فضيلت دعا

مسئله دعا و آثار آن در زندگى به اندازه اى مهم است كه محدث بزرگ شيعه، ثقة الاسلام كلينى در كتاب با عظمت «الكافى» نزديك به شصت باب در زمينه دعا برنامه مطرح كرده است كه لازم است به قسمتى از آن ابواب اشاره رود.

فضيلت دعا

قُلْتُ لِأبى جَعْفَر عليه السلام: أَىُّ الْعِبادَةِ أَفْضَلُ؟ فَقالَ: ما مِنْ شَىْ ءٍ أفْضَلُ عِنْدَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ أنْ يُسْئَلُ وَيُطْلَبُ مِمّا عِنْدَهُ وَما أحَدٌ أبْغَضُ إلىَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ مِمَّنْ يَسْتَكْبِرُ عَنْ عِبادَتِهِ وَلا يَسْئَلُ ما عِنْدَهُ «1».

راوى مى گويد: به امام باقر عليه السلام عرض كردم: برترين عبادت كدام است؟

فرمود: چيزى نزد خداوند افضل از اين نيست كه از او از آنچه نزد اوست در خواست شود و كسى نزد خداوند مبغوض تر نيست از انسانى كه از عبادت حق كبر ورزد و از آنچه نزد اوست نخواهد.

عَنْ أبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ: قالَ لى: يا مَيْسِرُ ادْعُ وَلا تَقُلْ إنَّ الْأمْرَ قَدْ فَرَغَ مِنْهُ إنَّ اللّه عَزَّوَجَلَّ مَنْزِلَةً لاتَنالُ إلّابِمَسْئَلَةٍ وَلَوْ أنَّ عَبْداً سَدَّ فاهُ وَلَمْ يَسْئَلْ لَمْ يُعْطَ شَيْئاً فَسَلْ تُعْطَ يا مَيْسِرُ إنَّهُ لَيْسَ مِنْ بابٍ يُقْرَعُ إلّايُوشِكُ أنْ يُفْتَحَ لِصاحِبِهِ «2».

ميسر مى گويد: حضرت صادق عليه السلام به من فرمود، در پيشگاه حضرت حق دعا كن و مگو كار از كار گذشته، آنچه مقدر شده همان مى شود و براى دعا اثرى نيست.

همانا نزد خداوند عزوجل منزلت و مقامى است كه به آن نتوان رسيد مگر به دعا و گدايى، اگر بنده اى دهان خود را ببندد و دعا نكند چيزى نصيبش نمى شود، پس دعا كن تا به تو عنايت شود، اى ميسر هيچ درى نيست كه كوبيده شود مگر اين كه اميد آن هست كه به روى كوبنده باز شود.

علامه مجلسى رحمه الله در كتاب «مرآة العقول» كه از شاهكارهاى ارزنده مكتب عالى تشيع است، در توضيح اين حديث مى فرمايد:

اين كه حضرت فرموده: مگو كار از كار گذشته، اين نهى حضرت نسبت به اين گفتار دو وجه دارد:

يكى: اين گفتار باطل است؛ زيرا ريشه در كلام يهود و بعضى از حكماى جداى از نبوت دارد، بلكه بايد انسان ايمان به بداء داشته باشد و به اين كه خداوند سبحان هر روز در كارى است و هر چه را خواهد محو و هر چه را بخواهد ثبت مى كند و قضا و قدر مانع دعا نيستند، چون تغيير در لوح محو و اثبات ممكن است، گذشته از اين كه خود دعا نيز از اسباب قدر و قضا است و امر به دعا نيز از همان هاست.

ديگر اين كه درست است كه علم خداوند به هر چه تعلق گرفته همان شود، ولى اين مانع از دعا نيست و اين كه امام عليه السلام او را از اين گفتار نهى فرموده، نهى از اين است كه اين كلام در جاى خود صحيح است، ولى نبايد اين كلام صحيح را به باب دعا كشيد و آن را مانع از دعا قرار داد كه نتيجه اش سبب بى اعتقادى به دعا گردد «1» و خلاصه حاصل جواب حضرت به دو مرحله باز مى گردد:

اول اين كه: دعا به خودى خود مطلوب است، چون عبادت بزرگى است و انسان را نزد خداوند به مقام بلندى مى رساند كه جز به وسيله زارى و دعا، رسيدن به آن درجه بلند ممكن نيست.

دوم اين كه: مقدرات گاهى كم و زياد مى شود و چه بسا كه به خاطر شرطى از ميان برود.

مثلًا در تقدير الهى گذشته كه عمر فلان كس سى سال باشد، به شرط اين كه صله رحم نكند و اگر كرد شصت سال مقدر شمرده و روزيش در فلان روز به يك درهم مقدر شده اگر دعا نكند، ولى اگر دعا و درخواست كند، دو درهم مقدر شده و هم چنين ساير چيزها و حاصل اين كه براى وجود تمام كائنات و عدم آن ها شرايط و اسبابى است و خداوند سبحان نخواسته كارها بدون اسباب و شرايط انجام گيرد و از جمله اسباب براى برخى از چيزها دعا است كه اگر دعا نكند آن چيز به او داده نمى شود.

و اما علم خداوند، پس آن تابع معلوم است و علت پيدايش چيزى نيست و قضا و قدر حتمى و لازم نيستند و گرنه ثواب و عقاب و امر و نهى باطل گردند.

عَنْ أبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ: مَنْ لَمْ يَسْئَلِ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ إفْتَقَرَ .

امام صادق عليه السلام فرمود: هر كه از فضل خداوند درخواست نكند، بيچاره و فقير گردد.

سيف تمار گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود:

بر شما باد به ملازمت دعا؛ زيرا به هيچ چيز مانند آن به خداوند نزديك نشويد و هيچ حاجت كوچكى را به خاطر كوچكى اش رها نكنيد، از اين كه براى آن به درگاه حق دعا كنيد؛ زيرا آن كس كه حاجات كوچك به دست اوست، همان كس است كه حاجات بزرگ به دست اوست.

عَنْ أبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ: قالَ أمْيرُالمؤمِنينَ عليه السلام: أحَبُّ الْأعْمالِ إلىَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ فى الْأرْضِ ألدُّعاءُ وَأفْضَلُ الْعِبادَةِ ألْعِفافُ قالَ: وَكانَ أميرُالْمُؤمِنينَ رَجُلًا دَعَّاءً .

امام صادق عليه السلام فرمود: اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمايد: محبوب ترين اعمال در روى زمين نزد خداوند دعا است و بهترين عبادت پرهيزكارى و پارسايى است و اميرالمؤمنين مردى بود كه دعايش بسيار بود.