دارالعرفان/ محقق و اندیشمند حوزه علمیه قم گفت: اسراف و عدم توجه به آن از سوی خداوند منّان بسیار تذکر داده شده است و روایات متعددی در خصوص اهمیت مسئله اسراف و پرهیز از آن توسط ائمه معصومین(ع) صادر و امروز در اختیار ما قرار گرفته است.
به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل مؤسسه علمی فرهنگی دارالعرفان، استاد حسین انصاریان در بخشی از کتاب ارزشمند «تفسير و شرح صحيفه سجاديه» آورده اند: نعمت ها و بركات خداوندى براى جهان آفرينش و گل سرسبد آن آدم و آدميان به اندازه كفايت تقدير شده است. اما به شرط اين كه بيهوده به هدر داده نشود و با زياده روى يا كوتاهى در درست مصرف كردن، به مواهب آسيب وارد نشود و پروردگار در اين برنامه فايده و خير و بركت قرار داده است.
خطیب توانای حوزه علمیه قم افزود: ميانه روى، كفاف زندگى را تأمين كرده و هزينه امور را بيمه مى كند. و موجب فقر و فلاكت هم نمى شود، در غير اين صورت نخست براى انسان فقر مادى و نيازمندى مالى پديد مى آيد و سپس انسان به فقر معنوى كه تهى شدن از ارزش دينى و درونى است، دچار مى گردد كه از مهمترين آنها از بين رفتن عزّت نفس است.
استاد حسین انصاریان در ادامه به تفاوت های اسراف و تبذير پرداخت و گفت: فرق اسراف و تبذير در لغت اين است كه: اسراف به معنى خارج شدن از حدّ اعتدال بدون آنكه انسان چيزى را به ظاهر ضايع كرده باشد و يا غذاى خود را آنچنان گران قيمت تهيه كند كه با قيمت آن بتوان عده زيادى را آبرومندانه يارى رساند.
وی بیان کرد: امّا تبذير آن است كه مصرف به صورت ريخت و پاش و بى رويه باشد، مثل اينكه براى دو نفر ميهمان غذاى ده نفر را تهيه كنيم كه اين عادت بعضى نابخردان است كه به سادگى و كم چرب بودن آن ابراز شرمندگى مى كنند و باقيمانده را در زباله دان مى ريزند و به سخاوت خويش افتخار مى كنند.
استاد انصاریان خاطرنشان کرد: از مولا اميرمؤمنان(ع) كه سرآمد عدالت پيشگان جهان است، آنگاه كه به ايشان گفتند: چرا در تقسيم بيت المال ميان همه مساوات مى كنى و شرافت ما را در نظر نمى گيرى؟ فرمود: «الا وَانَّ اعْطاءَ الْمالِ فى غَيْرِ حَقِّهِ تَبْذِيرٌ وَاسْرافٌ وَهُوَ يَرْفَعُ صاحِبَهُ فى الدُّنْيا وَيَضَعُهُ فِى الآخِرَةِ وَيُكْرِمُهُ فِى النَّاسِ وَيُهينُهُ عِنْدَ اللَّهِ. وَلَمْ يَضَعِ امْرُؤٌ مالَهُ فى غَيْرِ حَقِّهِ وَلا عِنْدَ غَيْرِ اهْلِهِ الَّا حَرَمَهُ اللَّهُ شُكْرَهُمْ، وَكانَ لِغَيْرِهِ وُدُّهُمْ فَانْ زَلَّتْ بِهِ النَّعْلُ يَوْماً فَاحْتاجَ الى مَعُونَتِهِمْ فَشَرُّ خَدِينٍ وَالْامُ خَليلٍ؛ «1»
بدانيد كه پرداخت مال در غير موردش تبذير و اسراف است، و اين كار شخص را در دنيا سربلندى مى دهد ولى در آخرت موجب سرشكستگى است، او را در ديده مردم با ارزش اما نزد خداوند خوار مى كند. كسى مالش را در برنامه غير حق و نزد غير مستحق صرف نكرد، مگر اينكه خداوند او را از سپاسگزارى همان مردم محروم كرد، و محبّتشان متوجّه غير او گشت، و اگر روزى قدمش بلغزد و به يارى آنان نيازمند شود همان مردم، بدترين دوست و پست ترين رفيق خواهند بود.
