خدا در قرآن در مورد سؤال از اهل جهنم مى فرمايد: چرا شما را به جهنم آورده اند. تعجب مى كنند؛ چون نبايد انسان به جهنم برود. دوزخيان جواب مى دهند:
«لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ ما كُنَّا فِي أَصْحابِ السَّعِيرِ»
ما گوش و عقل را تعطيل كرديم. به ما مى گفتند: بيا گوش بده، در اين آيات، حرف هاى انبيا و ائمه عليهم السلام انديشه كن، مى گفتيم: نمى خواهيم. چون دنيا، دنياى زير دريايى و سفينه است و دوره اين حرف ها ديگر تمام شده است.
در جواب اين بى خردان بى مغز كه مى گويند: دوران قرآن و كلام انبيا و ائمه عليهم السلام تمام شده بايد گفت: مگر در قديم دو ضرب در دو چهار مى شد، حالا يازده مى شود؟ هزاران سال قبل، خيلى قديم تر از قرآن نيز دو ضرب در دو، چهار مى شد.
بى عقلى تا جايى رسيده است كه مى گويند: حرف عقل ديگر كهنه شده است و بايد بساط دين را جمع كرد.
كلام امام مجتبى عليه السلام درباره عقل، اين سرمايه الهى و اين نور خدايى و ملكوتى اين است كه افرادى كه آن را به كار مى گيرند، در حال ساختن ساختمان ادب هستند.
و كسانى كه عقل را به كار نمى گيرند:
«لا أَدَبَ لِمَنْ لاعَقْلَ لَهُ وَ لامُرُوَّةَ لِمَنْ لاهِمَّةَ لَهُ»
آن كسى كه اراده، همت و تصميم قاطع و تحرّك ندارد، جوانمردى ندارد. انسان تنبل، مركز فساد است، اما اهل همّت، منبع جوانمردى هستند.
«وَ لا حَياءَ لِمَنْ لا دِينَ لَهُ»
آن كسى كه ايمان به خدا و قيامت نداشته، وابستگى باطنى با حضرت حق ندارد، حيا ندارد؛ يعنى از هيچ گناهى در ظاهر و باطن روى گردان نيست، سرمست دنياست و آخرت را باور ندارد و با بى حيايى شكم پاره مى كند، به ناموس مردم تجاوز مى كند، فتنه مى كند، چون دين و ايمان ندارد.
عالى ترين درجه عقل
من كلمات قصار خيلى از بزرگان، دانشمندان، حكما و عرفاى شرقى و غربى جهان را ديده ام. زيباتر از اين جمله در هيچ كجاى عالم از كسى صادر نشده است.
گذشتگان نگفته اند و آيندگان نيز نخواهند گفت، و آن اين است:
«وَ رَأْسُ العَقْلِ مُعاشَرَةُ النّاسِ بِالجَميل»
آن چيزى كه در رأس عقل است؛ يعنى عالى ترين مرحله عقل عملى، زيبا معاشرت كردن با انسان ها است. عمرى با همسر خود معاشرت كنى و ذره اى به او
رنج و آزار ندهى. به كمترين چيزى دل همديگر را نرنجانيد. عمرى با بچه ها، اقوام و مردم باشى، اما به زيبايى با آنها برخورد كنى، تا جايى كه اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمايد:
حسن جان! به قدرى زيبا برخورد كن كه وقتى مُردى، با خنده از دنيا بروى، همه چشم ها براى تو گريه كنند و جاى تو را در دنيا، خالى ببينند.
يعنى با رفتار، قلم، زبان، نگاه، قضاوت و اخلاق زيبا معاشرت كن.
امام عليه السلام سپس منفعت به كارگيرى عقل را مطرح مى كنند كه عقل عجب سرمايه عظيمى است و چه تجارت پرسودى را با اين عقل مى شود انجام داد:
«وَ بِالعَقْلِ تُدْرَكُ الداران جَمِيعاً»
با عقل، دنيا و آخرت به دست مى آيد. شخص بى عقل نه دنيا دارد و نه در آخرت چيزى به دست مى آورد. كسى كه عقل را به كار نمى گيرد، عمرى در طويله اى كه اسمش را مسكن گذاشته و آخورى به نام آشپزخانه زندگى مى كند، بعد وارد قبرى مى شود كه بدنش را زود در آن پنهان مى كنند كه بوى تعفّن او همه جا را زير و رو نكند.
منبع : پایگاه عرفان
