چه گناهاني موجب احباط عمل مي شوند؟

علما و مفسران به چند عامل كه موجب حبط و از بين رفتن ثواب عمل نيك مي شود، اشاره كردهاند كه در قرآن از آنها نام برده شده است:
1- ارتداد پس از ايمان. يعني شخصي كه مؤمن بوده، از عقايد خود دست بكشد و آنها را انكار كند. قرآن فرمود: هر كسي راه ارتداد را پس از ايمان در پيش گيرد و در همان حال بميرد، اعمال او در دنيا و آخرت باطل مي شود و آنان براي هميشه در آتش خواهند بود.
2- عمل بدون ايمان (كفر و شرك به خدا). قرآن به افرادي كه به خدا و قيامت ايمان ندارند و عمل نيك انجام مي دهند، هشدار داده است كه عملشان بدون فائده و پوچ است: آنان كساني هستند كه به آيات خدا و روز معاد كفر ورزيدهاند، پس عملهاي نيك آنان باطل گرديده و روز رستاخيز براي آنان ارزشي قائل نخواهيم شد.
3- بي احترامي نسبت به پيامبر. از جمله عوامل احباط بي احترامي نسبت به شأن و مقام پيامبر است كه از مظاهر آن با صداي بلند در مقابل حضرت سخن گفتن است، يعني در برابر پيامبر ادب را رعايت ننموده و چون سايرين با ايشان برخورد كنند. قرآن فرمود: اي افراد با ايمان! صداهاي خود را فراتر از صداي پيامبر نبريد و براي او داد و فرياد نكنيد، آن گونه كه برخي از شما با برخي ديگر سخن مي گويد و فرياد مي زند؛ مبادا اعمال شما باطل شود و خود توجه نداشته باشيد.
4- نداشتن التزام عملي نسبت به ايمان. قرآن فرمود: هر كس به ايمان كفر ورزد، عملش باطل گرديده و در سراي آخرت از زيانكاران خواهد بود.
5- نفاق و دورويي. قرآن فرمود: آنان در واقع به خدا و اسلام ايمان نياوردند، پس خداوند كارهاي آنان را حبط و باطل ساخت و اين كار بر خداوند آسان است.
6- ارتباط و طرح دوستي بيماردلان با كافران. مسلمانان بيماردلي را مي بيني كه با شتاب با كفار پيوند دوستي برقرار مي كنند...آنان اعمالشان حبط شده است. عوامل ديگري نيز موجب حبط عمل است كه به آن اشاره مي شود: ناخشنودي از آيات قرآن، بازداري از راه خدا، ستيزه جويي با پيامبر، كشتن پيامبران الهي، كشتن آمران به معروف و مناديان عدالت.
علاوه بر آيات، در روايات معصومان(ع) به علل حبط و باطل شدن عمل نيز اشاره شده است مانند:
1- عجب و غرور: امام سجاد(ع) در دعاي خود مي گويد: خدايا، عبادت مرا با عُجُب فاسد نكن.
2- حسد: امام باقر(ع) مي فرمايد: از حسد بپرهيزيد. به درستي كه حسد، حسنات و نيكيها را مي خورد، آن چنان كه آتش هيزم را نابود مي كند.
3- انكار ولايت: پيامبر اسلام(ص) فرمود: كسي كه بدون اعتقاد به ولايت، خدا را ملاقات كند، عملش را نابود ساخته است.
4- بي صبري هنگام مصيبت: امام جواد(ع) فرمود: كسي كه ناراحتي و بي تابياش بر صبر و تحملش غلبه كند، عملش را نابود كرده است.
5- ترك نماز بدون عذر: پيامبر(ص) فرمود: كسي كه بدون عذر نمازش را ترك كند، عمل خود را از بين برده است.
عوامل حبط عمل به طور كلّي به چند گروه تقسيم مي شوند:
بعضي گناهان، حسنات را در دنيا و آخرت حبط مي كنند، مانند:
1- ارتداد: كساني كه به آيات الهي كافر مي شوند و پيامبران را به ناحق مي كشند و كساني را كه امر به عدل و قسط مي كنند و مي كشند، بشارت بده به عذاب دردناك. اينان كساني اند كه اعمال شان در دنيا و آخرت حبط مي شود.
2- پارهاي گناهان، قسمتي از حسنات را حبط مي كند، مانند مخالفت كردن با پيامبر، چنان كه متابعت از پيامبر موجب حسنه و مانع از بطلان عمل مي شود.
3- برخي گناهان باعث انتقال حسنات انسان به ديگري مي شود مانند قتل. هابيل به برادرش قابل گفت: برادر، اگر تو به سوي من دست دراز كني كه مرا بكشي، من به سوي تو دست دراز نميكنم و تو را نميكشم. من مي خواهم هم گناه من و هم گناه خودت را ببري و جزايش را ببيني.