ثواب و معناى «لا اله الا اللّه»

منابع : کتاب عرفان اسلامی جلد سه    نوشته: استاد حسین انصاریان 

«لا إله إلّا اللّه» يعنى پايان دادن حكومت هواى نفس در وجود؛ يعنى پاك كردن تمام رذايل اخلاقى از صفحه نفس؛ يعنى آراسته شدن به حسنات اخلاقى، يعنى خلوص و پاكى؛ يعنى بصيرت و بينايى؛ يعنى هم چون انبيا با تمام طاغوت ها تا ريشه كن كردن آنان مبارزه كردن؛ يعنى ريشه تمام گناهان را از سرزمين وجود خويش درآوردن و به جاى آن نهال عمل صالح كاشتن.

«لا إله إلّا اللّه» يعنى از تمام مكتب ها بريدن و به مكتب انبيا و امامان عليهم السلام پيوستن»؛ يعنى فهم قرآن و عمل به تمام دستورها و قوانين الهى؛ يعنى آراسته شدن به صلاح و سداد و عفّت و تقوا.

«لا إله إلّا اللّه» يعنى همه روز خود را به پاكى سر بردن و شب خود را به پاكى و طهارت و عبادت به روز آوردن؛ يعنى در مقابل حوادثى كه بر مسلمانان مى رود بى تفاوت نماند، يعنى حلّ مشكلات عباد خدا براى رضاى خدا.

اين همه ثواب، فقط به گفتار تنهاى زبان نيست و ارجحيّت آن بر آسمان هاى

______________________________
(1)- الاقبال: 467.

هفتگانه و زمين در گفتن تنهاى آن خلاصه نمى شود، بلكه اين ارجحيّت در تجلّى حقيقت «لا إله إلّا اللّه» در هستى و عمل و اخلاق انسان است.

رابطه ما با حقيقت «لا إله إلّا اللّه» در حد قدرت و امكان و تكليف خودمان بايد همانند رابطه انبيا و امامان عليهم السلام وعاشقان با آن باشد.

آيات و رواياتى كه درباره اهل توحيد و اهل ايمان آمده بخوانيد و در آن دقّت كنيد تا به ارزش آنان و رابطه با توحيد به معناى حقيقى، پى ببريد.

عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه و آله قَالَ: الْمُوْجِبَتَانِ: مَنْ مَاتَ يَشْهَدْ أَنْ لا الهَ إلّااللّهُ دَخَلَ الْجَنَّةَ وَمَنْ مَاتَ يُشْرِكْ بِاللّهِ دَخَلَ النَّارَ «1».

پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمود: دو چيز موجب دو چيز است: يكى مرگ با شهادت به «لا اله الا اللّه» كه سبب ورود به بهشت است و ديگر، شرك كه مردن با آن باعث دخول به جهنم است.

از مصاديق بارز شرك، قبول حكومت هوى و هوس و اميال و غرائز و قبول حكومت و دخالت طاغوت ها در زندگى است. پيروان بنى اميه و بنى عباس، پيروان فرعون و نمرود، پيروان آمريكا و روس در هر لباسى كه بودند و هستند بنابر صريح آيات الهى، مشرك اند و به فرموده قرآن مجيد، دچار ظلم عظيم و جايگاهى در قيامت به جز آتش جهنم ندارند.

شرك مبارزه با خدا و حقايق است، شرك مبارزه با انبيا و امامان عليهم السلام است، شرك مبارزه با حسنات و آشتى با سيّئات است، گناهى بزرگ تر و پليدتر از گناه شرك وجود ندارد، شرك ريشه كفر و نفاق و علّت آلوده شدن انسان به تمام معاصى و گناهان است. امام صادق عليه السلام در روايات بسيارى، اعمال حسنه وعبادات

______________________________
(1)- جامع الأخبار: 1/ 50، فصل 24؛ بحار الأنوار: 3/ 4، باب 1، حديث 10.

بنى اميّه و بنى عباس و پيروان آنها را به حكم صريح قرآن در بسيارى از آيات باطل اعلام كردند و به اصحاب خود فرمودند: گول اين گريه ها و طول ركوع ها و سجودها و روزه و حجّ و زكات را مخوريد كه اينان به خاطر قبول حكومت بنى اميّه و بنى عباس مشركند و عملى از آنان در روز قيامت پذيرفته نيست!! «1» جابر جعفى از امام باقر عليه السلام روايت مى كند كه پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود:

