رستگاری دنیوی و اخروی

با توجه به معنای رستگاری و کاربرد آن در قرآن کریم، رستگاری به دو گونه دنیوی و اخروی تقسیم می‌شود:

معنای رستگاری دنیوی
رستگاری دنیوی مبتنی بر امری است که زندگی را گوارا می‌سازد و آن امر در درجه اول بقاء و سپس توانگری و عزت است([1]). مضمون برخی از آیات قرآن دلالت بر چنین رستگاری دارد؛ به‌عنوان مثال در داستان رویارویی ساحران فرعون با حضرت موسی(ع)، هنگامی که ساحران با یکدیگر صحبت می‌کردند، قرآن کریم از قول آن‌ها چنین می‌فرماید:

فَأَجْمِعُوا كَيْدَكُمْ ثُمَّ ائْتُوا صَفًّا وَقَدْ أَفْلَحَ الْيَوْمَ مَنِ اسْتَعْلَى ([2])؛ «پس تدبیر [و ابزار سحر] خود را [یکجا] جمع کنید، آن‌گاه صف‌کشیده [به‌صورتی متحد] بیایید که یقیناً امروز پیروزی برای کسی است که [بر طرفِ مقابل] چیره شود.»

باید توجه داشت که رستگاری دنیوی ارتباط عمیقی با رستگاری اخروی دارد. به هر پیروزی و موفقیت در دنیا رستگاری گفته نمی‌شود. چه بسا افرادی در جهت تحصیل، ثروت‌اندوزی، پُست و مقام، جایگاه خوبی را کسب کرده‌اند اما در مسیر عبودیت و بندگی خداوند قدم نگذاشته و معنویت و توشه‌ای برای آخرت خود به‌دست نیاورده‌اند. چنین انسان‌هایی اگرچه به موفقیت و پیروزی نسبی در دنیا رسیده‌اند اما به رستگاری دنیوی نائل نشده‌اند.

رستگاری دنیوی هنگامی برای انسان حاصل می‌شود که همه موفقیت‌ها و پیروزی‌هایی که در دنیا کسب می‌کند در جهت رضایت خداوند و پیروی از دستورات او باشد. در چنین صورتی همین رستگاری دنیوی، فلاح و رستگاری اخروی را به‌دنبال دارد.

معنای رستگاری اخروی
رستگاری اخروی به معنای آن است که انسان به کنار زدن موانع و مشکلات دنیوی و پشت‌‌سر گذاردن امتحانات الهی و با توجه به اعمال صالحی که کسب نموده، در سرای آخرت غرق در نعمت‌های جاودان الهی شود. چنین رستگاری‌ و فلاحی دارای چهار خصوصیت است:

1- بقایی که فنا نداشته باشد. 2- غنائی که دستخوش فقر نشود. 3- عزتی که آمیخته با ذلت نباشد. 4- علمی که همراه با جهل نباشد([3]). پس اگر دستیابی به سعادت را فلاح و رستگاری خوانده اند، به جهت شکافتن و برطرف کردن موانع و ظاهر شدن رخسار مطلوب است([4]). بسیاری از آیات قرآن که در مورد فلاح و رستگاری نازل شده بر همین معنا دلالت دارد([5]):

أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ([6])؛ «آگاه باش که بی تردید حزب خدا همان رستگارانند.»

قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى([7])؛ «بی تردید کسی که خود را [از زشتی های باطن و ظاهر] پاک کرد، رستگار شد.»

 -------------------------------------------------------------------

[1]. ترجمه تفسیر المیزان: 15/ 5؛ مجمع البحرین:‌2/ 400؛ مفردات: 644.

[2]. طه (20): 64.

[3]. ترجمه تفسیر المیزان: 15/ 5؛ مجمع البحرین:‌2/ 400؛ مفردات: 644.

[4]. ترجمه تفسیر المیزان: 15/ 5.

[5]. خداوند سبحان در این‌باره می‌فرماید: )قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا(؛ شمس (91): «به‌راستی کسی که نفْس را [از زشت‌کاری] پاک کرد [تا به رشد لایقش برسد]، [بر موانع راه سعادت] پیروز شد.»؛ در آیه دیگری می‌فرماید: )إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ(؛ مومنون (23): 117؛ «بی‌شک کافران [در هیچ میدانی و بر هیچ چیزی] پیروز نمی‌شوند.»؛ و نیز می‌فرماید: )أُولَئِكَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ(؛ بقره (2): 5؛ «آنانند که از سوی پروردگارشان بر [بلندای] هدایتند، و آنانند که [بر موانع راهِ سعادت] پیروز‌ند.»

[6]. مجادلة (58):22.

[7]. اعلی (87): 14.

برگرفته از کتاب راه و رسم رستگاری نوشته استاد انصاریان