اسلام عزيز و معارف ملكوتى اين دين مبين علل حيات و مرگ قلب را به نحو مفصّل بيان كرده اند كه مشروح آن در جلد دوم خواهد آمد .اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمايد :مَنْ قَلَّ وَرَعُهُ ماتَ قَلْبُه وَمَنْ ماتَ قَلْبُهُ دَخَلَ النّار .آن كه ورع و پاكدامنى اش كم است قلبش مى ميرد و هركس به مرگ قلب دچار شود ، وارد آتش جهنّم مى گردد .رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود :ثَلاثَةٌ مُجالِسَتُهُمْ تُمِيتُ القَلبَ : مُجالَسَةُ الأَنْذالِ وَالحَديثُ مَعَ النّساءِ وَمُجالَسَةُ الأغنِياءِ .سه چيز باعث مرگ قلب است : همنشينى با كسى كه در تمام احوالاتش پست است و گفتگو با زنان و مجالست با ثروتمندان .هنگامى كه دل خانه شيطان شود و فكر و ذكرى و همّتى جز مادّيت و متعلّقاتش در آن راه نداشته باشد ، انسان منبع گناه و فساد مى گردد و به هوى و هوس اتّصال پيدا كرده به هر لذت حرامى دچار مى شود .ولى وقتى قلب تسليم به حق شود و جايگاه تجلّى نور الهى گردد ، آراسته به صلاح شده و تمام وجود انسان را براى رساندن به خدا دنبال خود مى برد .انسان بنابر آيات قرآن در برابر قلب مسئول است و بر اوست كه از اين خانه خدا مواظبت كند كه مركز بت ها نشود و انسان را به بت پرستى نكشاند .بهترين وسيله براى حيات قلب ، انديشه در خويش و جهان و مبدأ و معاد و به خصوص در آيات قرآن و معارف الهيّه است .دل اگر سالك اين مسلك گردد از هر شرّى خلاص و به هر خيرى آراسته مى شود و در عصمت و عافيت و محافظت حق خواهد رفت .آزادى از اسارت شيطان ، آزادى از گناهان ظاهر و باطن ، انديشه در حقايق ، دل را آراسته به طهارت مى كند و زمينه توجّه به حضرت حق و انديشه در صفات و اسماء را براى انسان فراهم مى سازد و اين همه به دست نمى آيد مگر به توفيق حق
و توفيق رفيق راه نمى شود مگر اين كه زمينه به دست آوردنش را خود انسان با معرفت و جهاد فراهم آورد .
اى بى تو محال جان فزايى
وى در دل و جان ما كجايى
گر نيم شبى زنان و گويان
سرمست زكوى ما درآيى
جان پيش كشيم و جان چه باشد
آخر نه تو جان جان مايى
در بام فلك درافتد آتش
گر بر سر بام خود برآيى
با روى تو چيست قرص خورشيد
تا لاف زند زروشنايى
هم چشمى و هم چراغ ما را
هم دفع بلا و هم بلايى
در ديده نا اميد هر دم
اى ديده دل چه مى نمايى
اى بلبل مست از فغانت
مى آيد بوى آشنايى
مى نال كه ناله مرهم آمد
بر زخم جراحت جدايى
تا كشف شود زناله تو
چيزى زحقيقت خدايى
برگرفته از کتاب عرفان اسلامی