به مردگان خود كلمه «لا إله إلّا اللّه» را تلقين نماييد؛ زيرا باعث آمرزش گناهان آنان است، عرض كردند: گفتن آن در حال صحت و سلامت چه گونه است؟ سه مرتبه فرمود: بيش تر گناهان را منهدم مى كند، براى اين كه كلمه طيّبه «لا إله إلّا اللّه» در زندگى و مرگ و حشر، مايه انس است. پيامبر صلى الله عليه و آله مى فرمايد: جبرئيل گفت: كاش انسان ها را كه در محشر دو گروهند مى ديدى: يك گويندگان و معتقدان به «لا إله إلّا اللّه» كه با روى هاى درخشان محشور مى شوند و ذكرشان كلمه طيّبه «و اللّه اكبر» است و ديگر مشركين كه با صورت هاى سياه به محشر آمده و شيون كنان مى گويند: اى واى بر ما، تباه شديم و هلاك گشتيم!! «2» قَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه و آله: ثَمَنُ الْجَنَّةِ لا إِلهَ إلّااللّهُ «3».

نبىّ اسلام فرمود: بها و قيمت بهشت «لا اله الا اللّه» است.

بنابر اساس آيات و روايات، بهشت در برابر تقوا و عمل صالح به بندگان عنايت مى شود و اتّصال به حقيقتِ كلمه طيّبه، مورث تقوا و عمل صالح است، كسى كه تمام وجودش را نور توحيد گرفته نمى تواند آلوده دامن، زندگى كند و نمى تواند از

______________________________
(1)- نوع اين روايات در الكافى باب حجت و بحار الأنوار فراوان است.

(2)- وسائل الشيعة: 2/ 456، باب 36، حديث 2638.

(3)- ثواب الأعمال: 2، ثواب من قال لا اله الّا اللّه؛ بحار الأنوار: 90/ 201، باب 5، حديث 33.

اجراى واجبات الهى و انجام خيرات دور بماند.

انسان تا در مقام يقين جاى نگيرد و تا دل او با سير در آيات آفاقى و انفسى و سير در واقعيّت هاى شرع مطهّر به نور معرفت، روشن نشود و تا از تمام محرّمات با كمال اراده و سرسختى كناره نگيرد و تا به واجبات و انجام اعمال صالح آراسته نشود، «لا إله إلّا اللّه» گفتن او بها و قيمت بهشت نيست.

ارزش توحيد به معرفت است

در روايات بسيارى آمده كه از رسول اكرم صلى الله عليه و آله و ائمه طاهرين عليهم السلام كراراً سؤال شده: افضل اعمال كدام است؟ پاسخ داده اند: معرفت «1».

اين «معرفتى» كه در پاسخ سؤال كنندگان داده شده، داراى يك معناى جامع و مطلقى است، در حقيقت خودشناسى، خداشناسى، جهان شناسى، انسان شناسى، زمان شناسى، همه و همه در مفهوم معرفت مندرج است. معرفت سبب عشق است و عشق سبب حركت و حركت بر اساس عشق انجام مى گيرد و معرفت كليد سعادتِ دو جهان و بهاى بهشت الهى است.

اگر بنا باشد به طور ساده و عادى، گفتن: «لا إله إلّا اللّه» بهاى بهشت باشد، اكثريّت مردم اهل بهشت اند، در حالى كه اكثريّت از تقوا و عمل عارى اند و وجودشان ننگ عالم و آدم است و زندگى و حيات آنان جز مزاحمت و خوردن حق ديگران سود ديگرى ندارد!!

به عقيده بيداران راه، به خصوص انبيا و ائمه و اوليا و شامخين وعرفاى كاملين، شرف و فضيلت و كرامت انسان بر ساير موجودات عالم به خاطر استعداد معرفت

______________________________
(1)- ارشاد القلوب: 1/ 145، باب 46.

به خصوص معرفت و عرفان به خداست.

موضوع معرفت يا عرفان، يكى از مهم ترين مسائل دوره حيات انسان در كره زمين، بلكه در رأس تمام مسائل بوده و هدف و غرض اصلى خلقت و آفرينش انسان است.

