن انسان می آید، باعث تباهی دین و قساوت قلب می شود. در روایتی وارد آمده است: ای مردم!... بدانید زیادی مال، باعث فاسد شدن دین و سبب سنگ دلی است....

6-زیاد خوردن و زیاد آشامیدن، آثار بسیار زیان بار دنیایی و آخرتی دارد که یکی از آن آثار، سنگ دلی است. در روایتی از پیامبر اکرم(ع) نقل شده است:کسی که به زیاد خوردن و زیاد آشامیدن عادت کند، سنگ دل می شود. امیرمؤمنان علی(ع) می فرماید: از پرخوری بپرهیزید، زیرا باعث قساوت قلب و سستی برای نماز و تباه شدن بدن می شود. در روایتی، خواب زیاد را حاصل پرخوری، و پرخوری را حاصل زیاد نوشیدن دانسته و آن دو را باعث سنگینی نفس برای اطاعت پروردگار و سخت شدن دل برای تفکر و خشوع معرفی کرده است.

7-بسیارخوردن گوشت، در نگاه دینی نهی شده است. در روایتی از پیامبر خدا(ص) آمده است: هر کس چهل روز [پیاپی] گوشت بخورد، سنگ دل می شود.

8-زیاد صحبت کردن در غیر امور معنوی و یاد خدا، علاوه بر غفلت از حق تعالی، انسان را در معرض انواع آفات گناهان زبانی- مانند غیبت، دروغ، تهمت و اذیت کردن مؤمن و. ..- قرار می دهد. یکی از آثار مهلک پرگویی، قساوت قلب است. امام صادق(ع) می فرماید:حضرت [عیسی] مسیح(ع) پیوسته می فرمود: به جز ذکر خدا، سخن بسیار نگویید؛ زیرا آنان که به جز ذکر خدا، سخن بسیار گویند، دل هاشان سخت است؛ ولی نمی دانند.

9-گوش سپردن به موسیقی و لهویات است. در روایتی پیامبر اکرم(ص) خطاب به امیرمؤمنان(ع) می فرماید: ای علی! سه امر باعث قساوت قلب می شود؛ گوش سپردن به لهویات و به دنبال شکار رفتن و به خانه پادشاهان رفتن. و در روایتی دیگر آمده است که اشتغال به لهویات، باعث پدید آمدن قساوت قلب و نفاق می شود:...[مؤمن] را چه کار با لهویات؟! به درستی که لهویات، باعث سخت دلی و دورویی می شود.

10-بخل، یکی از صفاتی است که در قرآن و روایات، به شدت مذمت شده است، تا جایی که حتی از مجالست با صاحبان چنین صفتی نهی شده است. در روایتی، امام زین العابدین(ع) فرزند خود امام باقر(ع) را از هم نشینی و مصاحبت با پنج گروه نهی می فرمایند که یکی از این آنان، فرد بخیل است. صفت بخل به قدری آثار سوء از خود به جای می گذارد که حتی نگاه کردن به صاحبان چنین صفتی، باعث قساوت قلب می شود. در روایتی از امیرمؤمنان(ع) نقل شده که فرمودند:النَّظَرُ إِلَی الْبَخِیلِ یقْسِی الْقَلْبَ؛ نگاه کردن به بخیل، قلب را سخت می کند.

11-برخی شغل ها به گونه ای است که دل را سخت و خشن می کند و حتی برخی از آن ها مورد نهی قرار گرفته است. سر بریدن حیوانات، از شغل هایی است که قساوت قلب می آورد. در روایتی که حضرت موسی بن جعفر(ع) از پیامبر اکرم(ص) نقل می فرمایند، پنج شغل که یکی از آن ها قصابی است، نهی شده است:قصاب، آن قدر سر می برد، تا اینکه رحم از دلش بیرون می رود. همچنین همان گونه که در مورد نهم اشاره شد، به دنبال شکار رفتن از اشتغالاتی است که باعث قساوت قلب می شود. البته واضح است که این موارد، می تواند زمینه ساز قساوت باشد، نه علّت تامه برای قساوت؛ لذا نه می توان به دیگران در این گونه موارد بدبین بود و نه اختیار شخص را در قساوت نادیده گرفت.

12- ریختن خاک بر میّتی که از ارحام و خویشان باشد، نهی شده است و باعث قساوت قلب می گردد. در روایتی از حضرت امام صادق(ع) در این زمینه آمده است:شما را نهی می کنم از اینکه بر رحم خاک بریزید؛ زیرا این کار موجب قساوت قلب می شود و کسی که قسی القلب شد از پروردگار عزّوجلّ دور می گردد. درپایان برای نرم کردن قلب و نشاط روحی ،حال خوش معنوی، نماز اول وقت و خواندن قرآن و سوره یس و همیشه با وضو بودن و ذکر صلوات و صدقه دادن و خدمت به پدرومادر و شرکت درمجالس موعظه و روضه بسیار درحال معنوی موثراست.