معصومان به خاطر تأییدات الهی و اعمال پاک خویش ، چنان هستند که در عین داشتن قدرت و اختیار برای گناه کردن به سراغ گناه نمی روند ، درست همانگونه که هیچ فرد عاقلی حاضر نیست ، قطعه آتشی را بر دارد و به دهان خویش بگذارد با اینکه نه اجباری در این کار است و نه اکراهی ، این حالتی است که از درون وجود خود انسان بر اثر آگاهی ها و مبادی فطری و طبیعی می جوشد ، بی آنکه جبر و اجباری در کار باشد .
● جایگاه زن یا خانه است یا بیرون خانه بدون خود نمایی!
« وَ قَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولی وَ أَقِمْنَ الصَّلاةَ وَ آتِینَ الزَّکاةَ وَ أَطِعْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً ؛ و در خانه های خود قرار گیرید و همچون دوران جاهلیّتِ نخستین، با خودآرایی ظاهر نشوید (و زینت های خود را آشکار نکنید)، و نماز را بر پا دارید و زکات بدهید، و از خدا و رسولش اطاعت کنید همانا خداوند اراده کرده است که پلیدی (گناه) را از شما اهل بیت (پیامبر) دور کند و کاملًا شما را پاک سازد.» (احزاب ، ۳۳)
نکته ها :
▪ «قَرْنَ» از «وقار» یا «قرار» است ، و نتیجه ی هر دو معنا یکی است ؛ یعنی برای خودنمایی از خانه های خود خارج نشوید .
▪ «تَبَرُّجَ» از «برج» به معنای خودنمایی است ، همان گونه که برج در میان ساختمان های دیگر جلوه ی خاصّی دارد .
جاهلیّتِ اولی (منظور از جاهلیت اولی ظاهراً همان جاهلیتی است که مقارن عصر پیامبر (ص) بوده ) نشان دهنده ی ظهور جاهلیّت اخری است که ما امروز شاهد آنیم . در حدیث نیز آمده است : « ستکون الجاهلیة الاخری ؛ به زودی جاهلیّت دیگری فرا می رسد. » (تفسیر نور الثّقلین)
اگر در جاهلیّت آن روز دختر را زنده به گور می کردند ، امروز با سقط جنین، هم دختر را نابود می کنند، هم پسر را . اگر در جاهلیّت آن روز قتل و آدم کشی وجود داشت ، امروز در جنگ های بزرگ و جهانی کشتارهای میلیونی انجام می گیرد .
جاهلیّت آن روز مدرسه نبود و جنایت انجام می گرفت ، امروز با وجود هزاران دانشگاه، مهم ترین حقوق انسان ها پایمال می شود . در جاهلیّت آن روز فساد و زنا جرم بود ، امّا امروز در مترقّی ترین کشورهای جهان همجنس بازی به صورت قانون و لایحه ثبت شده است.
به هر حال این آیه شامل زنان پیامبر نمی شود زیرا: آنها گاهی مرتکب گناه می شدند. در سوره ی تحریم می خوانیم : پیامبر رازی را به بعضی از همسرانش فرمودند و او امانت داری نکرد و به دیگری گفت . قرآن این عمل را گناه نامیده، فرمود: « إِنْ تَتُوبا إِلَی اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُما» (تحریم ،۴) ، عایشه که همسر پیامبر بود، جنگ جمل را علیه حضرت علی علیه السلام به راه انداخت و سپس پشیمان شد ، با آنکه در این جنگ عدّه بسیاری از مسلمانان کشته شدند!
● مطالبی درباره ی آیه ی تطهیر
«إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»
کلمه ی «إِنَّما» نشانه ی این است که آیه ی شریفه درباره ی یک موهبت استثنایی در مورد اهل بیت علیهم السلام سخن می گوید.