ارتباط معرفت باچهار ناحيه انسان

اين حقيقت، يعنى معرفت باللّه با چهار ناحيه اساسى وجود انسان كه انسانيّت انسان به آن است و بقيه نواحى وجود، تابع و شعاعى از آن چهار ناحيه است در ارتباط است، آن چهار ناحيه عبارت از: قلب، روح، نفس و عقل مى باشد.

1- قلب

قلب به دو معنى استعمال شده: يكى عضو صنوبرى شكل مهمّى كه در طرف چپ سينه قرار گرفته با خصوصياتى كه در علم تشريح و وظائف اعضا و ساير مباحث طبّى براى آن شرح داده شده است و عارف با اين قلب كه حيوانات هم دارند، كارى ندارد، بلكه عارف متوجّه معناى دوّم اين لفظ است كه مقصود از آن، لطيفه روحانى است كه عبارت است از؛ حقيقت انسان و اين حقيقت است كه عالم و مدرك و عارف و مخاطب و معاقب است.

اين قلب، با قلب جسمانى، علاقه و ارتباط اسرارآميزى دارد كه چگونگى آن علاقه و ارتباط به نحو روشنى به وصف در نمى آيد، قدر مسلم اين است كه سنخ اين علاقه و ارتباط مادّى نيست و كارى به گوشت و خون قلب ندارد، بلكه از قبيل علاقه وصف به موصوف است كه فقط اهل كشف به خصوصيّات آن واقفند.

قلب به اين معنى، تقريباً همان است كه حكما از قديم آن را نفس ناطقه ناميده اند و وظيفه و عمل آن بيش تر عمل ادراك است تا احساس، در حالى كه مغز به معرفت حقيقى خدا نمى تواند برسد؛ ولى قلب به ادراك باطن و ملكوت و حقيقت و ذات اشيا قادر است.

از مسائل اساسى عارفان بلكه مهم ترين آنها همين موضوع عرفان است كه به عقيده عرفا، وصول به معرفت كامل و تام ممكن است، به اين معنى كه: چون قلب به نور ايمان و معرفت روشن شود، آدمى از رذايل پيراسته و به حسنات به خصوص تقوا آراسته مى گردد، آن وقت آيينه تجلّى همه معارف الهى خواهد شد و به همين خاطر است كه در حديث قدسى فرمود:

لا يَسَعُنى أَرْضى وَلا سَمائى ولكن يَسَعُنى قَلْبُ عَبْدِىَ الْمُؤْمِنِ «1».

ولى اين صفا و كمال به ندرت حاصل مى شود؛ زيرا قلب اغلب به واسطه غفلت، محجوب و در نتيجه معصيت، تاريك است؛ يعنى صور و نقوش مادى و شهوانى آن را آلوده مى سازد.

قلب بين عقل و هوا در كشمكش است، به اين معنى كه قلب انسان معركه جدايى بين جنود خدا و شيطان است و هر دسته از راهى در تسخير آن مى كوشند، از يك دريچه معرفت خدا به قلب مى رسد و از دريچه ديگر وساوس حس و اين معنى در روايات زياد آمده و توضيح فراوانى نسبت به اين دو مرحله داده شده و روى اين ملاك گفته اند:

از يك طرف ممكن است پست تر از حيوان شود؛ زيرا حيوان فاقد معرفت است و قهراً نمى تواند ترقّى كند و كمال يابد و از طرف ديگر ممكن است از فرشته

______________________________
(1)- عوالى اللآلى: 4/ 7، حديث 7.

(2)- سنائى.

بگذرد؛ زيرا فرشته فاقد شهوت است و نمى تواند تنزّل كند.

