اهل لغت و به خصوص مفسران بزرگ قرآن مجيد و حديث شناسان معروفى مانند علامه مجلسى رحمه الله براى لغت سجده و سجود معناى جامعى بيان فرموده اند و آن عبارت است از:
نهايت خضوع و تذلل و انقياد، در پيشگاه مقدس حضرت رب الارباب، چه اين كه با اراده و اختيار صورت گيرد، يا با قهر و جبر و اضطرار.
ما جمادات عالم در هر كجاى خلقت و آفرينش كه وجود دارند، از آنجا كه بى اراده محضند در انقياد و خضوع كامل نسبت به مولاى خود و مقررات عالى او قرار دارند.
آنان بنابر اراده حضرت حق تا هستند در سجود و انقياد و تسبيح نسبت به معبودند و با زبان حال و كيفيت زيست و شكل حيات و موضع و موقف و منافع وجودى خويش در خانه خلقت، اظهار ذلت و افتقار دارند و اما حيوانات كه به خاطر حيات حسى به درجه اى يا درجاتى از جمادات برتر و بالاترند، همانند جمادات، ولى با معنا و مفهوم وسيعترى در برابر حضرت حق، با تمام وجود خود در حال سجود يعنى ذلت و افتقار و عجز و پيروى از دستورهاى حضرت او هستند.
اما صاحبان عقل و اراده، چون انسان از جهت مبانى آفرينش خويش و اصول خلقت و امورى كه در حيات از كف اراده آنان بيرون است، يعنى امور تكوينيه مثل ولادت، مرگ، ضربان قلب، گردش خون و ساير واقعيت هاى وجودى در سجده محضند.
و اما از جهت ارادى و جنبه تكليفى بر دو دسته اند:
دسته اى از آنان ملائكه هستند كه تمام آنان معصوم از خطا و با سراپاى وجود خود و همه شؤون و جوانب حياتشان در سجده محضند، يعنى در برابر مولاى خود، در كمال خضوع و تذلل و ذلت و افتقارند و هرگز از فرمان هاى حضرت او سرپيچى و عصيان ندارند.
و اما دسته ديگر مردمند كه آنان نيز بر دو طايفه هستند، گروهى از آنان مطيع حضرت حق و پيرو فرامين و دستورهاى حلال و حرام آن جناب اند، اينان را بندگان مؤمن و صادق، محسن، مطيع و به فرموده قرآن ساجدان مى گويند.
و گروه ديگر مردمى هستند كه از خضوع و تذلل و انقياد نسبت به حضرت حق در سرپيچى هستند و با كمال بدبختى پيرو هواى نفس و شهوات حيوانى اند كه در مسائل آينده به طور مشروح از ديدگاه قرآن نسبت به هر دو طايفه مباحثى خواهد آمد.
بنابراين سجود يعنى نهايت خضوع و تواضع و فروتنى و فرمانبردارى از تمام دستورهاى حق كه به وسيله كتب آسمانى و انبياى الهى و امامان معصوم عليهم السلام و فقهاى بزرگ اعلام شده و سجده در نماز جزئى كوچك از اين معنا و مفهوم وسيع است.
در مباحث آينده، سجده به همين معنا و مفهوم گسترده مورد توجه است، اميد است خداوند مهربان، با لطف و عنايت و رأفت و محبتش به همه ما توفيق رسيدن به چنين سجودى را عنايت فرمايد، تا ما هماهنگ با تمام اجزاى آفرينش به سوى او حركت خويش را ادامه دهيم.
منبع : پایگاه عرفان