مراد از «یُرِیدُ» ، اراده ی تکوینی است ، زیرا اراده ی تشریعی خداوند ، پاکی همه ی مردم است نه تنها اهل بیت پیامبر اکرم علیهم السلام . اما معصومان دارای یک نوع شایستگی اکتسابی از طریق اعمال خویش و یک نوع لیاقت ذاتی و موهبتی از سوی پروردگار هستند ، تا بتوانند الگو و اسوه مردم بوده باشند .
به تعبیر دیگر معصومان به خاطر تأییدات الهی و اعمال پاک خویش ، چنان هستند که در عین داشتن قدرت و اختیار برای گناه کردن به سراغ گناه نمی روند ؛ درست همانگونه که هیچ فرد عاقلی حاضر نیست قطعه آتشی را بر دارد و به دهان خویش بگذارد ، با اینکه نه اجباری در این کار است و نه اکراهی ، این حالتی است که از درون وجود خود انسان بر اثر آگاهی ها و مبادی فطری و طبیعی می جوشد ، بی آنکه جبر و اجباری در کار باشد.
مراد از «رجس» هر گونه ناپاکی ظاهری و باطنی است . (تفسیر برهان)
مراد از «أَهْلَ الْبَیْتِ» همه ی خاندان پیامبر نیست ، بلکه برخی افراد آن است که نام آنان در روایات شیعه و سنّی آمده است ؛ این گروه عبارتند از : علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام.
▪ دلیل این انحصار چیست؟ و چرا این بخش از آیه درباره ی زنان پیامبر یا تمام خاندان آن حضرت نیست؟
۱) روایاتی از خود همسران پیامبر حتّی از عایشه و امّ سلمه نقل شده که آنان از رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله پرسیدند: آیا ما هم جزء اهل بیت هستیم ؟ پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : خیر.
۲) در روایات متعدّدی می خوانیم : پیامبر عبایی بر سر این پنج نفر کشید (که یکی از آنان خود حضرت بود) و فرمود: این ها اهل بیت من هستند و اجازه ی ورود دیگران را نداد .
۳) پیامبر اکرم صلی اللَّه علیه و آله برای این که اختصاص اهل بیت را به پنج نفر ثابت کند، مدّت شش ماه (و به گفته ی بعضی روایات هشت یا نه ماه) به هنگام نماز صبح از کنار خانه فاطمه علیها السلام می گذشت و می فرمود : « الصلاة یا اهل البیت إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً» در کتاب احقاق الحق بیش از هفتاد حدیث از منابع معروف اهل سنّت درباره اختصاص آیه شریفه به پنج نفر ذکر شده و در کتاب شواهد التنزیل که از کتب معروف اهل سنّت است بیش از یکصد و سی روایت در همین زمینه آمده است. (تفاسیر نور الثقلین و نمونه)
به هر حال این آیه شامل زنان پیامبر نمی شود زیرا :
آنها گاهی مرتکب گناه می شدند. در سوره ی تحریم می خوانیم : پیامبر رازی را به بعضی از همسرانش فرمودند و او امانت داری نکرد و به دیگری گفت . قرآن این عمل را گناه نامیده، فرمود: « إِنْ تَتُوبا إِلَی اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُما» (تحریم ،۴) ، عایشه که همسر پیامبر بود، جنگ جمل را علیه حضرت علی علیه السلام به راه انداخت و سپس پشیمان شد ، با آنکه در این جنگ عدّه بسیاری از مسلمانان کشته شدند !
پیامبر اکرم صلی اللَّه علیه و آله برای این که اختصاص اهل بیت را به پنج نفر ثابت کند، مدّت شش ماه (و به گفته ی بعضی روایات هشت یا نه ماه) به هنگام نماز صبح از کنار خانه فاطمه علیها السلام می گذشت و می فرمود : « الصلاة یا اهل البیت إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»طرح چند پرسش :
۱) آیا «یُطَهِّرَکُمْ» به معنای آن نیست که اهل بیت علیهم السلام آلودگی داشته اند و خداوند آنان را تطهیر کرده است؟
شرط تطهیر آلودگی نیست ؛ زیرا قرآن درباره ی حوریان بهشتی کلمه «مُطَهَّرَةٌ» را به کار برده در حالی که هیچ گونه آلودگی ندارند . به عبارت دیگر «یُطَهِّرَکُمْ» به معنای پاک نگه داشتن است ، نه پاک کردن از آلودگی قبلی .
