چگونه فکرهاي بد نکنيم؟

ذكر و ياد خدا آثار سازنده روحى و اخلاقى فراوانى دارد كه ياد متقابل خدا از بنده، روشنى دل، آرامش قلب، ترس از(نافرمانى) خدا، بصيرت و شناخت شيطان، بخشش گناهان، و علم و حكمت از جمله آنهاست.
يكى از زيباترين جلوه هاى ارتباط عاشقانه با خدا و اساسى ترين راه هاى سير و سلوك، ذكر است؛ يعنى مترنم بودن زبان و قلب انسان به اسمإ حسناى الهى و شاداب نگه داشتن گل روح در زير باران ياد حق.
ذكر خدا ارتباط معنوى عبد سالك با رب مالك است و اين انسان است كه نبايد خود را وقف زندگى مادى كند و مقصد را در خود و دنياى خود محدود سازد، بلكه بايد خود را براى سفر پر فراز و نشيب ابديت آماده و مهيا كند. ذكر خداوند آثار و ثمرات اعجاب آور و با شكوهى دارد كه هريك از آنها در سازندگى روحى و اخلاقى انسان تإثير به سزايى دارد .
 كنترل قواى فكرى
يكى ديگر از آثار و ثمرات ذكر، كنترل قواى فكرى و حواس است. در مسير تهذيب نفس، انسان بايد به تدريج بر قواى درونى و همه ابعاد گفتارى و رفتارى وجود خود مسلط شود. يكى از ابعاد گريزپا و سركش درون انسان قوه تفكر اوست. سركشى اين بعد را مى توان در نماز به خوبى درك كرد. يكى از عوامل بسيار موثر در كنترل فكر، مداومت در ذكر است. [1]
«يا ايها الذين آمنوا إذكروا الله ذكرا كثيرا و سبحوه بكره و اصيلا». [2] «اى مومنان! خدا را بسيار ياد كنيد و هر صبح و شام او را تسبيح گوييد».
و خداوند فرمود : نسبت به آنچه از دست داده ايد افسوس نخوريد

امام صادق(عليه السلام) از سيره پدر بزرگوارش امام باقر(عليه السلام) نقل مى كند: «پدرم امام باقر عليه السلام بسيار ذكر خدا مى گفت. من همواره با او راه مى رفتم و او به ياد خدا بود و با او غذا مى خوردم و او ذكر خدا مى گفت و حتى وقتى با مردم حرف مى زد، شركت در جلسات مردم او را مانع از ذكر خدا نبود و من مرتب مى ديدم كه زبانش به زير گلويش مى چسبد و لا اله الا الله مى گويد و او پيوسته ما را جمع مى كرد و بين الطلوعين بيدار نگه مى داشت و ما را به خواندن ذكر، دعا و قرآن امر مى فرمود تا آفتاب طلوع كند». [3]
بنابراين ذكر زياد و توبه به معناى حقيقي آن به تدريج انسان را توانا مى كند تا تمركز حواس كسب كند و هر لحظه به هرچه اراده كرده، بينديشد و فكر را از سركشى مانع شود و اين قدرت در ابعاد بسيارى مى تواند فكر و قواى درونى را مهار كند.
 زدودن غم و اندوه
غم و اندوه غالبا بر اثر از دست دادن يك چيز، به دست نياوردن مطلوب، ترديد وبلاتكليفى و مشاهده صحنه هاى تأثرانگيز پيش مى آيد.
ياد خدا در همه اين موارد مى تواند به نحو معجزه آسايى غم و غصه را برطرف سازد. گاهى غمى كه بر دل شخص سنگينى مى كند ناشى از تأسف او به خاطر از دست دادن يك فرصت، يك موقعيت و يا چيزى از مال و مقام دنياست. خداوند متعال مى فرمايد: «لكيلا تإسوا على ما فاتكم...». [4] «نسبت به آنچه از دست داده ايد افسوس نخوريد».
با ياد خدا مى توان به مرحله اى از معرفت دست يافت كه به خاطر از دست دادن هيچ چيزى اندوهگين نشد. كسى كه صرفا به ياد خداست مى آموزد كه پيوسته حاجات خود را از خدا بخواهد و به لطف و كرم او اميد ببندد.
حضرت يعقوب(عليه السلام) فرمود: «..انما اشكو بثى و حزنى الى الله و اعلم من الله ما لا تعلمون. [5] من غم و درد دل خود را به خدا مى گويم و مى دانم از خدا آنچه را شما نمى دانيد».

