آيا بد اخلاقي قابل تغيير است و راه هاي درمان آن چگونه است ؟

بعضي مي گويند: اخلاق قابل تغيير نيست و آن ها كه بدگوهرند عوض نمي شوند و به فرض كه تغيير يابند سطحي و ناپايدار است و دليلي كه ذكر كرده اند آن است كه ساختمان جسم و جان رابطة نزديكي با اخلاق دارد و در واقع اخلاق هر كس تابع چگونگي آفرينش روح و جسم او است و چون روح و جسم آدمي عوض نمي شود اخلاق او نيز قابل تغيير نيست . بعضي از شاعران نيز در تأييد اين نظريه گفته اند:
پرتو نيكان نگيرد هر كه بنيادش بد است
تربيت نا اهل را چون گردكان بر گنبد است
در پاسخ بايد گفت: همان گونه كه عادات و ملكات اخلاقي زشت در ساية تكرار عمل تشكيل مي گردد، از همين طري قابل زوال است. حيوانات وحشي به دست انسان رام و به صورت حيوانات اهلي در مي آيند. جايي كه با تربيت بتوان خُلق و خوي يك حيوان را تغيير داد، چگونه نمي توان اخلاق انسان را تغيير دارد؟ علاوه بر اين آياتي كه موضوع بعثت انبيا و انزال كتب آسماني را مي رساند و آياتي كه با صراحت تشويق به تهذيب اخلاق مي كند محكم ترين دليل بر امكان تغيير صفات اخلاقي است زيرا اگر صفات قابل تغيير نباشد بعثت انبيا لغو خواهد بود. هم چنين روايات اسلامي دليل واضحي بر امكان تغيير صفات اخلاقي است.
پيامبر اكرم(ص) فرمود: بعثت من براي اتمام مكارم اخلاقي است. براي درمان بد اخلاقي بايد منشأ آن را شناخت كه مهم ترين آن ها سوء عادت و عقده هاي دروني و بيماري هاي جسمي مي باشد. اگر خُلق بد تنها ناشي از سوء عادت باشد بايد در ترك آن كوشيد و عادت بد را با جايگزين كردن عادت پسنديده، از صفحة خاطر محور كرد. امام علي(ع) مي فرمايد: خود را به اخلاق نيك عادت دهيد.
اگر بد خُلقي معلول عقدة روحي يا بيماري جسمي باشد بايد اين عقده گشوده شود و بيماري حاصل از آن درمان گردد. مرحلة ديگري كه در درمان بد خُلقي مهم است، تصميم قاطع براي درمان مي باشد. چه بسا افرادي از بد خُلقي رنج مي برند اما در مقام عمل با ارادة جدي به علاج آن نمي پردازند. با مراقبت از نفس، محاسبة عمل و به تدريج بايد عادت برخلقي را ترك كرد.