1- طهارت مولد
اولاد انسان، ثروت اصلي او را تشکيل مي دهد. اگر اولاد از نسل پاک به دنيا آمده باشند زمينه رشد و تعالي بيشتري دارند و چنان چه از نسل ناپاک پاي به عرصه وجود گذاشته باشند زمينه فساد و افساد در درون شان متجلي مي گردد.
مثل معروف «العبد و ما في يده لمولاه = بنده و هر آنچه در دست دارد [و در اختيار اوست] از آن مولاست) بيانگر اين نکته است که انسان مالکيتي از خود ندارد هر آن چه دارد از آن خداي سبحان مي باشد ولي خداي مهربان از انسان ها خواسته است که يک پنجم اموال شان را در راه او و در مسيري که او تعيين فرموده است هزينه کنند و مابقي را خودشان به طور دلخواه مصرف نمايند.
بديهي است اگر اينگونه عمل نکنند و از پرداخت خمس سرپيچي نمايند نه تنها مرتکب گناه شده اند و نافرماني خدا را به جان خريده اند بلکه مالي را که مصرف مي نمايند چون حرام است در نسل آن ها تأثير گذار بوده و موجب آلايش مولدشان مي گردد اما اگر خمس را پرداخت کنند چون از غذاي حلال تغذيه نموده اند باعث طهارت مولدشان خواهد شد:
حضرت امام صادق (ع) به نقل از آباء طاهرين خود نقل فرموده است که:
«اتي رجل عليا (ع) فقال اني کسبت مالا اغمضت في طلبه حلالا و حراما فقد اردت التوبه و لا ادري الحلال منه و لا الحرام فقد اختلط علي فقال علي (ع) : اخرج خمس مالک فان الله عزوجل قد رضي من الانسان بالخمس و سائر المال کله لک حلال. (1) »
«مردي به خدمت اميرالمؤمنين (ع) رسيد و عرض کرد: من مالي به دست آورده ام که درباره ي حلال و حرام آن چشم پوشيدم اکنون مي خواهم توبه کنم و مقدار حلال و حرام آن بر من مجهول است و مال حلال با حرام مخلوط گرديده است. اميرالمؤمنين (ع) فرمود: خمس مال خود را خارج کن زيرا خداي عزوجل از آدمي با اداي خمس راضي مي شود و باقي مال بر تو حلال خواهد بود. »
در جاي ديگر هم حضرت صادق (ع) با تکيه بر مطلب قبلي فرموده اند:
«من وجد برد حبنا في کبده فليحمد الله علي اول النعم قال. قلت: جعلت فداک ما اول النعم؟ قال (ع) : طيب الولاده ثم قال ابوعبدالله قال اميرالمؤمنين (ع) لفاطمه صلوات الله عليهما: احلي نصيبک من الفيء لاباء شيعتنا ليطيبوا ثم قال ابوعبدالله (ع) : انا احللنا امهات شيعتنا لآبائهم ليطيبوا (2) . »
«هر کس خنکي محبت و دوستي ما را در جگر خود احساس کند پس خداي را بر نخستين نعمت ها ستايش کند. [راوي حديث] گفت: عرض کردم: فدايت شوم نخستين نعمت ها چيست؟ فرمودند: پاکي ولادت (حلال زادگي) سپس امام (ع) فرمود: اميرالمؤمنين (ع) به حضرت فاطمه عليهاالسلام گفت: نصيب خودت را از انفال بر پدران شيعيان ما ببخش تا آن ها پاک گردند.
