معناى رب

از کلماتى که در قرآن مجید و روایات، به ویژه دعاها زیاد استعمال شده، کلمه شریفه «ربّ» است. «ربّ» دو معنا دارد، البته نسبت به وجود حضرت حق مفهوم «ربّ» مفهومى مطلق و بى ابتدا و بى انتهاست، اما همین مفهوم مطلق نسبت به حضرت دوست دو معنا دارد: یک معنا عبارت است از مالک بودن و صاحب بودن و معناى دیگر عبارت است از مربّى بودن و پرورش دهنده. وقتى عبد مى گوید: الحمد للّه ربّ العالمین، معنایش این است که ستایش مخصوص وجود مقدّسى است که مالک، مربّى و پرورش دهنده آدمى است. هیچ موجودى از دایره مالکیّت، پرورش و تربیت و نظر و توجه و عنایت او خارج نیست. در باب توسل به پروردگار از انبیاى گرام پروردگار مجید خدا نقل مى کند که هر وقت متوسل به حضرت حق مى شدند، با کلمه «ربّ» به حق توسل پیدا مى کردند ؛ مثلاً قرآن مجید از حضرت آدم علیه السلام نقل مى کند که وقتى طلب آمرزش کرد و مشکل نزدیک شدن به درختى که از آن نهى شده و باعث شده بود که از بهشت حق بیرون بیاید و میل داشت دو مرتبه به رضوان خدا برگردد، از همین در وارد شد و با همین کلید قفل مشکل خود و همسرش را گشود و عرضه داشت :« رَبَّنَا ظَلَمْنَا اَنْفُسَنَا وَاِن لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ »1.گفتند : پروردگارا ! ما بر خود ستم ورزیدیم ، و اگر ما را نیامرزى و به ما رحم نکنى مسلماً از زیانکاران خواهیم بود .اى مالک من! اى مربّى من، اگر من و همسرم را نبخشى و به من و به این زن که مملوک و در گردونه پرورش تو هستیم، رحم نکنى، بود و نبود خود را با نبود آمرزش و رحمت تو باختیم.کلمه «خسران» در قرآن مجید، یعنى باختن آن چه در اختیار انسان است و غیر از کلمه «ضرر» است.