مولوى در تفسير حديثى كه از پيامبر صلى الله عليه و آله و در بعضى كتب از اميرالمؤمنين عليه السلام نقل شده كه يكى از اين دو بزرگوار عليهما السلام فرموده اند:

خداوند ملائكه را آفريد و عقل را حقيقت آنان ساخت و چهارپايان را آفريد و شهوت را در بافت آنان به كار برد و آدميان را آفريد و عقل و شهوت را در آنان تركيب كرد، كسى كه عقلش بر شهوتش غلبه كند از ملائكه برتر است و كسى كه عقلش مغلوب شهوت گردد از حيوان پست تر است «1»، تفسير جالبى به مضمون زير دارد:

______________________________
(1)- وسائل الشيعة: 15/ 209- 210، باب وجوب غلبة العقل على الشهوة وتحريم العكس، حديث 2.

2- روح

روح نيز به دو معنى استعمال مى شود؛ يكى به معناى بخار لطيفى است كه منبع آن تجويف قلب جسمانى است و به واسطه حرارت قلب پيدا شده و به واسطه عروق در همه بدن پراكنده شده و سبب حيات جسمانى مى شود و روح به اين معنا، همان روح حيوانى است و بحث در آن متعلق به علم طب است.

جرجانى- كه از دانشمندان بزرگ اسلامى است- در تعريف اين روح مى گويد:

«الرُّوحُ الْحَيَوانى جِسْمٌ لَطيفٌ مَنْبَعُهُ تَجْويفُ الْقَلْبِ الْجِسْمانِىِّ وَيَنْتَشِرُ بِوَاسِطَةِ الْعُرُوقِ الضَّوارِبِ إلى سائِرِ أَجْزاءِ الْبَدَنِ».

معناى ديگر روح كه منظور انبيا و امامان عليهم السلام و عرفاى پيرو آنان است، عبارت است از: لطيفه مدركه انسان كه مصداق [قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي ] «1» است و از عالم امر نازل شده است و ابن سينا در آن قصيده معروفش به شرح و بسط آن پرداخته.

روح به اين معنى، از اسرار قلب است و عدّه اى همان معنايى را كه از كلمه قلب استفاده مى كنند از كلمه روح استفاده مى كنند، جرجانى در تعريف اين روح مى گويد:

«الرُّوحُ الْإِنْسَانىّ هُوَ اللَّطيفَةُ الْعَالِمَةُ الْمُدْرِكَةُ مِنَ الْإِنْسَانِ الرَّاكِبَةُ عَلَى الرُّوح الْحَيَوانىِّ نازِلٌ مِنْ عَالَمِ الْأَمْرِ تَعْجُزُ الْعُقُولُ عَنْ إِدْرَاكِ كُنْهِهِ وَتِلْكَ الرُّوحُ قَدْ تَكُونُ مُجَرَّدَةً وَقَدْ تَكُونُ مُنْطَبِقَةً فِى الْبَدَنِ».

3- نفس

نفس نيز به دو معنا اطلاق مى شود؛ يكى به معناى جامع قوه غضب و شهوت، يعنى منبع و اصل صفات مذمومه، به طورى كه اسلام جهاد با آن را واجب دانسته

______________________________
(1)- اسراء (17): 85.

و پيامبر صلى الله عليه و آله آن را دشمن ترين دشمنان خوانده.

و به معناى ديگر عبارت است از: لطيفه الهى و عنايت خداوندى و به اين معنا حقيقت و ذات انسان است و به عبارت ديگر به معناى اوّل، شيطانى و مذموم و به معناى دوّم، رحمانى و پسنديده است.

4- عقل

عقل كه به معناى مختلف استعمال مى شود، اهل دل اغلب آن را به معناى مدرك علوم، يعنى مترادف با معناى دوّم قلب به كار مى برند، به طورى كه ملاحظه مى شود، در بين همه اين اصطلاحات به قلب توجّه بيش ترى مى شود و قرآن مجيد هم همين واقعيت را تأييد مى كند؛ زيرا سلامت قلب، علّت سلامت سه ناحيه ديگر و مرض آن، علّت مرض آن سه ناحيه است.

قلب به معناى لطيفه روحانى و آسمانى و به نحو اجمال، آلت مهمّ ارتباط روحانى، قلب است؛ يعنى قلب به معرفت خدا واصل مى شود و روح كه يكى از اسرار قلب است، عاشق و مجذوب خدا مى گردد و سرّ كه باطن روح است به مشاهده معنوى حضرت او نايل مى شود.