سپس امام صادق (ع) فرمود: ما، مادران شيعيان خودمان را بر پدرانشان حلال کرديم تا [نسل] آنان پاک گردد. »
امام باقر و يا امام صادق (ع) با تأکيد بر حقيقت بالا فرموده اند:
«ان اشد ما فيه الناس يوم القيامه ان يقوم صاحب الخمس فيقول يا رب خمسي و قد طيبنا ذلک لشيعتنا لتطيب ولادتهم و ليزکوا اولادهم. (3) »
«سخت ترين و شديدترين حالي که در روز قيامت به مردم دست مي دهد آن است که مستحقان برخيزند و بگويند: پروردگارا خمس ما «حق ما را از مديونين بگير» ما خمس را براي شيعيان پاک ساختيم تا مواليد آنان پاک و فرزندان شان حلال و پاکيزه گردد. »
2- تطهير اموال
مي دانيم تغذيه در سلامت جسم و جان آدمي سهم به سزايي دارد. غذاي سالم و حلال فکر سالم، عمل سالم و ... پديد مي آورد و از غذاي ناسالم و حرام افکار شيطاني، عمل شيطاني پديدار مي گردد. يکي از علل تشريع خمس تطهير اموال است در همين زمينه از امام صادق (ع) سؤال شده: «رجل اکتسب مالا من حلال و حرام ثم اراد التوبه من ذلک و لم يتميز له الحلال بعينه من الحرام فقال: يخرج منه الخمس و قد طاب ان الله طهر الأموال بالخمس (4) »
«مردي که از راه حلال و حرام مالي به دست آورد، و مي خواهد توبه کند ولي حلال و حرام را به طور مشخص نمي شناسد چه کند [و چگونه خود را از حرمت خلاص نمايد] فرمود خمس آن مال را بدهد مالش پاک مي شود. خداوند اموال را به وسيله پرداخت خمس تطهير فرموده است»
همچنان که مشاهده مي فرماييد امام صادق (ع) به طور صريح و روشن يکي از علل تشريع خمس را تطهير اموال معرفي فرموده اند. در جاي ديگر هم امام صادق (ع) در پاسخ راوي حديث [حکيم مؤذن بني عبس] که از چگونگي و زمان پرداخت خمس سؤال مي نموده فرموده است:
«هي و الله الا فاده يوما بيوم الا أن أبي جعل شيعته من حل ليزکيهم» (5)
«به خدا قسم خمس در منافع روز به روز است [يعني خمس منافع هر روز را همان روز بايد پرداخت کرد] ولي پدرم امام باقر (ع) شيعيان را [از پرداخت روزانه] حلال کرد تا آن ها را پاک گرداند. »
قرآن مجيد مبحث خمس را به روشني تشريع و علت آن را تزکيه اموال مردم يادآور شده است آنجا که فرموده است:
«خذ من أموالهم صدقه تطهرهم و تزکيهم بها (6) »
«از اموال آن ها [= مسلمانان] صدقه بگير تا به واسطه آن پاک شان کني. »
در اين آيه هم به طور روشن علت تشريع خمس تطيهر اموال بيان گرديده است. هر چند صاحب تفسير مجمع البيان شأن نزول آيه را در مورد زکات و صدقات استحبابي مطرح کرده اند ولي مرحوم صاحب جواهر به استناد روايتي که در سطور بعدي خواهد آمد «صدقه» را به معناي خمس تفسير کرده اند که به نظر مي آيد با ملاک هاي کلي و روايتي که خواهد آمد سازگارتر باشد.
اکنون روايتي را که مورد استناد صاحب جواهر بوده با هم مي خوانيم:
«قال ابوعبدالله (ع) من زعم أن الامام [عليه السلام] يحتاج الي ما في أيدي الناس فهو کافر، انما الناس يحتاجون أن يقبل منهم الامام [عليه السلام] قال الله عزوجل: خذ من أموالهم صدقه تطهرهم و تزکيهم (7) »
«امام صادق عليه السلام فرمود: هر کس تصور کند که امام (ع) به آنچه مردم در دست دارند محتاج است آن شخص کافر است. مردم احتياج دارند که امام از آن ها مال [= خمس] قبول کند. [زيرا که] خداوند عزوجل فرموده است از اموال آن ها صدقه بگير تا پاک گردند» روايت کاملا گوياي آن است که امام صادق (ع) به استناد آيه فوق علت تشريع خمس را تطهير اموال مردم
پی نوشت ها :
1- من لا يحضره الفقيه ج 3 ص 189.
2- جامع احاديث شيعه ج 8 ص 597.
3- وافي ج 6 ص 276.
4- المقنعه ص 283.
5- وافي ج 1 ص 229؛ نيز اصول کافي ج 1 ص 42.
6- سوره توبه آيه 103.
7- مجمع البيان ج 5 ص 102 و جواهر الکلام ج 16 ص 3.
8- اصول کافي ج 1 ص 538.
9- وسايل الشيعه ج 6 ص 375.
10- همان.
11- وسائل الشيعه ج 6 ص 375.
12- محمد دشتي، فرهنگ سخنان امام حسن مجتبي ص 42.
13- وسائل الشيعه ج 6 ص 375.
14- المقنعه ص 284.
منبع : پایگاه راسخون