۲) اگر اهل بیت تنها پنج نفرند، چرا این آیه در میان جملاتی قرار گرفته که مربوط به زنان پیامبر صلی الله علیه و آله است؟
الف) جمله ی «إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ ...» به صورت جداگانه نازل شده ولی هنگام جمع آوری قرآن در این جا قرار گرفته است .
ب) به گفته ی تفسیر مجمع البیان ، رسم فصیحان و شاعران و ادیبان عرب این بوده که در لابلای مطالب معمولی حرف جدید و مهمّی مطرح می کنند تا تأثیرش بیشتر باشد . چنان که در میان اخبار صدا و سیما ، اگر گوینده یک مرتبه بگوید: به خبری که هم اکنون به دستم رسید توجّه فرمایید ، این گونه سخن گفتن یک شوک روانی و تبلیغاتی ایجاد می کند .
این آیه را در آیه ی سوّم سوره ی مائده خواندیم که مطلب مربوط به ولایت و امامت و کمال دین و تمام نعمت و یأس کفّار و رضای الهی، در کنار احکام مربوط به گوشت خوک و خون، نازل شده و این گونه جا سازی ها رمز حفظ قرآن از دستبرد نااهلان است. درست همان گونه که گاهی زنان هنگام خروج از خانه زیور آلات خود را در لابلای پنبه های متّکا قرار می دهند . با این که طلا و پنبه رابطه ای ندارند ولی برای محفوظ ماندن از دستبرد نااهلان این کار انجام می گیرد.
ج) در میان سفارش هایی که به زنان پیامبر می کند ، یک مرتبه می فرماید : خدا اراده ی مخصوص بر عصمت اهل بیت دارد ، یعنی ای زنان پیامبر! شما در خانه ای هستید که معصومین علیهم السلام هستند و حتماً باید تقوا را بیشتر مراعات کنید .
د) در مورد اهل بیت ضمیر جمع مذکر به کار رفته که نشان غالب بودن مردان است ، به خلاف جملات مربوط به زنان پیامبر که در آنها از ضمیر جمع مؤنث استفاده شده است ؛ «بُیُوتِکُنَّ ...، أَقِمْنَ ... عَنْکُمُ، ... یُطَهِّرَکُمْ» گرچه این آیه خطاب به زنان پیامبر است ولی قطعاً مراد همه ی زنان مسلمان هستند که باید به این دستورات عمل کنند.
● پیام های آیه :
۱) جایگاه زن یا خانه است یا بیرون خانه بدون خود نمایی : «قَرْنَ ... لا تَبَرَّجْنَ»
۲) ارتجاع و عقب گرد به دوران جاهلی ممنوع است : «لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولی »
۳) خودنمایی نشانه ی تمدّن نیست ، نشانه ی جاهلیّت است : «تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولی »
۴) نماز و زکات دو عنصر ناگسستنی و متلازم یکدیگرند : «الصَّلاةَ و الزَّکاةَ»
۵) اطاعت از رسول در کنار اطاعت از خدا واجب است : «أَطِعْنَ اللَّهَ»
۶) گناه ، پلیدی روح است و خاندان نبوّت باید از این پلیدی دور باشند : «لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ»
منابع:
۱ تفسیر نور ، ج۹
۲ تفسیر نمونه ، ج ۱۷
۳ تفسیر نور الثّقلین
۴ تفسیر برهان
منبع : پایگاه عرفان
