سختى دل كندن از عادت نفس‏

اگرمزه زشتى ها را به نفس بچشانيد و آن را به خوردن زشتى ها عادت دهيد، علاجش براى شما بسيار مشكل است و عوض كردن راه، توبه دادن و پاك كردنش خيلى سخت مى شود. اميرالمؤمنين على عليه السلام جمله اى دارند كه به اين معنا اشاره دارد: گناه نكردن، آسان تر از توبه كردن است. «2» يكى از سختى ها در اين عالم، توبه كردن است. اين حقيقتى است. كسى كه عمرى به زشتى هاى مالى عادت كرده است، مثلًا دزد است، صد بار او را مى گيرند و به زندان مى اندازند، رنج و آزار مى دهند، اما همان روز اولى كه آزاد مى شود، باز نقشه مى كشد كه كجا براى دزدى بروم. اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمود: كسى كه مزه رباخورى را كه در رأس همه مفت خورى هاست چشيده، بعد از پنجاه سال، چند ميليارد ثروت به هم زده است، مى خواهند توبه اش بدهند، راه توبه اش را قرآن بيان مى كند كه سرمايه اوليه قبل از ورود به ربا چقدر بوده است: «فَلَكُمْ رُءُوسُ أَمْوَ لِكُمْ»
آن مقدارى كه در چرخ ربا افتاده است، اگر مى خواهد توبه كند، مى گويد: بدم نمى آيد، ديگر پير شده ام و بدنم از هر طرف چراغ خطر مى دهد و امروز و فردا مى ميرم، چگونه بايد توبه كنم؟ قرآن مجيد مى فرمايد: آن پول اوليه را بردار، بقيه را پس بده. اگر مرده اند، به ورثه ها پس بده. اين آقا مى خواهد باغ ها، جهيزيه اى كه به دخترانش داده، زندگيى كه براى پسرانش درست كرده پس بدهد، خود و همسرش بقيه عمر را زندگى كنند، فكر مى كنيد اين شخص توبه مى كند؟
سختى توبه در برابر گناه كردن
لذا اميرالمؤمنين على عليه السلام مى فرمايد: توبه مشكل است. بعد مى فرمايند: سخت تر از توبه، گناه است، كه كسى بخواهد بعد از عمرى، رابطه اش را با گناه قطع كند و مسير ديگرى را انتخاب كند. به قدرى بار گناه سنگين است كه شانه خالى كردن از زير اين بار، بنا به فرموده اميرالمؤمنين على عليه السلام: «أصعب» است. گناه كردن سخت است، اما آزاد شدن و سبك شدن از اين بار، كارى سخت تر و بسيار مشكلى است.
در جمله ديگرى دارند:«الدخول فيها سهل و الخروج منها مع السلامة صعب»  افتادن در گناه آسان است، اما از اين چاه اگر بخواهى سالم بيرون بيايى كه تمام گناهان ظاهرى و باطنى ريشه كرده در نفست را، بيرون بريزى و خراب كنى، آن نفس عنايت شده الهى را از لابلاى اين همه تاريكى ها و كوه هاى گناه دربياورى، مشكل و سخت است. خطر ديگرى كه در اينجا وجود دارد و قرآن نيز بيان مى كند اين است كه: اگر نفس به زشتى ها عادت كند و مزه زشتى ها را بچشد، بعد از مدتى از خوبى ها نفرت پيدا مى كند و فرارى مى شود. وقتى به بى نمازى، ظلم و انحراف عادت كند، از خوبى ها نفرت پيدا مى كند.