نزول قرآن مجيد بر قلب ملكوتى پيامبر با آيه شريفه بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ كه نمودار مهر و محبّت و عشق و رحمت خداست ، شروع شد و در آن آيه شريفه سخن از رحمانيّت خداست كه همه هستى رشحه اى از ظهور آن است : الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى * لَهُ مَا فِى السَّماوَاتِ وَمَا فِى الاْءَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا وَمَا تَحْتَ الثَرَى [ خداى ] رحمان بر تخت فرمانروايى و تدبير امور آفرينش چيره و مسلّط است . * آنچه در آسمان ها و زمين و آنچه ميان آن دو و آنچه زير زمين است ، فقط در سيطره مالكيّت و فرمانروايى اوست . و بهشت جلوه اى تام از آن حقيقت مى باشد : اِلاَّ مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحاً فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلاَ يُظْلَمُونَ شَيْئاً * جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِى وَعَدَ الرَّحْمنُ عِبَادَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّهُ كَانَ وَعْدُهُ مَأْتِيّاً مگر آنان كه توبه كرده و ايمان آورده و كار شايسته انجام داده اند ، پس آنان به بهشت درآيند و ذرّه اى مورد ستم قرار نمى گيرند . * بهشت هاى جاويدى كه [ خداى ] رحمان به بندگانش وعده داده در حالى كه اكنون از نظرها پنهان است ، يقيناً وعده خدا آمدنى است . و بازگشت اهل تقوا در محشر به آن است : يَوْمَ نحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمنِ وَفْداً [ ياد كن ] روزى را كه پرهيزكاران را به ضيافت و ميهمانى [ خداى [ رحمان گرد مى آوريم . و پديده با عظمت شفاعت ظهورى از آن واقعيت است : يَوْمَئِذٍ لاَّ تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَرَضِى لَهُ قَوْلاً در آن روز شفاعت كسى سودى ندهد مگر آن كه [ خداى [رحمان به او اذن دهد و گفتارش را [ در مورد شفاعت از ديگران ] بپسندد . همچنين در آيه شريفه بِسْمِ اللّه ِ سخن از رحيميت خداست كه هر رزق حلالى و هر گذشت و لطفى جلوه اى از آن است : فَكُلُوا مِمَّا غَنِمْتُمْ حَلاَلاً طَيِّباً وَاتَّقُوا اللّه َ إِنَّ اللّه َ غَفُورٌ رَحِيمٌ .آنچه از غنيمت [ در ميدان جنگ ] گرفته ايد ، حلال و پاكيزه بخوريد و از خدا پروا كنيد ؛ يقيناً خدا بسيار آمرزنده و مهربان است . . . . مَا عَلَى الُْمحْسِنِينَ مِن سَبِيلٍ وَاللّه ُ غَفُورٌ رَحِيمٌ .. . . بر نيكوكاران [ معذور ] هيچ مؤاخذه و سرزنشى نيست ، و خدا بسيار آمرزنده و مهربان است . و راه ورود به رحمت خاص الهى است : . . . سَيُدْخِلُهُمُ اللّه ُ فِى رَحْمَتِهِ إِنَّ اللّه َ غَفُورٌ رَحِيمٌ .. . . به زودى خدا آنان را در رحمتش در آورد ؛ زيرا خدا بسيار آمرزنده و مهربان است . و موجب پذيرش توبه و پذيرش صدقات است : أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللّه َ هُوَ يَقْبَلُ التَّوبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الْصَّدَقَاتِ وَأَنَّ اللّه َ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ .آيا نداسته اند كه فقط خداست كه از بندگانش توبه را مى پذيرد و صدقات را دريافت مى كند ؟ و يقيناً خداست كه بسيار توبه پذير و مهربان است . و همچنين راه نجات از نفس اماره مى باشد : وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِى إِنَّ النَّفْسَ لاَءَمَّارَةُ بِالسُّوءِ إِلاَّ مَا رَحِمَ رَبِّى إِنَّ رَبِّى غَفُورٌ رَّحِيمٌ .