يكى از ابعاد گريزپا و سركش درون انسان قوه تفكر اوست. سركشى اين بعد را مى توان در نماز به خوبى درك كرد. از عوامل موثر در كنترل فكر، مداومت ذكر است
بعضى اوقات غم و غصه نتيجه ترديد و بلاتكليفى است. كسانى كه نسبت به اجرا يا عدم اجراى كارى دو دل هستند، دچار پريشانى و اندوه مى گردند. چنين غصه هايى براى كسى كه به ذكر خدا مشغول باشد، كمتر پديد مى آيد؛ زيرا ياد خدا او را صاحب تشخيص و اراده اش را قوى مى كند و روح اعتماد و توكل به خدا را در او زنده مى كند.
و بالاخره ديدن صحنه هاى تإثرانگيز موجب اندوه شديد مى گردد در اين گونه موارد ياد خدا بهترين داروى معنوى اثربخش است؛ مثلا اگر از روى توبه به ذكر خدا مشغول شود، اين ذكر او را از معنويت سرشار خواهد كرد، غمش را خواهد زدود و قلبش را از فشارهاى ناشى از غم، خلاص خواهد كرد. [6]
 نجات از غفلت
همه گناهان كوچك و بزرگ در حالت غفلت و بى خبرى رخ مى دهد و عوامل غفلت زا بسيار است. زن، فرزند، زينتها، زخارف دنيوى، دارايى هاى منقول و غير منقول، رياستها، حكومتها، عنوانهاى فاميلى و مقام علمى و روحانى و حتى بسيارى از عبادتها ممكن است انسان را به غفلت بياندازد.
شيطان براى غافل كردن هركسى از طريق ويژه اى كه با حال و شغل او متناسب و در او موثر است، وارد مى شود و او را به آن سرگرم مى سازد. آنچه غفلت را برطرف، عمل را صالح و انسان را تربيت مى كند، ياد خدا و تذكر است و عوامل تذكر نيز فراوان است. بعضى از عوامل تذكر، تكوينى و برخى ديگر تشريعى است.
اجرام زمينى و آسمانى، شب و روز، نعمت هاى مادى، پديده حيات و تمامى ذرات جهان هستى كه صنع صانع يكتاست، عوامل تكوينى تذكر است كه نظركردن به آنها اهل معرفت را به ياد خدا مى اندازد. و عوامل تشريعى تذكر، همان عبادات است كه بهترين رافع غفلت است و خلاصه آنكه بر اساس آيات قرآن و به حكم عقل و اثبات تجربه، ياد خدا انسان را از حالت غفلت خارج مى كند و از ابتلا به پيامدهاى آن كه ارتكاب معاصى، مفاسد شخصى و اجتماعى تباه كننده است، دور مى سازد. [7]
شيطان براى غافل كردن هركسى از طريق ويژه اى كه با حال و شغل او متناسب و در او موثر است، وارد مى شود و او را به آن سرگرم مى سازد
از آثار و ثمرات ذكر گفتيم و در اينجا متذكر مى شويم كه يكى از مصاديق والاى ذكر، قرآن است. بنابراين تمام آثارى كه بر قرآن كريم مترتب است و همه بهره منديهايى كه انسان از رهگذر قرآن كريم مى تواند به آن برسد، خود ثمرات و آثار ذكر خواهد بود و نيز تمامى اثرات عظيمى كه بر نماز مترتب است، در شمار ثمرات ذكر است؛ زيرا نماز يكى از مصاديق والاى ذكر است.
 منبع :
1-همان، 31.
2-احزاب، 41 و 42.
3-پاسدار اسلام، شماره 137، ص 9.
4- حديد، 23.
5-يوسف، 86.
6-نمازشناسى، حسن راشدى، ص 79.
7-همان، ص 168 و 169.