عارف بزرگ ، مرحوم حاج ميرزا جواد آقا ملكى در « اسرار الصلاة » خود درباره تهجد و بيدراى شب مى فرمايد : از جمله نوافلى كه خيلى بر انجام آن تأكيد شده نماز شب است و تو از بزرگى و عظمت اين حقيقت بى خبرى ؛ اين واقعيت نورى است در برابر تاريكى و انسى است از وحشت و خلوتى است از كثرت .
از امام صادق عليه السلام رسيده : نماز شب علت خشنودى حق و عشق ملائكه و سنت انبيا و نور معرفت و ريشه ايمان و راحت بدن و موجب تنفر شيطان و سلاح عليه دشمنان و موجب قبولى دعا و پذيرش اعمال و بركت در روزى و واسطه و شفيع بين انسان و ملك الموت و چراغ قبر و فرش گور و جواب منكر و نكير و مونس آدمى در قبر تا قيامت است و به وقت قيامت سايه بالا سر و تاج سر و لباس بدن و نورى است كه پيشاپيش انسان در حركت است . و نماز شب ، پوششى بين انسان و آتش و حجتى بين آدمى و خداوند و مايه سنگينى ميزان و گذرنامه عبور از صراط و كليد بهشت است .
و نيز در روايت آمده : خانه هايى كه در آن نماز شب خوانده مى شود و قرآن تلاوت مى گردد ، به همان گونه كه ستارگان بر اهل زمين مى درخشند ، اين بيوت هم بر اهل آسمان مى درخشند.
رسول خدا صلى الله عليه و آله سه بار على عليه السلام را در يك مجلس سفارش به نماز شب كردند و فرمودند :
آيا به آنان كه نماز شب مى گزارند نمى نگريد ؟ اينان زيباترين مردم هستند ؛ زيرا كه آن ها در شب براى پروردگار نمازگزاردند و خداوند هم از نور خود بر آن ها پوشاند.
غير آيات قرآن ، رواياتى كه در فضيلت نماز شب رسيده در حد تواتر است .
خداوند متعال در قرآن مجيد مى فرمايد : وَمِنَ الَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَى أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَاماً مَّحمُوداً .
و پاسى از شب را براى عبادت و بندگى بيدار باش كه اين افزون [ بر واجب ] ويژه توست ، اميد است پروردگارت تو را [ به سبب اين عبادت ويژه ] به جايگاهى ستوده برانگيزد .
عبد براى آماده كردن خود جهت تهجد بايد مراقب وضع خود باشد و از وظايف و آداب آنچه را مناسب حال خود مى نگرد و تشخيص مى دهد عمل كند ؛ گذشتگان ما از اهل اللّه سعى و كوششان در تحصيل رقّت و نرم ساختن دل بود و براى دست يافتن به آن و ساير حالات عاليه به بعضى از حالات ، مثل پوشيدن لباس هاى زبر و خشن و ... و در خاك غلتيدن و اعضاى بدن را نزديك آتش بردن و پاشيدن خاك بر سر و روى خود و دخول در گورها و نداى مردگان و ملامت خويش و خطاب به خود به عقاب هاى قرآنى و اختيار دعاها و مناجات هايى كه به دل آتش مى زند ، متوسل مى شدند .
نماز شب ، آبروى عبد نزد مولا و مركب حركت به سوى مقام قرب و وصال حضرت دوست است ؛ شب را از خوراك و خواب كم كن تا بتوانى برخيزى و چون برخاستى با كمال خضوع و خشوع به پيشگاه مولايت بشتاب و از حضرت او آنچه مى خواهى بخواه كه اگر شرايط استجابت دعا در تو جمع باشد بدون شك دعايت مستجاب و به تمام خواسته هاى دنيوى و اخروى خود خواهى رسيد ، علاوه بر اين همان طور كه حضرت صادق عليه السلام در متن روايت فرموده اند : نماز شب علت پاكى و طهارت درون تو است .
منبع : برگرفته از کتاب عرفان اسلامی استاد حسین انصاریان