عارف، در پى شناختن خداست و مى خواهد از راه اين شناخت خود را هماهنگ با اوامر او و صفات حضرتش كند و ماحصل گفتار او اين است كه انسان به وسيله حواس خود نمى تواند به معرفت الهى برسد؛ زيرا وجود مقدّس او خارج از زمان و مكان و مادّه است. او وجودى است نامحدود و به فهم و تصوّر در نمى آيد و منطق و عقل بشرى هيچ وقت از محدود نمى تواند تجاوز كند، فلسفه احول است و قيل و قال وجدان را قانع نمى كند و فكر حقيقت جو، با كلمات تهى و تكرارى، تاريك مى شود و خلاصه انسان مقيّد به اسم شده از مسمّى دور مى گردد.

به قول عارف، مولوى:

مدار عرفانى مكاتب الهى

مدار عرفانى كه ناشى از مكتب اصيل انبيا و امامان عليهم السلام است سه چيز است:

1- خداشناسى كه اصل و ريشه همه حقايق و واقعيت ها است.

2- خودشناسى، يعنى بحث در هويّت و شخصيّت و نفس انسانى و موضع او در عالم خلقت و ويژگى هاى او و بحث در مصالح و مفاسد انسانى.

3- انتخاب راه صحيح به سوى كمالات، يعنى شناخت تكاليف عبادى و وظائف اخلاقى و تشخيص زندگى سالم و رفتار معتدلانه و تصفيه نفس و تزكيه آن براى وصول به سعادت و خوشى كه به ناچار در اين زمينه همه جويندگان راه به اسلام واقعى رسيده و با قدرت آن به كمالات و حقايق رسيده اند.

عارف، معتقد است كه با آراسته شدن به علوم الهى و به كارگيرى آن و به خصوص تصفيه باطن از تمام آلودگى ها، انسان به مقام كشف نايل شده و از اين راه مستقيماً به معرفت خدا واصل خواهد شد، اين علم، نتيجه قيل و قال غرورزا نيست؛ بلكه پس از جهاد انسان بسته به اراده و فضل و توفيق حضرت اوست كه اين معرفت را به آنهايى كه خود مستعدّ اخذ معرفت و وصول به حقيقت كرده است عطا مى فرمايد.

معرفت، نور رحمت الهى است كه به قلب سالك مستعدّ و قابل مى تابد و جميع تعينات و قواى او را در اشعه نورانى خود محو و مضمحل ساخته و از كار غير او باز مى دارد.

طالبان حضرت حق

به اعتقاد بيداران راه، طالبان خدا بر سه دسته اند:

اوّل: اهل زهد و عبادت كه به اميد بهشت و پاداش اخروى يا پاداش روحانى ديگرى از قبيل كرامات، خدا را پرستش مى كنند و خداوند از راه فضل و عنايتش خودش را به آنها در حدّ جهاد آنان مى شناساند.

دوّم: حكماى حكمت الهى كه خداوند از راه جلال و جبروت خود، خود را به آنها مى شناساند؛ ولى اينان با استدلال و منطق نمى توانند جلال و جبروت الهى را درك كنند و در ادراك صفات و آثار خداوندى سرگردان و از ادراك حقيقت توحيد به كلّى عاجزند و ماحصل گفتارشان اين است كه ذات الوهيّت و حضرت احديّت، لا يدرك است و نتيجه علم ما اين است كه مى دانيم كه از ادراك او عاجزيم.

سوّم: عرفا كه خداوند به وسيله اشراق، خود را به آنان مى شناساند، يعنى عارف به حالى مى رسد كه از ما سوى اللّه منقطع گشته، از حدود تعيّنات شخصى خارج مى شود و فانى محض گشته به خدا باقى مى شود.

به عقيده عرفاى شامخين كه ماحصل نبوت انبيا و امامت امامان عليهم السلام است، انسان، علت غايى آفرينش و نتيجه خلقت و تاج جهان است، انسان، اگرچه بر حسب ترتيب ظهور آخر است، ولى در نظر خداوند و بر حسب مقام شرفى، اوّل است.

تا انسان اسير شهوت و هوس است از خدا دور است؛ ولى چون كشش حبيب در او زياد شود و پشت پا به عالم حس و محسوس بزند و از باطن خود به نور معرفت روشن گردد، شوق و وجد اتّصال به محبوب بر هر چيز فايق آيد، به اين معنى كه چون ميراندن نفس و از ميان بردن تعيّنات انجام يابد، حلاوت مشاهده جمال الوهيّت، قلب او را به اهتزاز در آورد.

