اخلاق؛ بخش سوم دين‏

اما بخش سوم دين، به تعبير قرآن و مجموعه عظيمى از روايات، اخلاق است؛ يعنى پاك بودن از پستى ها و رذايل روانى.

من كه در بين مردم زندگى مى كنم، بخيل، حريص، مغرور، متكبر، بدبين و كينه اى نسبت به مردم نباشم. اسم اين را پيراستگى در اخلاق گذاشته اند. در ميان مردم كه زندگى مى كنم، با محبت، مهربان، خاكسار، متواضع، فروتن، اهل دل، اهل صفا، صميميت و صدق باشم.

امير المؤمنين عليه السلام مى فرمايند: از هر بخشى از اين بخش هاى سه گانه كه كم داشته باشيد، از رحمت خدا كم خواهيد داشت. براى اين كه ظرفيت خود را از رحمت خدا پر كنيد، تا اين دنيا را ترك نكرده ايد، تمام كمبودها را جبران كنيد؛ نمازهاى باطل را دوباره اعاده كنيد، روزه هاى نگرفته را بگيريد، ظلم هايى كه به مردم كرده ايد، از آن ظلم ها خود را پاك كنيد؛ اگر مالى كه از مردم به ناحق نزد شما مانده است، آن را به صاحب آن برگردانيد. اگر پدر و مادر را از خود رنجيده خاطر كرده ايد، برويد و از آنها رضايت بگيريد. اگر مردم را آزار داده ايد، برويد و حلاليت بطلبيد.

شيوه اسلام و مسلمانى اين است. اسلام با سه برنامه كامل است و ايمان نيز پنج بخش است: خدا، قيامت، فرشتگان، انبيا، قرآن. باور اين ها يك مرحله از اسلام است، اما عمل صالح، عبادت، رفتار صحيح با مردم نيز بخش دوم اسلام و اخلاق نيز بخش سوم اسلام است.