توبه‏ى حقيقى از ديدگاه امام على عليه السلام‏

امام به شخصى كه به عنوان توبه جمله ى استغفر اللّه را به زبان جارى كرد، فرمودند: مادر بر عزايت بگريد، مى دانى توبه چيست؟ توبه درجه ى عليّين است، و آن اسمى است واقع بر شش معنا:

1- پشيمانى بر آنچه كه گذشت

2- تصميم جدى بر بازنگشتن به گناه

3- ادا كردن حقوق مردم به مردم

4- اداى واجبات ضايع شده

5- آب كردن گوشتى كه بر گناه به بدن روييده تا جايى كه اثرى از آن گوشت بر استخوان نماند، و گوشت تازه در حال عبادت بين پوست و استخوان برويد.

6- چشاندن رنج طاعت به بدن، چنانكه لذت معصيت به آن چشانده شد، پس از عبور از اين شش مرحله بگو: استغفر اللّه .

تائب بايد به حقيقت توبه كند، و عزمش براى ترك گناه جزم باشد، و نيت بازگشت به گناه از صفحه ى دلش براى هميشه زدوده شود، و به اميد توبه ى دوباره و سه باره و صد باره وارد گناه نگردد، كه اين اميد بدون شك اميدى شيطانى و حالتى مسخره است، امام هشتم عليه السلام در روايتى مى فرمايند:

مَنِ اسْتَغْفَرَ بِلِسَانِهِ وَلَمْ يَنْدَمْ بِقَلْبِهِ فَقَدِ اسْتَهْزَأَ بِنَفْسِهِ... «2» كسى كه به زبان استغفار كند ولى به قلب پشيمان نباشد، خود را مسخره كرده!

راستى خنده آور است و بسيار جاى تأسف است كه انسان به اميد دست يافتن به دوا، خود را مريض كند، و چه اندازه باعث خسارت است كه آدمى به اميد توبه مرتكب جرم و گناه و خطا و معصيت گردد، و به خود تلقين نمايد كه همواره درِ توبه باز است، بنابراين گناه مى كنم و سپس آراسته به توبه مى شوم!

اگر توبه جدى باشد، اگر توبه از روى حقيقت انجام بگيرد، اگر توبه با شرايطى كه دارد تحقق يابد، بدون ترديد روح تصفيه مى شود، نفس به پاكى مى رسد، دل صفا مى گيرد، و زنگ گناه از همه ى اعضا و جوارح، و باطن و ظاهر زدوده مى گردد.

توبه نبايد حرفه اى باشد، چرا كه گناه ظلمت است و توبه روشنايى، و رفت و آمد زياد ميان تاريكى و روشنايى ديدگان جان را مختل مى سازد. اگر پس از توبه از يك گناه، دوباره به گناه باز گرديم، معلوم مى شود توبه نكرده ايم.

نفس همانند تنوره ى جهنم است، پر شدنى نيست، از گناه خسته و سير نمى شود، حالت زياده خواهى او كم نمى گردد، و همين امور باعث در جا زدن انسان و واماندگيش از حركت به سوى حق است، درب اين تنوره را بايد با توبه بست، و سركشى اين موجود عجيب را بايد با توبه ى واقعى مهار كرد.

توبه انقلاب حال و تحقق تحول در دل و جان است كه با اين تحول، رابطه ى انسان با گناه و عوامل آن بسيار ضعيف، و با حق و حقيقت و علل پاكى و نورانيت فوق العاده قوى مى گردد.

توبه ابتداى حياتى تازه است، حياتى عرشى و ملكوتى، كه در اين حيات، قلب تسليم خدا، نفس تسليم به حسنات، و درون و برون روى گردان از همه ى آلودگيهاست.

توبه خاموش كردن چراغ هواى نفس، و قرار گرفتن در هواى حق است.

توبه خاتمه دادن به حكومت شيطان در درون، و زمينه سازى حكومت حق در باطن است.