نَفْس اگر در مسیر خودش حرکت کند به لقاى یار مى رسد و عظمت دوست کشف مى شود، وقتى عظمت دوست کشف شد، در برابر این عظمت با تمام وجود سجده مى کند، اما اگر نَفْس در گردونه شهوات، امیال، غرایز، خودخواهى ها، خودپرستى ها و لذت گرایى هاى بدنى قرار گرفت، آن چنان افسرده، بى حال، ناتوان، کوچک و بیچاره و بدبخت مى شود که در برابر یک ریال حاضر به سجده مى شود. در برابر، این که چهار حیوان پلید در فلان کشور به او آفرین بگویند، حاضر است مال مسلمان ها را از این جا بدزدد و هوایى یا دریایى ببرد، حاضر است در برابر شوروى و آمریکا سجده کند. اگر نَفْس به حرکت خود ادامه دهد، به جایى مى رسد که حس مى کند تمام موجودات عالم زبان دارند، جان دارند و در حال حرف زدن هستند.
ما سمیعیم و بصیریم و خوشیم
با شما نامحرمان ما خامشیم4
اما اگر نامحرم شوى، یک مرتبه گوش جانت صداى همه ما را مى شنود و دیگر حاضر نیستى در برابر ما سجده کنى، چون ما خودمان به تو مى گوییم عناصرى هستیم که در برابر معشوقمان سجده مى کنیم تو دیگر نمى خواهد به ما که کمتر از خودت هستیم، سجده کنى، تو هم بیا با ما به کسى سجده کن که ما به او سجده مى کنیم :
« وَاِن مِن شَىْ ءٍ اِلاَّ یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ »5.وهیچ چیزى نیست مگر اینکه همراه با ستایش ، تسبیح او مى گوید .« یُسَبِّحُ للّه ِِ مَا فِى السَّمواتِ وَمَا فِى الاْءَرْضِ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ »6.آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است ، خدا را [ به پاک بودن از هر عیب و نقصى ]مى ستایند ، خدایى که فرمانرواى هستى و بى نهایت پاکیزه و تواناى شکست ناپذیر و حکیم است .تمام موجودات در حرکت نَفْس، صدایشان را به گوش آدم مى رسانند که در برابر ما سجده نکنید، ما خودمان هم در برابر کس دیگرى داریم در حال سجده کردن هستیم، آن وقت است که بت بت خانه فریاد مى زند، بیچاره چرا در برابر من سجده مى کنى من خودم جزء : « وَاِن مِن شَىْ ءٍ اِلاَّ یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ »7 هستم، خودِ من به دیگرى سجده مى کنم، چون هیچ چیزى ندارم، تو باز موجودیّتى دارى، نفسى دارى، تو که بزرگ تر از من هستى، تو چرا در برابر منِ کوچک تر سجده مى کنى؟ آن وقت است که شخص صداى هستى را مى شنود.