من خود را از گناه تبرئه نمى كنم ؛ زيرا نفس طغيان گر بسيار به بدى فرمان مى دهد مگر زمانى كه پروردگارم رحم كند ؛ زيرا پروردگارم بسيار آمرزنده و مهربان است .و موجب آفرينش ابزار زندگى است : وَتَحْمِلُ أَثْقَالَكُمْ إِلَى بَلَدٍ لَّمْ تَكُونُوا بَالِغِيهِ إِلاَّ بِشِقِّ الاْءَنفُسِ إِنَّ رَبَّكُمْ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ .و بارهاى سنگين شما را تا شهرى كه جز با دشوارى و مشقت به آن نمى رسيد ، حمل مى كنند ؛ يقيناً پروردگارتان رئوف و بسيار مهربان است . و نعمت هاى بى شمار و نزول قرآن جلوه اى از آن است : وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللّه َ لاَ تُحْصُوهَا إِنَّ اللّه َ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ.و اگر نعمت هاى خدا را شماره كنيد ، هرگز نمى توانيد آن ها را به شمار آوريد ؛ يقيناً خدا بسيار آمرزنده و مهربان است . تَنزِيلَ الْعَزِيْزِ الرَّحِيمِ .[ قرآن ] نازل شده تواناى شكست ناپذير و مهربان است . پايان قرآن مجيد هم با سوره اى است كه ابتدايش آيه بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ و محتوايش دعوت مردم براى پناه بردن به رب ناس ، پادشاه ناس و معبود ناس است كه لطف و مهر و رحمتش نسبت به ناس بى نهايت و بى پايان است . اگر انسان به وسيله قرآن تربيت شود و قلبش جلوه گاه آيات كتاب خدا گردد ، بى ترديد منبعى از مهر و محبّت و عاطفه و دل سوزى مى شود . نكته اى كه بسيار مهم است و در اين بخش شايسته است مورد توجه قرار گيرد ، اين است كه ما اهل ايمان شبانه روز در ده ركعت نماز از نمازهاى يوميه بيست بار حضرت حق را به دو صفت رحمن و رحيم به صورت فريضه اى شرعى مى خوانيم ، اين دو صفت فقط براى قرائت با زبان مقرّر نشده است ، بلكه نمازگزار با تكيه به عنايت و لطف حق بايد قلب خود را از طريق نماز كه منبع فيض و انرژى است به مهر و رحمت بيارايد و آن را در همه امور مثبت براى ديگران به خاطر خدا و جلب خشنودى او هزينه كند تا از اين راه به پاداش و ثواب دنيايى و آخرتى برسد و درونش همچون درون پيامبر صلي الله عليه و آله ـ كه در سوره مباركه توبه به رئوف و رحيم بودن بر اهل ايمان وصف شده
ـ آراسته شود و نهايتاً متخلق به اخلاق حق گردد . بر گويندگان و نويسندگان كتاب هاى دينى است كه مردم را با محبّت و عشق پروردگار به بندگان آشنا كنند و درباره حضرت حق به صورتى سخن و قلم نرانند كه مردم را به خصوص گناه كارى كه علاقه دارد از گناهش برگردد و توبه كند ، از او برانند و نااميد كنند . پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله مى فرمايد : « إنَّ رَجُلاً قَالَ يَوماً : وَاللّه ِ لاَ يَغفِرُ اللّه ُ لِفُلانٍ قَاَلَ اللّه َُ عَزَّوَجَلَّ : مَنْ ذَالَّذى تَألَّى عَلَىَّ أن لاَ أغفِرَ لِفُلانٍ ؟ فَإنِّى قَدْ غَفَرْتُ لِفُلانٍ وَأحبَطْتُ عَمَلَ المُتَأَلِّى بِقَولِهِ : لاَ يَغْفِرُ اللّه ُ لِفُلانٍ » .روزى مردى گفت : به خدا سوگند خدا فلانى را نمى آمرزد ، خداى عزّوجلّ فرمود : كيست آن كه سوگند خورد من فلانى را نمى آمرزم ، بى ترديد فلانى را آمرزيدم و عمل سوگند خورده را به خاطر افترايى كه به من بست كه خدا فلانى را نمى آمرزد نابود كردم ! ! آرى ؛ كسى كه خدا را نسبت به بنده اش بى مهر و محبّت نشان دهد و راه رحمت او را بسته انگارد ، جريمه اش نابودى اعمال اوست .
بر گرفته از کتاب فرهنگ مهرورزی استاد حسین انصاریان
