ويژگى‏هاى ابوذر

امام صادق عليه السلام به ياران خود فرمودند:«كانَ أكثَرُ عِبادَةِ أبى‏ذرٍ التَّفَكُّرُ وَ الْاعتبارِ»  بيشترين عبادت ابوذر بر دو محور تفكّر و اعتبار بود. كلمه عبادت، بر خلاف تصوّر بعضى‏ها نماز و روزه، حج، زيارت و چند ركعت عبادت مستحبى است، از نگاه قرآن و اهل‏بيت عليهم السلام عبارت است از: مجموع حركات مثبت باطنى و ظاهرى. گرچه اين حركت- چه در درون و چه در بيرون- كوچك و كم به نظر بيايد و به فرموده خدا در قرآن مجيد: در نهايت، هم وزن ذرّه باشد كه من نمى‏دانم كلمه ذرّه را در قرآن چگونه معنا مى‏كنند.
گاهى گذشتگان ذرّه را به اين اشيايى كه در نور آفتاب شناور است، معنا مى‏كردند، مى‏گفتند: «اين شى‏ء بسيار ريزى كه اگر آفتاب نتابد، ما نمى‏بينيم و در تابش آفتاب شناور است.» قرآن مجيد مى‏فرمايد: خداوند همين ذرّه اگر مثبت باشد، براى آن ارزش قايل شده است، چون در پيشگاه مقدس پروردگار، كميّت مطرح نيست، بلكه كيفيّت مطرح است. كسى كه ميليون‏ها تومان خرج كار خير مى‏كند، ولى پروردگار طرف معامله‏اش نيست، كار او ارزش ندارد، چون كار وقتى ارزش پيدا مى‏كند كه به زلف قبولى حضرت حق متصل شود. خانواده‏اى نيز مى‏آيند و سه روز پياپى، در غروب، چند لقمه به يتيم و مسكين و اسير مى‏دهند، يك سوره كامل از قرآن در حق آنها نازل مى‏شود و به اين كار آنان بها مى‏دهد، در حالى كه كار از نظر كميت، چيزى نبوده است.
چهار قرص نان به محتاج دادند، ولى شما ببينيد كه خدا در قرآن مجيد براى همين كار كه به نظر كم مى‏آيد و وزن كمّيتش چيزى نيست، چقدر ارزش و حرمت قايل شده است كه پرونده‏اى دايمى براى اين كار باز كرده و كار را به عنوان اصيل‏ترين، پرقيمت‏ترين و زيباترين كار، تحت عنوان «ايثار» ثبت كرده است. اين همان است كه حافظ مى‏گويد:
هرگز نميرد آن كه دلش زنده شد به عشق             ثبت است در جريده عالم دوام ما
ارزش كيفيّت عمل‏
خدا در قرآن براى كار مثبت به قدرى ارزش قايل شده است كه مى‏فرمايد: «فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ»
«يعمل» يعنى حركت كردن و هزينه كردن خود. عمل در اصطلاح قرآن، يعنى خرج كردن خود. چون وقتى شما كارى مى‏كنيد، در واقع داريد خود را خرج مى‏كنيد، لذا گرسنه و خسته مى‏شويد، كم مى‏آوريد و دوباره به مواد غذايى پاك، آن مقدار كه خرج شده است احتياج داريد كه تأمين كنيد. «فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ» كسى كه به وزن ذرّه حركت خوبى انجام دهد، خود را به اندازه وزن همان ذرّه هزينه درست كند، من اين ذرّه را نگه مى‏دارم، از بين نمى‏برم و از چشم خودم نمى‏اندازم، تا در قيامت مزد آن را به او برگردانم.
شما اين مسأله را با عظمت پروردگار محاسبه كنيد؛ وجود مقدّسى كه ذات بى‏نهايت است، ذرّه‏اى مثبت كه عملكرد بنده او است، در اين نظام آفرينش حفظ كند، بنده‏اش بميرد و بدنش خاك شود، باز آن را نگهدارد، با به هم زدن نظام عالم و خاموش شدن خورشيد و ماه و ستارگان و تبديل اين عالم به عالم آخرت، باز هم آن ذرّه را نگهدارد و بعد بنده‏اش را زنده كند و ذرّه را در برابر ديد او قرار دهد، البته با تبديل كردن آن ذرّه به رضايت و بهشت ابدى خود. اگر عمر و مجموعه وجود انسان- بدن با اعضا، جان با حالات، قلب با حقايق‏ و عقل با محتوياتش- درست هزينه شوند، اين مى‏شود. بيشترين عبادت ابوذر، تفكّر بود؛ يعنى ابوذر عمر خود را انديشمندانه و به بيدارى، بينايى و بصيرت هزينه مى‏كرد. ابوذر فكر مى‏كرد، حق را مى‏يافت، قبول مى‏كرد و خود را براى حق هزينه مى‏كرد.
 پند گرفتن در حركت توحيدى‏
ويژگى ديگر ابوذر، پند گرفتن از همه جريانات بود. چه جريانات طبيعى و چه جريانات اجتماعى و چه جريانات تاريخى. اما انديشه، عقل را در چه چيزى هزينه كردن است؟ در عالم طبيعت. براى يافتن صاحب عالم، كه اسم اين حركت را بايد حركت توحيدى گذاشت كه با انديشه كردن در نظام عالم، حق را پيدا كنيم، ببينيد اين سير چه سير مثبت و با منفعتى است. در سوره آل عمران آمده است: «الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيمًا وَقُعُودًا وَعَلَى‏ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِى خَلْقِ السَّموَ تِ وَالْأَرْضِ»
بعد از سفر فكرى و حركت فكرى اذعان كردن به: «رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هذَا بطِلًا»