حقيقت تكبيرة الاحرام و شرح آن‏

وجود مقدس حضرت صادق عليه السلام در اين جملات، حالت نمازگزار را به وقت گفتن تكبيرة الاحرام بر دو صورت تصوير كرده:

1- حال توجه به اين كه در تمام عالم وجود، بزرگى جز حضرت حق وجود ندارد و عبد بر اين مبنا دل به غير خدا ندارد و تمام كشش ها و جذبه ها در برابر جذبه عشق او نسبت به عبد صفر و بى قدرت و ناتوان است و عبد در اين حوزه جاذبه از آلودگى ها دور و به حسنات الهيه با تمام وجود آراسته است.

2- حال غفلت و بى خبرى و نسيان نسبت به حقيقت موضوع؛ در اين حال، عبد و مكلف هنوز غرق در اوهام و خيالات و گرفتار تصويرهايى از امور مادى و شهوانى است و به درك عظمت و جلال و جبروت حضرت دوست نايل نشده و در كمال درماندگى و بيچارگى و كوچكى است و راهى به سوى قرب براى خود باز نكرده و گفتن او با نگفتنش يكى است!!

امام صادق عليه السلام در اين جملات زيبا و نورانى به هدايت بندگان برخاسته و آنان را در راهى قرار مى دهد كه از عمل خود بهره ببرند و به حقايق وقايع دست يابند لذا نمازگزاران را به سوى تكبيرةالاحرام واقعى و دور ماندن از تكبير قلابى و بى فايده دعوت كرده، مى فرمايد:

به وقت تكبيرةالاحرام ما بين آسمان ها و زمين آنچه موجود وجود دارد و خود آسمان ها و زمين را، بسيار كوچك بدان و جز به عظمت و بزرگى حضرت دوست كه جز عظمت او عظمتى اصلًا وجود ندارد توجه نداشته باش.

به حقيقت بدان كه خداوند بزرگ كه احاطه به تمام موجودات و وضع ظاهر و باطن آنان دارد، چون به وقت تكبير به ذات قلبت بنگرد و ببيند روى دلت از مفهوم و حقيقت تكبير به جاى ديگر است و گرفتار عارضه غفلت و نسيان و سهو از واقعيت هستى فرياد مى زند:

اى دروغگو! با من مكر و حيله مى كنى؟ به عزت و جلالم تو را از سه واقعيت عالى، به خاطر زنده نبودن تكبيرت محروم مى كنم:

1- شيرينى يادم را بر تو حرام مى كنم؛

2- از رسيدنت به مقام قرب جلوگيرى مى نمايم.

3- از اين كه به مناجات با من مسرور شوى تو را منع مى كنم!

اى عباد خدا! اى بندگان حضرت حق! اى دوستداران واقعيت! اى نمازگزاران! اى مسافران كوى محبوب! اى سالكان راه! شما را به خدا قسم عذابى براى عاشق از اين سه عذاب بالاتر مى شود؟!!

الهى قمشه اى آن پروانه شمع جمال به پيشگاه مقدسش عرضه داشته:

در احاديث قدسيه آمده كه خداوند به موسى بن عمران فرمود:

به فلان كس بگو: تو را دچار چنان بلايى كرده ام كه ما فوق آن نيست. عرضه داشت: خداوندا! من او را بر بلايى نديدم، خطاب رسيد: لذت مناجاتم را از او گرفته ام! «1»!

آه و دريغ اگر حضرت مولا ما را از پيشگاه قدسش براند، واى اگر جناب او ما را از نظر بيندازد، وا اسفا اگر حضرت يار به هنگام تكبير، قلب ما را در شغل ديگر ببيند!

خلاصه سخن حضرت صادق عليه السلام و توضيحى كه اهل حال به اين سخن داده اند، اين است كه به وقت تكبير بايد همه عالم و خود را فراموش كرده و موجوديت و هويت و شؤون خويش را در عظمت و جبروت حضرت او فنا نموده و حتى براى يك لحظه هم در پيشگاه او خود و همه عالم و عالميان را ننگرى كه اين نگريستن عين گناه و محض توهين به حضرت يار است.

و اين حال نه تنها در نماز بايد رعايت شود كه رعايت و تمرين آن در نماز به خاطر اين است كه در همه حال و در همه وقت و در هر شأنى رعايت گردد كه اين مقام، بالاترين مقام و نقطه عروج واصلان متقيان است.

در اين مقام سخنى جز سخن خدا نيست و كارى جز محض خدا صورت نمى گيرد و هر لحظه عمر انسان پرارزش تر از تمام اين جهان است و مقام حقيقى وحدت همين مقام است.