نماز، يارى دهنده انسان‏

قرآن مجيد عقيده دارد كه در بسيارى از مشكلات اخلاقى، اجتماعى، خانوادگى، طبيعى، مادى و معنوى مى توان از نماز كمك گرفت.

آرى، عملًا ثابت شده كه نماز، يارى دهنده انسان براى رفع و دفع و حل بسيارى از مشكلات است.

[وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخاشِعِينَ ].

از صبر و نماز [براى حل مشكلات خود و پاك ماندن از آلودگى ها و رسيدن به رحمت حق ] كمك بخواهيد و بى ترديد اين كار جز بر كسانى كه در برابر حق قلبى فروتن دارند دشوار و گران است.

كتاب «پرتوى از قرآن» توضيح مختصرى نسبت به اين آيه دارد كه تا اندازه اى از رخسار الهى آيه پرده مى گشايد:

يارى جستن و كمك خواستن در برابر قدرت وصف و هجوم دشمن است.

گرچه در ظاهر اين آيات ميدان جنگ و جهادى محسوس نيست، ولى در خلال معانى و اشارت آن ميدان جنگ هراس انگيزى مشهود است كه جنگ هاى بيرونى شراره و ظهور اين جنگ هاى درونى است و پيروزى و شكست آن هم اثر پيروزى و شكست در همان جنگ هاى نفسانى است؛ كارزارى كه ميان عقيده و ايمان و هواهاى نفسانى و عصبيت ها و علاقه به مقام و برترى درگير است، آن عقيده و ايمانى كه بيش تر محصول وراثت و تقليد است نه اثر برهان و درك درست.

اين عوامل نفسانى در برابر چنين ايمان و عقيده اى سنگرهاى محكم وصف مجهزى دارند و تا آنجا ميدان را به حكم و حكومت ايمان مى دهند و دستورهاى آن را مى پذيرند كه سنگرهاى هواها و شهوات به جاى خود باشد.

در آيات قبل از اين آيه، تذكر نعمت، وفاى به عهد خداوند، تنها ترس از او، حق را چنان كه هست آشكار كردن، اقامه نماز، ايتاى زكات، ركوع با راكعين، عمل به آنچه خود مى داند و به ديگران مى گويد، از خود غافل نشدن، همه نمونه هاى حكومت كامل ايمان بر نفوس است.

آمال و هواهاى نفسانى متضاد همى خواهد تا مراكز نفسانى اين امور را بيش تر به دست گيرد، تا هواها نعمت ها را از ياد ببرد و آرزوها عهدها را سست و بى پايه گرداند و سنگر اراده را شكست دهد و دل را پر از ترس و هراس براى دنيا كند.

شرط و علت پيروزى در ميدان هاى جنگ بيرونى پيروزى در اين جنگ داخلى نفسانى است، سلاح و سپاه وسيله محدودى است كه ضامن فتح نهايى نيست.

براى اين كه ايمان فطرى، يا ميراثى و تقليدى بر اين عوامل نفسانى حاكم و نافذ گردد، بايد به صبر و صلاة امداد گردد.

پس اين صبر نه به معناى تسليم شدن و ناله سر ندادن است، چنان كه عامه مردم مى پندارند، نه چشم پوشى و ناديده گرفتن پيش آمدها است، صبر قدرت اراده ايمانى و تسلط است بر هيجان ها و انفعال هاى نفسانى كه منشأ آن آمال و آرزوها و تأثرات بيرون از نفس مى باشد.

هر چه هدف و چشم انداز ذهن بالاتر باشد قدرت و مقاومت در برابر عوامل نفسانى بيش تر مى گردد، چنان كه هر اندازه مقصد رهروان دورتر باشد دشوارى هاى راه آسان تر مى گردد.

صلاة، گشودن چشم عقل، تجديد عهد و استمداد از مبدأ است، اين صلاتى كه قدرت صبر بيفزايد و عوامل نفسانى و هيجان ها را محكوم سازد بسى دشوار و سنگين است.

اين سنگينى بر كسانى است كه چشم انداز ذهنشان بسى محدود و دنيا و نمايش هاى آن، آنان را چنان گرفته كه مغرور و خودباخته اند و استعداد باطنى شان از حركت افتاده، آن ها كه چنين نيستند و داراى خشوعند صبر و صلاة بر آن ها آسان و سبك است.

در كتاب شريف «الكافى» از امام صادق عليه السلام آمده:

هنگامى كه موضوع وحشتناكى على عليه السلام را به وحشت مى انداخت، مشغول نماز مى شد؛ سپس اين آيه را تلاوت مى كرد:

[وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ].

از صبر و نماز يارى بخواهيد.

دانشمند بزرگ شيخ الرئيس ابو على سينا مى گويد:

هر زمان برايم مشكل علمى پيش مى آمد و از حل آن عاجز مى ماندم به مسجد شهر رفته و دو ركعت نماز به جاى مى آوردم، سپس از خداوند مى خواستم مرا به وسيله نور آن نماز يارى دهد تا گره از مشكلم باز كنم، پس از اداى آن دو ركعت، راه حل مشكل برايم آسان مى گشت و به آنچه مى خواستم مى رسيدم.