مفسّر قرآن کریم اظهار کرد: در دنياى امروز كه هزاران كودک و مردمان گرسنه، در انتظار پاره اى نان و غذا در صف ها مى نشينند و براى كاميابى خود مانند بردگان كار مى كنند، چگونه بشر به خود اجازه مى دهد كه منابع طبيعى و نعمت هاى الهى را به هدر دهد و براى رسيدن به شهوات نامحدود خود امكانات و سرمايه ها را بى حدّ و اندازه مصرف كند.
استاد اخلاق، تهذیب و تربیت حوزه علمیه ادامه داد: آيا دور ريختن نان، خوراک، مصرف بى رويّه آب و برق و گاز و ولخرجى هاى خودسرانه كه همه آنها با تلاش ها و سرمايه هاى مردمى و ملّى یک كشور در حال توسعه به دست مى آيد؛ اسراف و تبذير نيست؟ آیا ما هميشه بايد منتظر بلا و حادثه اى سهمگين باشيم تا گروهى در غفلت ها نابود شوند و عدّه كمى عبرت بگيرند؟
این مبلغ عرصه بین الملل با اشاره به ذکر داستانی، می افزاید: طاووس فقيه يمانى گويد: نيمه شبى غرق در سكوت به كنار كعبه رفتم در آنجا امام سجّاد(ع) را ديدم كه وارد حجر اسماعيل شد و نماز خواند و آنگاه به سجده رفت. با خود گفتم: او مردى پاک سرشت از خاندان بزرگوارى است؛ چه نيكوست كه نزديک او شوم و دعاهايش را بشنوم. پس شنيدم كه در سجده اش مى فرمود: «عُبَيْدُكَ بِفِنائِكَ مِسْكينُكَ بِفِنائِكَ فَقيرُكَ بِفِنائِكَ سائِلُكَ بِفِنائِكَ»؛ بنده كوچک تو در آستانه توست؛ بنده بيچاره ات در بارگاه توست؛ بنده نيازمندت به در خانه توست؛ بنده درخواست كننده ات در درگاه توست. سپس طاووس گويد: دعاهاى امام را در هنگام گرفتارى و پريشانى مى خواندم، به سرعت اندوهم برطرف مى شد. «2»
استاد انصاریان در خصوص برکات همنشينى با فقيران و رفتار نيكو با آنان گفت: از سيره زيبا و الگو دهنده انبياى الهى و معصومان(ع) ارتباط نزديک با بندگان نيازمند و فقيران بوده است. اين همزبانى و همنشينى با آنان، اسباب نزديكى به خداوند و قدرشناسى و سپاس از نعمت هايى مانند سلامتى، ثروت مالى، عزّت نفس، مقاومت در برابر حوادث، تقويت ايمان و پرهيزكارى و صبر و گسترش عدالت در بين انسان ها و اخلاق نيک با مردم در همه زواياى زندگى فراهم مى آورد.
خطیب توانای حوزه علمیه قم ادامه داد: خداوند منّان براى يادآورى آداب معاشرت با ضعيفان و مستمندان مى فرمايند: «فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلَا تَقْهَرْ* وَأَمَّا السَّآئِلَ فَلَا تَنْهَرْ* وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبّكَ فَحَدّثْ»؛ و اما [به شكرانه اين همه نعمت] يتيم را خوار و رانده مكن* و تهيدست حاجت خواه را [به بانگ زدن] از خود مران* و نعمت هاى پروردگارت را بازگو كن». «3»
.....
1) نهج البلاغه: خطبه 126.
2) بحار الأنوار: 46/ 75، باب 5، حديث 66؛ كشف الغمة: 2/ 80.
3) ضحى (93): 9- 11.
برگرفته از کتاب تفسير و شرح صحيفه سجاديه نوشته استاد حسین انصاریان