علت عدم استجابت بعضى از ادعيه‏

علامه مجلسى رحمه الله در شرح اين حديث مى فرمايد:

شرم و حيا گرفتگى نفس است از كار بد، به خاطر بيم نكوهش و چون به خداى بزرگ نسبت داده شود، لازمه آن ترك باشد، يعنى خداوند آن كار را نكند.

و در اينجا شبهه اى است كه بايد آن را دفع كنيم و آن شبهه اين است كه، چگونه خداوند سبحان وعده اجابت داده و خلف وعده او محال است و دروغ از خداى تعالى و حجج او ممتنع است، پس چگونه است كه بسيارى از دعاها به اجابت نرسد.

جواب اين شبهه را به چند وجه ممكن است بيان كرد:

اول: اين كه وعده خداوند مشروط به مشيت است، يعنى اگر بخواهم اجابت مى كنم كه آيه 41 سوره انعام «2» بر آن دلالت كند.

دوم: اين كه مقصود از اجابت، توجه و استماع دعا است، يعنى فوراً شنيده شود و مورد توجه قرار گيرد، ولى در دادن آنچه را كه خواهد تأخير كند، تا عبد باز او را بخواند و آواز عبد را خدا بشنود كه خدا صداى بنده را دوست دارد.

سوم: اين كه اجابت مشروط به مصلحت و خير بودن براى دعا كننده است؛ زيرا خداى حكيم به دلخواه بندگان، از آنچه خير و صلاح آن ها است دست برندارد.

چهارم: لازم نيست اجابت دعا فورى باشد و ممكن است دعا مستجاب شده باشد، ولى ظهور آثار آن روى پاره اى از مصالح به مدت زيادى تأخير افتد، چنانچه در تفسير گفتار خداى تعالى در سوره يونس آيه 89 در حديث آمده كه ميان اين خطاب و ميان غرق فرعون و نابودى او و همراهانش كه موسى و هارون براى آن دعا كرده بودند چهل سال طول كشيد .

عَنْ سُلَيْمانِ بْنِ عَمْروٍ قالَ: سَمِعْتُ أبا عَبْدِاللّهِ عليه السلام يَقُولُ: إنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ لا يَسْتَجيبُ دُعاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ ساهٍ فَإذا دَعَوْتَ فَأقْبِلْ بِقَلْبِكَ ثُمَّ اسْتَيْقِنْ بِالْإجابَةِ «2».

سليمان بن عمرو مى گويد: شنيدم حضرت صادق عليه السلام فرمود: خداوند دعايى كه از روى دل غافل باشد مستجاب نمى كند، پس هرگاه براى دعا به پيشگاه مقدس او روى آوردى به دل توجه كن و يقين داشته باش كه قلبى كه در دعا مشغول مولاست دعايش مستجاب مى شود.

و نيز دعا كننده لازم است داراى رقت قلب باشد، قلب با قساوت دعايش مستجاب نيست.

عَنْ أبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ: إنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ لايَسْتَجيبُ دُعاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ قاسٍ .

امام صادق عليه السلام فرمود: خداوند دعايى كه از روى دل سخت و با قساوت باشد مستجاب نمى كند.