ثواب شگفت انگيز ذكر «لا اله الا اللّه»

عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه و آله قَالَ اللّهُ عَزَّ وَجَلَّ لِمُوسَى بْنِ عِمْرَانَ يَا مُوسى لَوْ أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَعَامِريهِنَّ عِنْدى وَالْأَرَضينَ السَّبْعَ فى كَفَّةٍ وَلا إلهَ إلّااللّهُ فى كَفَّةٍ مَالَتْ بِهِنَّ لا إلهَ إلّا اللّه «2».

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: خداوند عزّ و جل به موسى بن عمران فرمود: اى موسى! اگر آسمان ها و تمام ساكنينش و مجموع زمين هاى هفت گانه را در پيشگاه من به يك طرف ترازو و «لا اله الا اللّه» را در طرف ديگر بگذارند، به راستى كه كفّه «لا اله الا اللّه» بر آن كفه ترجيح خواهد داشت.

______________________________
(1)- محجة البيضاء: 2/ 270، كتاب الأذكار والدعوات، باب 1.

(2)- وسائل الشيعة: 7/ 209، باب 44، حديث 9132؛ بحار الأنوار: 90/ 196، باب 5، حديث 18؛ ثواب الأعمال: 15؛ التوحيد: 30، باب 1، حديث 34.

آرى، مجموع آسمان ها و زمين در مقابل مسئله توحيد كه تجلّى در قلب داشته باشد، چه ارزشى دارد؟

مگر همه عالم با تجلّى توحيد در قلب، قابل مقايسه است، سماوات و ارضين و سكان آنها ماده اى جز خاك يا آتش يا نور ندارند، خاك و آتش و نور كجا و حقيقت توحيد كجا؟

كسى كه به حقيقت مى گويد: «لا إله إلّا اللّه»، كسى كه به اين شعار والاى همه انبيا و امامان عليهم السلام و عاشقان واقعيت قايل است، از قيمتى برخوردار است كه همه عالم از آن قيمت برخوردار نيست.

عزيزتر و والاتر و پرارزش تر و با مقام تر از اهل توحيد در همه عالم نيست، اهل توحيد، آن هم توحيد به حقيقت، توحيدى كه از آلودگى شرك ولو به اندازه كوچك ترين ذره، خالص گرديده، پرقيمت ترين موجود خدايند.

كسى كه به حقيقت مى گويد: «لا إله إلّا اللّه»، كسى است كه به فرموده حضرت زهرا عليها السلام و حضرت سجّاد عليه السلام، گوشت و پوست و خون و رگ و پى او «لا إله إلّا اللّه» مى گويد.

او انسانى است كه با تمام قدرت، تمام معبودهاى باطل درون و برون را از مملكت هستى خود زدوده و جز حضرت دوست معبودى و محبوبى و معشوقى ندارد و هرچه در زندگى بخواهد، فقط و فقط براى او مى خواهد و بس. اين توحيد و اين معرفت و اين كفر زدايى و شرك و نفاق زدايى البته قيمتش از آسمان ها و سكّان آنها و زمين، سنگين تر است.

در كتب اهل سنّت و شيعه از رسول بزرگ اسلام صلى الله عليه و آله نقل شده كه فرموده اند:

اگر ايمان على عليه السلام را در كفّه اى و ثقلين را در كفه ديگر بگذارند، ايمان على عليه السلام بر ثقلين سنگينى خواهد كرد، چرا؟ براى اين كه ايمان على عليه السلام ايمان خالص و معرفت آن حضرت، معرفت كامل بود و اعمال و اخلاق و رفتار تمام عمر آن حضرت، انعكاس همان ايمان و معرفت بود، به همين خاطر بود كه حتى درباره يك عمل على عليه السلام كه شمشير زدن در جبهه احزاب بود پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود:

لضَرْبَةُ عَلِىٍّ يَوْمَ الْخَنْدَقِ أَفْضَلُ مِنْ عِبَادَةِ الثَّقَلَيْنِ «1».

يك ضربت على در روز خندق از عبادت ثقلين برتر بود.

چرا كه سرچشمه آن عمل، توحيد و معرفت و اخلاص بود.