حرکت قلبى و علمى

آنها حسابشان جداست. آنها براى یافتن وجود مقدّس او حرکت قلبى دارند نه حرکت علمى، البته بعد از حرکت علمى مى‏توان حرکت قلبى کرد، اما اکثر خداپرستان خدا را از طریق حرکت علمى یافته‏اند نه حرکت قلبى. عشق براى یافتن خدا از طریق حرکت قلبى است. توحید علمى در درجه دوم قرار دارد، توحید کشفى در درجه اول و درجه ممتاز قرار دارد.توحید دیگر هم توحید عوام مردم است که نه قدرت کشش مسائل علمى را دارند و نه قدرت کشش مسائل قلبى را، اگر علمى‏اش را نتواند قلبى‏اش را اصلاً نمى‏تواند. خیلى‏ها هم هستند که حوصله یافتن حقایق را از طریق علم ندارند، بلکه فقط به همین مسئله گوش قانع شده‏اند، از پدر و مادر و معلم مدرسه‏شان شنیده‏اند که، عالَم خدا دارد و یک دلیل بسیار ساده هم کنار این مسئله برایشان گذاشته‏اند که هیچ بنایى بدون بنّا نمى‏شود، عالَم هم بنایى است که بدون بنّا نمى‏شود، تا آخر عمرشان هم با همین حالت به سر مى‏برند. عبادتى دارند، گناه و توبه‏اى هم دارند، در هر صورت، بعد از توبه اهل نجات هم مى‏شوند، اما صاحب مقام نیستند. اینها مانند تابلوى بى‏جانى‏اند که نقّاشى‏هاى زیبایى به رویشان خورده است. عدّه‏اى هم که حوصله علمى دارند، دنبال دلیل مى‏روند، دنبال برهان و حجّت مى‏روند، دنبال کلام و فلسفه مى‏روند و از این طریق به خدا مومن مى‏شوند. این ایمان، ایمان علمى است. ایمان اولى ایمان عوامى بود.